भक्त्या मामभिजानाति यावान्यश्चास्मि तत्त्वत: । ततो मां तत्त्वतो ज्ञात्वा विशते तदनन्तरम् ॥18.55॥ Постичь Меня в Таттве можно только с помощью Бхакти
3.7.1 लट् laṭ वर्तमाने вартмАне
Действие, имеющее место в настоящее время или в ближайшем будущем, недавно завершенное; привычное или повторяющееся действие. Также может передавать историческое прошлое [1]
[1] Семантика времен и эти объяснения переведены с сайта www.learnsanskrit.cc , а также из учебного пособия Тавастшерна С.С. «Времена и наклонения в санскрите»
Ввиду того, что в пассивном и имперсональном залогах глаголы परस्मैपदी парасмаипадИ и आत्मनेपदी АтманепадИ похожи (по сути, парасмаипадИ склоняется по паттерну АтманепадИ, но не нужно их путать), мы не будем приводить отдельные таблицы для обоих категорий. Приведем сокращенную таблицу, где видно согласие по лицу и числу. Все формы пассивного и неличностного залогов вы можете выявить, обратившись к таблице активного залога [1]
[1] То есть к каждой первой таблице в каждом из десяти разделов, описывающих лакАры (начиная с этого), содержащие склонение глаголов गच्छति гаччхати и वन्दते вандате
* Так как в русском языке нет безличного залога, перевод भावेप्रयोग: бхАвепрайоги отсюда и далее будет дан только в активном залоге. Но помятуйте о том, что «настроение» оригинала пассивное
В каждом из 10 уроков у вас будет два задания (зачастую, это будут задания А и В, а также подобные им) - просклонять в активном и пассивном залогах несколько глаголов. В конце книги ответов на эти два задания не будет ввиду того, что это займет много места, а также вы можете сами научиться, где находить эти глагольные формы. Пожалуйста, посмотрите инструкцию:
A) अभ्यास: कर्तरिप्रयोगे क्रियापदानि लिखतु картари-прайоге крийАпадАни ликххату – в активном залоге глаголы напишите:
B) अभ्यास: कर्मणिप्रयोगे भावेप्रयोगे च क्रियापदानि लिखतु кармаНипрайоге бхАвепрайоге ча крийАпадАни ликххату – в пассивном и неличностном залогах глаголы напишите:
C) अभ्यास: रिक्तस्थानानि पूरयतु riktasthānāni pūrayatu – пробелы заполните
D) अभ्यास: कोष्ठकात् उचितपदानि चित्त्वा रिक्तस्थानानि उत्तमपुरुषरूपैः पूरयतु koṣṭhakāt ucitapadāni cittvā riktasthānāni uttamapuruṣarūpaiḥ pūrayatu – из таблицы (ниже) подходящие слова выбрав, заполните пробелы формами уттама-пуруши
खादति khādati – ест, गायति gāyati – поет, पठति paṭhati - читает, शृणोति śṛṇoti - слушает, गच्छति gacchati - идет, पचति pacati
– (еду) готовит, मार्जनं करोति mārjanaṃ karoti - убирается, क्रीडति krīḍati - играет, पिबति pibati - пьет, स्मरति smarati - помнит
अहं प्रतिदिनं जपं करोमि ahaṃ pratidinaṃ japaṃ karomi
अहं प्रतिदिनं दन्तमार्जनम् करोमि ahaṃ pratidinaṃ dantamārjanam karomi
अहं प्रतिदिनं स्नानम् करोमि ahaṃ pratidinaṃ snānam karomi
अहं _________________ गीतां gītāṃ __________________________________________________
अहं _________________ ओदनं odanaṃ
अहं _________________ उपदेशं upadeśaṃ
