Thực dân Pháp gây hấn 1945, đồng bào nam bộ đứng lên kháng chiến

I. THỰC DÂN PHÁP GÂY HẤN (23-9-1945), ĐỒNG BÀO NAM BỘ ĐỨNG LÊN KHÁNG CHIẾN.

Nước VNDCCH vừa ra đời đã phải đương đầu với muôn vàn khó khăn. Nạn đói khủng khiếp năm Ất Dậu đã cướp đi hai triệu người, tiếp đến là nạn lụt lớn ở Bắc Bộ. Sức dân kiệt quệ, kho tàng Nhà nước trống rỗng, sản xuất đình đốn, các nhu yếu phẩm đều khan hiếm nghiêm trọng.

Giữa lúc đó, ở phía Bắc, hai mươi vạn quân của Tưởng Giới Thạch, với danh nghĩa quân “Đồng minh”, kéo vào để tước khí giới quân đội Nhật. Đội quân ô hợp và đói rách này không những chỉ tạo thêm cho nhân dân ta gánh nặng khó khăn về kinh tế và xã hội, mà còn gây bao nhiêu rối rắm về chính trị. Chúng dung dưỡng, tiếp sức cho các đảng phái phản động hoạ động gây rối, nhằm lật đổ chính quyền cách mạng.

Ở phía Nam, quân đội Anh nhân danh Đồng minh, kéo vào để tước vũ khí quân Nhật, nhưng kỳ thực là đã thỏa thuận với bọn tướng lĩnh Nhật, thả hàng vạn tên tù binh Pháp (do chúng giam giữ trước), lén lút trang bị vũ khí cho bọn này để âm mưu cướp lại nước ta.

Như vậy, rõ ràng chính quyền non trẻ cách mạng phải đương đầu một lúc bốn tên giặc ngoài (Anh, Tưởng, Nhật, Pháp) đông gần nửa triệu tên, chưa kể những loại kẻ thù bên trong đang tìm mọi cách ngóc đầu dậy. Vận mệnh của đất nước và dân tộc ta đang đứng trước những thử thách vô cùng nghiêm trọng. Nền độc lập vừa mới giành được bằng bao nhiêu máu xương, giờ đây đang có nguy cơ bị tiêu diệt.

Do chính sách vơ vét của Pháp, Nhật để dốc vào cuộc chiến tranh, tình hình Nam Bộ nói chung, cũng như Bến Tre nói riêng đang gặp phải vô vàn khó khăn. Nông nghiệp lụn bại, thương Only nghiệp, thủ công nghiệp đình đốn, đời sống nhân dân thiếu thốn, cơ cực mọi bề. Đảng bộ từ trong bí mật bước ra, mới được khôi phục và củng cố lại về tổ chức. Chính quyền cách mạng vừa mới thành lập, cán bộ vừa thiếu lại chưa có kinh nghiệm quản lý xã hội, còn nhiều bỡ ngỡ trước bao nhiêu vấn đề của cuộc sống đặt ra. LLVT mới xây dựng, nhiệt tình và lòng dũng cảm không thiếu, nhưng trang bị kém, chưa được rèn luyện, chưa qua thực tế chiến đấu.

Ngày 23–9–1945, thực dân Pháp dựa vào sự che chở của quân Anh và sự yểm trợ của tàn quân Nhật, bắt đầu nổ súng đánh chiếm các công sở ở Sài Gòn.

Trước tình hình đó, XUNB và UBKC Nam Bộ đã họp phiên khẩn cấp tại một địa điểm ở đường Cây Mai (Chợ Lớn) quyết định một số đối sách khẩn trương chống lại âm mưu của giặc. Lệnh kháng chiến được ban hành. Cả Sài Gòn Chợ Lớn nhất tề đứng lên chống giặc, các tầng lớp nhân dân triệt để bãi công, bãi chợ, bãi trường. Mọi sinh hoạt trong thành phố đều ngưng trệ. Các đơn vị thanh niên tiền phong, công đoàn xung phong, tự vệ đã nhanh chóng phối hợp cùng với những đơn vị cộng hòa vệ binh triển khai lực lượng, dựng chướng ngại vật và công sự chiến đấu trên các đường phố nhằm cản bước tiến của giặc. Nhiều cuộc chiến đấu ác liệt giữa ta và Pháp đã diễn ra ở cầu Bông, cầu Kiệu, cầu Khánh Hội, cầu Chữ Y...

