Het Atma is de Werkelijkheid
De aard van licht is om objecten te onthullen, door ze te verlichten. Maar echte verlichting is alleen het eigendom van het Atma. De zon en het vuur kunnen alleen de duisternis ‘doordringen’; ze vernietigen het niet volledig, omdat duisternis en licht tegenover elkaar staan. Maar de uitstraling van het Atma kent helemaal geen tegenstand; alle objecten, alle naturen zijn er gunstig voor. Het verlicht alles. Vandaar de uitspraak: “De goden juichen het toe als het licht van de lichten (Tham devaa jyothishaam jyothih).”
De vorm ervan is spirituele wijsheid (jnana) – geen dingen, zoals het fysieke lichaam. Het lichaam verandert voortdurend; het is niet eeuwig. Het Atma schijnt overal gelijkmatig en verlicht alles, zonder enig onderscheid. Het heeft de aard van gelukzaligheid en van bewustzijn (chaithanya). Het wordt dus automatisch Brahman! Deze overtuiging is de essentie van wijsheid.
Iemand die een pot ziet, kan op zichzelf duidelijk weten dat het een pot is, toch? Maar hoe kan het dat iemand zich identificeert met het lichaam, simpelweg omdat de gehechtheid je het gevoel geeft dat het je eigen lichaam is? Dit is onwetendheid (a-jnana); het mijn-zijn, het ik-bewustzijn. Spirituele wijsheid (jnana), die de aard van het Atma heeft, is onverwoestbaar; onwetendheid over de aard van het lichaam is vernietigbaar.
Het Atma is vormloos; vandaar dat de drievoudige kwelling van de kwaliteiten (guna's) [puur (sathwisch), saai (thamasisch) en hartstochtelijk (rajasisch)] Haar niet treft. De zesvoudige mutatie zal er geen invloed op hebben, want Het is altijd Zijn (zat), altijd Het en Het alleen. Het is een gast, verschillend van het lichaam waarin het woont. Het lichaam is onderhevig aan ziekte, groei en verval. Het Atma is vrij van alle mutaties. Het Atma heeft geen verlangens, impulsen of intenties. Het gaat verder dan de pure, saaie en gepassioneerde kwaliteiten. “De wereld is de doener; God is als de lotus op het water, onaangedaan, ongebonden (prakritih karthaa Purushasthu pushkara palaasavannirlepah).
Het Atma wordt op misleidende wijze aangeduid met het woord ‘ik’ (aham). Hoe kan het geziene de ziener zijn, het eeuwige? Hoe kan het lichaam de echte ik zijn? Wanneer deze fout wordt gemaakt, kan er geen vrede en geen vreugde zijn. Alleen wanneer deze waarheid begrepen en ervaren wordt, kan men vrede hebben.
Het Atma moet gerealiseerd worden als onderscheidend van deze geziene (drisya) wereld, van alles wat “gezien” wordt. Dit is alleen mogelijk wanneer iemand het onderscheidingsvermogen (viveka) heeft om bevrijd te worden van gebondenheid aan de wereld (prakriti) en zichzelf te bevrijden van de onwetendheid die hem vertelt dat het ‘geziene’ inderdaad het werkelijke is. Een dergelijk onderscheidingsvermogen moet worden verworven door de beoefening van de achtvoudige discipline, die de onwetendheid zuivert die het intellect verduistert. Dan wordt het intellect zuiver en scherp en wordt het op het Atma gericht. Onwetende mensen, voor wie het begrip van het Atma buiten bereik is, houden zichzelf voor de gek door te geloven dat zij vreugde kunnen ontlenen aan de objectieve wereld, die hun zintuigen kunnen ervaren. Als men maar een beetje nadenkt, zal zelfs de kleine vreugde die zo wordt verkregen slechts dezelfde Atmische gelukzaligheid (Atma-ananda) blijken te zijn en niet iets aparts! Want alles, overal, is gelukzaligheid, is nectar (amritha). Alle gelukzaligheid is Atmische gelukzaligheid.