अहं _________________ मन्दिरं mandiraṃ
अहं _________________ भोजनं bhojanaṃ
अहं _________________ पुस्तकं pustakaṃ
अहं _________________ गृहस्य gṛhasya
अहं _________________ कृष्णं kṛṣṇaṃ
अहं _________________ सहोदरेन सह sahodarena saha
अहं _________________ फलरसं phalarasaṃ
स्वस्य वाक्येन पूरयतु svasya vākyena pūrayatu – своими предложениями напишите
अहं _____________________________________________________________________________
अहं _____________________________________________________________________________
अहं _____________________________________________________________________________
E) अभ्यासः उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयतु udāharaṇaṃ dṛṣṭvā riktasthānāni pūrayatu – глядя на пример заполните пробелы
परस्मैपदी parasmaipadī
Используя глагол gacchati заполните пробелы
कृष्णः मथुरां गच्छति । kṛṣṇaḥ mathurāṃ gacchati Кришна в Матхуру идёт
त्वं कृष्णः रामः च मथुरां ______ । tvaṃ kṛṣṇaḥ rāmaḥ ca mathurāṃ ______Ты, Кришна и Рама в Матхуру идёте
कृष्णः रामः च मथुरां ______। kṛṣṇaḥ rāmaḥ ca mathurāṃ ______ Кришна и Рама в Матхуру идут
कृष्णः रामः गोपः च मथुरां ______। kṛṣṇaḥ rāmaḥ gopaḥ ca mathurāṃ ______Кришна, Рама и пастух в Матхуру идут
अहं कृष्णः च मथुरां ______। ahaṃ kṛṣṇaḥ ca mathurāṃ ______Я и Кришна в Матхуру идём
त्वं कृष्णः च मथुरां ______। tvaṃ kṛṣṇaḥ ca mathurāṃ ______ Ты и Кришна в Матхуру идёте
अहं मथुरां ______। ahaṃ mathurāṃ ______ Я в Матхуру иду
अहं कृष्णः रामः च मथुरां ______। ahaṃ kṛṣṇaḥ rāmaḥ ca mathurāṃ ______Я, Кришна и Рама в Матхуру идём
त्वं मथुरां ______। tvaṃ mathurāṃ ______Ты в Матхуру идешь
Используя глагол paśyati заполните пробелы
गोपी कृष्णं पश्यति । gopī kṛṣṇaṃ paśyati Пастушка Кришну видит
त्वं कृष्णं ______। tvaṃ kṛṣṇaṃ ______ Ты Кришну видишь
गोप्यौ कृष्णं ______। gopyau kṛṣṇaṃ ______Пастушки (две) Кришну видят
गोप्यः कृष्णं ______। gopyaḥ kṛṣṇaṃ ______ПастУшки (ж.р.) Кришну видят
अहं कृष्णं ______। ahaṃ kṛṣṇaṃ ______Я Кришну вижу
युवां कृष्णं ______। yuvāṃ kṛṣṇaṃ ______Вы (двое) Кришну видите
वयं कृष्णं ______। vayaṃ kṛṣṇaṃ ______Мы Кришну видим
यूयं कृष्णं ______। yūyaṃ kṛṣṇaṃ ______Вы Кришну видите
आवां कृष्णं ______। āvāṃ kṛṣṇaṃ ______Мы (двое) Кришну видим
आत्मनेपदी ātmanepadī
Используя глагол sevate заполните пробелы
सः मन्दिरे देवं सेवते । saḥ mandire devaṃ sevate Он в храме богу служит
युवां मन्दिरयोः देवौ ______। yuvāṃ mandirayoḥ devau ______ Вы (2) в двух храмах двум богам служите
तौ मन्दिरयोः देवौ ______। tau mandirayoḥ devau ______ Они двое (м.р.) в двух храмах двум богам служат
त्वं मन्दिरे देवं ______। tvaṃ mandire devaṃ ______Ты в храме богу служишь
आवां मन्दिरयोः देवौ ______। āvāṃ mandirayoḥ devau ______ Мы (2) в двух храмах двум богам служим
यूयं मन्दिरेषु देवान् ______। yūyaṃ mandireṣu devān ______ Вы в храмах богам служите
अहं मन्दिरे देवं ______। ahaṃ mandire devaṃ ______ Я в храме богу служу
