5.2.5.2 घञ् ghañ, अच् aс и अप् aр

प्रयाणकाले मनसाचलेन भक्त्य‍ा युक्तो योगबलेन चैव ।

भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक्स तं परं पुरुषमुपैति दिव्यम् ॥ १० ॥ (8.10)

prayāṇa-kāle manasācalena bhaktyā yukto yoga-balena caiva

bhruvor madhye prāṇam āveśya samyak sa taṁ paraṁ puruṣam upaiti divyam

पदपरिचयः पदार्थः च padaparicayaḥ padārthaḥ ca – грамматика и значение слова:

прайа̄н̣а-ка̄ле — в момент смерти; (м, 7.1)

манаса̄ — умом; (с, ср, 3.1)

ачалена — не отвлекающимся; (с, ср, 3.1)

бхактйа̄ — с любовью и преданностью; (ж, 3.1)

йуктах̣ — занятый; (м, 1.1)

йога-балена — силой мистической йоги; (ср, 3.1)

ча — также; (ав)

эва — безусловно;  (ав)

бхрувох̣ — бровей; (бхрУХ, ж, 6.2)

мадхйе — между; (ср, 7.1)

пра̄н̣ам — жизненный воздух; (м, 2.1)

а̄веш́йа — направив; (ав)

самйак — полностью; (ав)

сах̣ — он; (тад, сарв, м, 1.1)

там — того; (тад, сарв, м, 2.1)

парам — трансцендентного; (м, 2.1)

 пурушам — Личности Бога; (м, 2.1)

 упаити — достигает; (лаТ, 1.1)

 дивйам — духовного царства (м, 2.1)

अन्वय: anvayaḥ

सः भक्त्या युक्तः प्रयाणकाले योगबलेन च एव भ्रुवोः मध्ये प्राणं सम्यक् आवेश्य अचलेन मनसा (स्मरन्) दिव्यं परं तं पुरुषम् उपैति

saḥ bhaktyā yuktaḥ prayāṇakāle yogabalena ca eva bhruvoḥ madhye prāṇaṃ samyak āveśya acalena manasā (smaran) divyaṃ paraṃ taṃ puruṣam upaiti

कृदन्तः kṛdantaḥ

आवेश्य - आ + विश् + ल्यप् āveśya - ā + viś + lyap

भक्तिः - भज् + क्तिन्  bhaktiḥ - bhaj + ktin

प्रयाण - प्र + या (प्रापणे to go, to pass )+ ल्युट् prayāṇa - pra + yā (prāpaṇe to go, to pass) + lyuṭ

प्राणः – प्र + अन् + अच्, घञ् वा prāṇaḥ - pra + an + ac , ghañ vā

(अनँ प्राणने to breathe, to live, to inhale, to be able )

अहम् अनन्यया भक्त्या द्रष्टुं शक्यः

अर्जुनः पृच्छति -

देवेश! प्रसीद! तव अदृष्टपूर्वं रूपं दृष्ट्वा अहं सन्तुष्टः, परन्तु भीतः अस्मि। हे सहस्रबाहो! कृपया, चतुर्भुजेन रूपेण एव भव! (४५-४६)

श्रीकृष्णः वदति -

- प्रिय सुहृद् अर्जुन! अहं प्रशान्तेन एतत् स्वरूपं त्वां प्रदर्शितवान्। मम एतत् रूपं कोऽपि कदापि न दृष्टवान् । (४७) तव भयं मास्तु, मम अन्यत् तत् एव रूपं पुनः पश्य। (४८-४९)

ततः श्रीकृष्णः अर्जुनं स्वीयं रूपं पुनः दर्शितवान्। (५०) तदा निर्भयः सन् अर्जुनः उक्तवान् -

- जनार्दन! इदं तव सौम्यं मानुषं रूपं दृष्ट्वा अहम् इदानीं प्रसन्नमनाः। (५१)