Maar als iemand kan uitrusten in de eindeloze koelte van de daadwerkelijke volle maan die door de lucht zeilt, wie zal er dan tevreden zijn met de geschilderde maan en het geschilderde licht op een stuk canvas? Wie zal er zelfs maar een blik op willen werpen? Zoals het gezegde luidt: zal een honingzuigende bij ooit bitter sap drinken? Zo kan ook de aspirant die de nectar van zelfkennis heeft geproefd, de kennis van het Atma, nooit genieten van de zintuiglijke objectieve wereld.
De persoon die verdiept is in een geschilderde maan kan nooit de echte maan kennen. Zo ook tasten mensen, misleid door de aantrekkingskracht van de wereld, rond in hun onwetendheid over het Atma en wentelen zich in de onwerkelijke, veelvoudige wereld die wordt gevormd door de drie kwaliteiten (guna's).
Aan de andere kant geeft de wijze die de werkelijkheid zoekt de schitterende onwaarheid op en zwelgt in het Atma, en put daaruit vrede.
Verwar dus nooit het ‘geziene (drisya)’ als blijvend of waar! Je kunt je in niets anders verheugen dan in de oceaan van de gelukzaligheid van het ondeelbare, onverdeelde Atma, of Brahman. Je kunt alleen echte en volledige tevredenheid krijgen in de betekenisvolle, zoete, betekenisvolle ervaring van het hoogste Brahman, de Allerhoogste Realiteit Zelf; alleen dat kan troost bieden uit deze cyclus van geboorte en dood. Deze onwerkelijke dingen kunnen nooit tevredenheid opleveren; het heden is zonder bestaan en betekenis. Niets anders dan het Atma kan ooit, op welk moment dan ook, enig voordeel bieden of enige vrede tot stand brengen. Niets anders kan een einde maken aan verdriet en geluk uitstralen.
Alles behalve het Atma bestaat niet (a-sat), zoals zilver in parelmoer; een waanidee, als water in de luchtspiegeling; een vergissing, zonder echt zilver dat je kunt nemen of echt water om je dorst te lessen. Zo ook, als je je leven baseert op de zintuiglijke objectieve wereld, die niet-Atma is en voortkomt uit onwetendheid, kun je nooit geluk of vreugde ontlenen. Dergelijke beeldende producten van de fantasie kunnen de honger niet stillen, de dorst lessen of het verlangen bevredigen. Alleen de Werkelijkheid kan deze resultaten produceren.
Zo kan ook de verwijdering van het terugkerende verdriet van het bestaan (samsara) alleen worden bewerkstelligd door het bereiken van Brahman. Echte vrede kan niet worden verdiend door middel van verlangens en bedoelingen, studie en wetenschap, pracht en publiciteit. Het kan alleen tot stand komen door het Atma te ervaren, hoe klein ook.
Alleen al door de kracht van de intentie kan men zich in een oogwenk een tafereel in Amerika voorstellen, maar kan het ook op datzelfde moment in werkelijkheid worden ervaren? Nee. Het heeft geen zin om je fantasie voor te stellen en in te kaderen; het moet ervaren worden, in geest, woord en lichaam. Alleen dan kan men beweren echte vrede te hebben. Daarom leidt louter kennis over Brahman, vrede, waarheid of zelfrealisatie nergens toe; je weet misschien zelfs dat er gelukzaligheid in schuilt, maar dat heeft allemaal geen nut. Je moet je leven wijden aan het verkrijgen van die gelukzaligheid en het ervaren ervan, en de discipline aangaan die nodig is om het te verwerven. Alleen dan verdien je de genade van de Heer en het bereiken van Brahman; alleen dan kun je de ware gelukzaligheid ervaren.