वयं मन्दिरेषु देवान् ______। vayaṃ mandireṣu devān ______ Мы в храмах богам служим
ते मन्दिरेषु देवान् ______। te mandireṣu devān ______Они (м.р.) в храмах богам служат
Используя глагол vandate заполните пробелы
सा गुरुं वन्दते । sā guruṃ vandate Она учителю поклоняется
आवां गुरू ______। āvāṃ gurū ______Мы (2) двум учителям поклоняемся
ताः गुरून् ______। tāḥ gurūn ______Они (ж.р.) учителям поклоняются
त्वं गुरुं ______। tvaṃ guruṃ ______Ты учителю поклоняешься
युवां गुरू ______। yuvaṃ gurū ______Вы (2) двум гуру поклоняетесь
अहं गुरुं ______। ahaṃ guruṃ ______Я учителю поклоняюсь
यूयं गुरून् ______। yūyaṃ gurūn ______Вы учителям поклоняетесь
ते गुरू ______। te gurū ______Они двое (ж.р.) двум учителям поклоняются
वयं गुरून् ______। vayaṃ gurūn ______Мы учителям поклоняемся
अभ्यास कथां पठतु, कथायां विद्यमानानां क्रियापदानां लट् लकाररूपाणि त्रिषु पुरुषेषु त्रिषु वचनेषु च लिखतु kathāṃ paṭhatu, kathāyāṃ vidyamānānāṃ kriyāpadānāṃ laṭ lakārarūpāṇi triṣu puruṣeṣu triṣu vacaneṣu ca likhatu – прочтите истоию, в истории глаголы, находящиеся в настоящем времени проспрягайте во всех лицах и числах (БГ 1.1-11) [1]
[1] Отсюда и далее для всех маленьких рассказов Бхагавад Гиты использованы следующие источники:
ॐ श्रीगुरुभ्यो नम:
Бхагавад Гита Как Она Есть, Шрилы Прабхупады – основной текст и перевод;
Книги школы Самскрита Бхарати Gītāpraveśaḥ Part 2A (द्वितीयभागः - प्रथमखण्डः) и Gītāpraveśaḥ Part 2B (द्वितीयभागः - द्वितीयखण्डः), перевод и комментарии;
SANSKRIT Bhagavad-Gita Grammar, 2005, перевод и комментарии Субодхини;
प्रारम्भः [1]
धृतराष्ट्र: पृच्छति -
- हे सञ्जय, कुरुक्षेत्रे मम पुत्रा: पाण्डो: पुत्रा: च किं कुर्वन्ति ?
सञ्जय: वदति -
- भो: राजन् ! दुर्योधन: पाण्डव-चमूम् अवलोकते , द्रोणाचार्यं प्रति गच्छति, वदति च ।
दुर्योधन: वदति -
- भो: आचार्य ! पाण्डु-पुत्राणां महतीं चमूं पश्यतु। भवत: शिष्य: दृष्टद्युम्न: एतां सेनां व्यूहरूपेण स्थापितवान्। अत्र बहव: शूरा: , महेश्वासा:, महारथा: च सन्ति। ते सर्वे नानाशस्त्राणि धरन्ति, शस्त्रविद्यां च जानन्ति। अस्माकं चमूं भिष्म: अभिरक्षति, पाण्डवानां चमूं च भीम: अभिरक्षति। हे मम सैनिका:! भवन्त: सर्वे भिष्मम् एव अभिरक्षन्तु!
prārambhaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ pṛcchati -
- he sañjaya, kurukṣetre mama putrāḥ pāṇḍoḥ putrāḥ ca kiṃ kurvanti ?
sañjayaḥ vadati -
- bhoḥ rājan ! duryodhanaḥ pāṇḍava-camūm avalokate , droṇācāryaṃ prati gacchati, vadati ca
duryodhanaḥ vadati -
- bhoḥ ācārya ! pāṇḍu-putrāṇāṃ mahatīṃ camūṃ paśyatu| bhavataḥ śiṣyaḥ dṛṣṭadyumnaḥ etāṃ senāṃ vyūharūpeṇa sthāpitavān| atra bahavaḥ śūrāḥ , maheśvāsāḥ, mahārathāḥ ca santi| te sarve nānāśastrāṇi dharanti, śastravidyāṃ ca jānanti| asmākaṃ camūṃ bhiṣmaḥ abhirakṣati, pāṇḍavānāṃ camūṃ ca bhīmaḥ abhirakṣati| he mama sainikāḥ! bhavantaḥ sarve bhiṣmam eva abhirakṣantu!
Начало
Дхритараштра спрашивает:
«О Санджая, на Курукшетре мои сыновья и сыновья Панду что делают?»