श्रीभगवान् उक्तवान् -

मम यत् रूपं त्वम् अधुना दृष्टवान्, तत् रूपं देवाः अपि द्रष्टुम् इच्छन्ति। परन्तु यथा त्वं मां दृष्टवान् असि, अहम् एवंविधः निगमैः, तपसा, यज्ञेन वा द्रष्टुं न शक्यः। (५३) अर्जुन! अहम् अनन्यया भक्त्या तु एवंविधः तत्त्वेन ज्ञातुं, द्रष्टुं, प्रवेष्टुं च शक्यः। (५४)

पाण्डव! यः सङ्गवर्जितः भक्तः सर्वभूतेषु द्वेषरहितः सन् मदर्थं कर्म करोति, सः माम् उपगच्छति। (५५)

aham ananyayā bhaktyā draṣṭuṃ śakyaḥ

arjunaḥ pṛcchati -

deveśa! prasīda! tava adṛṣṭapūrvaṃ rūpaṃ dṛṣṭvā ahaṃ santuṣṭaḥ, parantu bhītaḥ asmi| he sahasrabāho! kṛpayā, caturbhujena rūpeṇa eva bhava! (45-46)

śrīkṛṣṇaḥ vadati -

- priya suhṛd arjuna! ahaṃ praśāntena etat svarūpaṃ tvāṃ pradarśitavān| mama etat rūpaṃ ko'pi kadāpi na dṛṣṭavān | (47) tava bhayaṃ māstu, mama anyat tat eva rūpaṃ punaḥ paśya| (48-49)

tataḥ śrīkṛṣṇaḥ arjunaṃ svīyaṃ rūpaṃ punaḥ darśitavān| (50) tadā nirbhayaḥ san arjunaḥ uktavān -

- janārdana! idaṃ tava saumyaṃ mānuṣaṃ rūpaṃ dṛṣṭvā aham idānīṃ prasannamanāḥ| (51)

śrībhagavān uktavān -

mama yat rūpaṃ tvam adhunā dṛṣṭavān, tat rūpaṃ devāḥ api draṣṭum icchanti| parantu yathā tvaṃ māṃ dṛṣṭavān asi, aham evaṃvidhaḥ nigamaiḥ, tapasā, yajñena vā draṣṭuṃ na śakyaḥ| (53) arjuna! aham ananyayā bhaktyā tu evaṃvidhaḥ tattvena jñātuṃ, draṣṭuṃ, praveṣṭuṃ ca śakyaḥ| (54)

pāṇḍava! yaḥ saṅgavarjitaḥ bhaktaḥ sarvabhūteṣu dveṣarahitaḥ san madarthaṃ karma karoti, saḥ mām upagacchati| (55)

Я могу быть увиден с помощью чистой бхакти

Арджуна спрашивает –

- О, Владыка владык! Я так рад увидеть Твою форму, ранее невиданную, но я напуган. О, Тысячерукий! Прошу, стань своей 4х-рукой формой!

Шри Кришна говорит –

- О, дорогой друг Арджуна! Я с радостью показал тебе Свою форму. Эту Мою форму никто никогда не видел. Пусть у тебя не будет страха, взгляну снова на Мою другую форму.

Затем Кришна снова показал Арджуне Свою форму. Тогда Арджуна, освободившись от страха, сказал –

- Джанардана! Увидев сейчас эту Твою человеческую форму я сейчас спокоен.

Шри Бхагаван сказал –

- Ту Мою форму, которую ты сейчас увидел, полубоги также хотят ее видеть. Но в той манере, в которой ты ее увидел, Меня в таком виде невозможно увидеть с помощью Вед, аскезы или ягьи. Арджуна! Меня в таком виде – так-как-Я-есть - с помощью чистой бхакти можно познать, увидеть и войти.

Пандава! Тот бхакта, который свободен от привязанностей, и будучи свободным от неприязни ко всем живым существам исполняет действия, он приходит ко Мне.