Het is dit onderwerp dat de Viveka Chudamani (kroonjuweel van wijsheid) ook op vele manieren onderwijst. Iemand die de leer ervan volgt, zonder af te wijken, kan de nectar van Atmische gelukzaligheid proeven, kan het doel van het leven bereiken. Verstoken van het verdriet dat onvermijdelijk is bij het omgaan met zintuiglijke objecten, zonder intenties en verlangens, zou men ondergedompeld moeten worden in de gelukzaligheid van de eigen werkelijke realiteit. Alleen de mensheid, van de hele schepping, heeft de kwalificatie om deze allerhoogste vreugde te bereiken. Wat een trieste tragedie dat mensen hun rechten verwaarlozen en ronddwalen, op zoek naar kleine genoegens en leeg klatergoud! Net als kinderen die met poppen en stokken spelen en ze olifanten en paarden noemen, spelen mensen; maar dat maakt ze nog geen echte olifanten en paarden. Onwetende mensen spelen in alle ernst, stellen zich voor dat de objecten van de wereld echt zijn, en ze lachen en huilen van vreugde en verdriet, ze bloeien en hangen neer terwijl ze op en neer gaan. Maar dat maakt de illusoire wereld (maya jagath) niet minder onwerkelijk!
Wat gebeurt er met uw vreugde en verdriet, uw winsten en verliezen als u in een diepe slaap wordt ondergedompeld? Ze hebben toen geen realiteit en later geen realiteit. In beide gevallen zijn het slechts de creaties van jouw fantasie. Iemand die dit geheim kent, zal zich altijd verheugen in de vreugde van het gezelschap met zichzelf, de contemplatie van zijn eigen innerlijke realiteit. Dat is echte permanente vreugde.
Luister daarom, alle aspiranten! Jij, wiens echte aard Atmisch is! Probeer je ware Zelf, je echte Realiteit, te ontdekken; de kennis verwerven dat jij het Atma zelf bent; jubel alleen in het Atma; proef de onverdunde, onvergelijkbare onbeperkte gelukzaligheid van het bewustzijn van het ware zelf. Laat de tijd opgaan in Hem wiens vorm tijd is; dat is de legitieme taak van de mensheid, zoals onderwezen in een filosofische compositie van Sankaracharya.
Met het amulet van spirituele wijsheid om de arm kan men ontsnappen aan de kwade invloed van de verachtelijke sterren die sensuele attracties worden genoemd.
Jnana rakshaam samaadrthyaa Jnanee sudrdhavaan bhaveth, Sa eva niratham svasmin svanandam anu-bhunjathe.
Men moet, vanuit de vrijmoedigheid die voortkomt uit het bewustzijn van wijsheid, de zintuigen niet de vrije loop laten. Men moet altijd waakzaam zijn ten aanzien van de buitenwereld en ondergedompeld zijn in de contemplatie van de eigen innerlijke werkelijkheid. Dat is het teken van de kenner van de hogere waarheid. Wanneer iemand zich ooit in dat stadium bevindt, zal de zelfverlichtende waarheid zich altijd voor het geestesoog bevinden en zal de objectieve wereld wegsmelten.
Als de geziene of de objectieve wereld bovenop dat onverdeelde, ondeelbare Brahman wordt gelegd, zal deze slechts zo reëel zijn als de torentjes en bastions van een stad tussen de wolken. Kan iedereen luchtkastelen bouwen en erin wonen? De ether (akasa) is natuurlijk je basisvorm; maar om die reden kun je er geen stad op bouwen. De torentjes en bastions die je in de wolken lijkt te zien zijn onwerkelijke, ongegronde creaties van jouw eigen fantasie. Zo is ook in het etherische, vormloze hoogste Brahman (Parabrahman) de hele over elkaar heen liggende wereld vals en ongegrond. Alles is slechts het bewustzijn (chaithanya) van het non-dualistische, ongeëvenaarde, door geluk doordrenkte hoogste Brahman.