Санджая говорит:
«О царь! Дурйодхана осматривает армию Пандавов, идет к Дроначарье и говорит».
Дурйодхана говорит:
«О учитель! Посмотри на великую армию Пандавов. Твой ученик Дхриштадйумна эту армию выстроил во вьюхи (боевые порядки). Здесь находятся много героев, лучников и великих воинов, сражающихся на колесницах. Они все держат разные виды оружия, они также знают искусство ведения боя. Нашу армию защищает Бхишма, армию Пандавов защищает Бхима. О, мои воины! Все вы защищайте Бхишму!
[1] Мультфильмы по каждой истории вы найдете ниже в конце каждой страницы
Следуя примеру, просклоняйте остальные глаголы. Для проверки используйте инструкцию
एकवचनम्
पृच्छति
पृच्छसि
पृच्छामि
द्विवचनम्
पृच्छतः
पृच्छथः
पृच्छावः
बहुवचनम्
पृच्छन्ति
पृच्छथ
पृच्छामः
एकवचनम्
pṛcchati
pṛcchasi
pṛcchāmi
द्विवचनम्
pṛcchati
pṛcchasi
pṛcchāmi
बहुवचनम्
pṛcchati
pṛcchasi
pṛcchāmi
कुर्वन्ति
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
वदति
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
गच्छति ____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
अवलोकते __________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
धरन्ति
जानन्ति
अभिरक्षति
गीताभ्यास: एतेषु भगवद्गीताश्लोकेषु लट् लकार-रूपाणि परिशीलयतु eteṣu bhagavad-gītā-ślokeṣu laṭ lakāra-rūpāṇi pariśīlayatu – в этих Бхагавад Гита шлоках формы настоящего времени лаТ проанализируйте [1]:
[1] https://vedabase.io/ru/library/bg/
1.7 2.8 3.12 4.11 5.14 6.20 7.21 7.27 9.31 10.39 12.2 12.20 2.23 2.60 4.12 5.10 5.12 6.18 7.20 18.45
ВИДЕО-УПРАЖНЕНИЕ - прослушайте мультик, запишите глаголы. Проверьте себя - текст в файле пдф рядом с видео
3.7.1 लट् laṭ - видео-упражнение
3.7.1 लट् laṭ - видео-упражнение - ТЕКСТ
न कर्तृत्वं न कर्माणि लोकस्य सृजति प्रभु: ।
न कर्मफलसंयोगं स्वभावस्तु प्रवर्तते ॥ १४ ॥
na kartṛtvaṁ na karmāṇi lokasya sṛjati prabhuḥ
na karma-phala-saṁyogaṁ svabhāvas tu pravartate (5.14)
पदपरिचयः पदार्थः च padaparicayaḥ padārthaḥ ca – грамматика и значение слова:
на — ни; (ав)
картр̣твам — «я деятель» состояние; (с, 2.1)
на — ни; (ав)
карма̄н̣и — действия; (с, 2.3)
локасйа — людей; (м, 6.1)
ср̣джати — создает; (лаТ, 1.1)
прабхух̣ — хозяин (города-тела); (м, 1.1)
на — ни; (ав)
карма-пхала-сам̇йогам — связь с результатами деятельности; (м, 2.1)
свабха̄вах̣ — собственная природа; (м, 1.1)
ту — но; (ав)
правартате — действует (лаТ, 1.1)
अन्वय: anvayaḥ
प्रभुः लोकस्य कर्तृत्वं न सृजति। कर्माणि न, कर्मफलसंयोगं न। स्वभावः तु प्रवर्तते।
prabhuḥ lokasya kartṛtvaṃ na sṛjati| karmāṇi na, karmaphalasaṃyogaṃ na| svabhāvaḥ tu pravartate|
Хозяин (тела) не создает состояния «я деятель», (не создает) действия и связь с их плодами. Собственная природа (врожденная предрасположенность) действует.
व्याकरणम् vyākaraṇam
प्रभुः prabhuḥ может быть как джива-атма, так и параматма
कर्तृत्व n. kartRtva - state of being the performer or author of anything (состояние исполнителя)
Видеоурок
Мультфильм по рассказу выше
BG cartoon 1.1-23 प्रारम्भः prārambhaḥ