Ngày 26–9–1945 – ba ngày sau khi cuộc kháng chiến bùng nổ – Bác Hồ thay mặt Chính phủ gửi bức thư đầu tiên vào Nam:

Hỡi đồng bào Nam Bộ,

Nước ta vừa tranh quyền độc lập thì đã gặp nạn ngoại xâm. Khi còn chiến tranh với Nhật, thì bọn thực dân Pháp hoặc đầu hàng hoặc chạy trốn, nay vừa hết chiến tranh thì bọn thực dân Pháp hoặc bí mật, hoặc công khai lại mò đến. Trong 4 năm, họ đã bán nước ta 2 lần, nay họ lại muốn thống trị dân ta một lần nữa.

Tôi tin và đồng bào cả nước đều tin vào lòng kiên quyết ái quốc của đồng bào Nam Bộ. Chúng ta nên nhớ lời oanh liệt của một nhà đại cách mạng Pháp: “Thà chết tự do còn hơn sống nô lệ”.

Ăn Tôi chắc và đồng bào Nam Bộ cũng chắc rằng Chính phủ và đồng bào toàn quốc sẽ hết sức ủng hộ những chiến sĩ và nhân dân đang hy sinh đấu tranh đễ giữ vững nền độc lập của nước nhà.

Tôi chắc và tất cả đồng bào đều chắc rằng những người và những dân tộc yêu chuộng bình đẳng, tự do trên thế giới đều đồng tình với chúng ta.

Chúng ta nhất định thắng lợi vì chúng ta có lực lượng đoàn kết của toàn dân. Chúng ta nhất định thắng lợi vì cuộc đấu tranh của chúng ta là chính nghĩa…

Việt Nam độc lập muôn năm!

Đồng bào Nam Bộ muôn năm!

26 tháng 9 năm 1945

HỒ CHÍ MINH

Hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh và UBKC Nam Bộ, quân và dân Sài Gòn–Chợ Lớn–Gia Định đã chiến đấu vô cùng anh dũng.

 Ngày 23 và 24–10–1945, sau khi có viện binh từ châu Âu và châu Phi đưa sang, giặc Pháp mở đợt tấn công ra phía bắc, đánh chiếm Thủ Dầu Một, rồi Biên Hòa. Ở phía nam, chúng đánh chiếm Tân An, Gò Công, Mỹ Tho, và các tỉnh miền Tây.

Ngày 25–10–1945, XUNB triệu tập một cuộc hội nghị khẩn cấp tại Thiên Hộ (Mỹ Tho), để kiểm điểm rút kinh nghiệm, uốn nắn những thiếu sót về tổ chức chiến đấu chống giặc sau hơn một tháng trời. Cuộc họp đã đi đến quyết định đường lối kháng chiến và lấy du kích chiến làm chính, đặt LLVT của từng tỉnh dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy Đảng địa phương.

Ngày 29–10–1945, Bác Hồ lại gửi cho đồng bào Nam Bộ một lá thư thứ hai, trong đó có đoạn:

“Quân Pháp nấp dưới bóng quân đội Anh đang tàn sát đồng bào ta trong xứ. Ở Mỹ Tho, ở Tân An, ở Biên Hòa, Nha Trang, quân Pháp đã xâm phạm nền độc lập của chúng ta. Tâm trí tôi luôn luôn bên cạnh mấy triệu đồng bào quyết chiến đến giọt máu cuối cùng để bảo vệ nền độc lập Việt Nam, để tỏ rõ cho hoàn cầu biết rằng dân tộc Việt Nam đầy tinh thần hy sinh chiến đấu.. Đồng bào trong Nam, trong một tháng nay, đã tỏ rõ tinh thần vững chắc, hùng dũng. Ngày nay, trước tình hình khó khăn, toàn thể quốc dân Việt Nam hồi hộp theo dõi cuộc chiến đấu ở Nam Bộ...”

Vào cuối tháng 11–1945, cuộc họp hội nghị XUNB mở rộng tại một xã bên bờ sông Vàm Cỏ Đông đi đến một số quyết định quan trọng:

- Giải thể UBKC Nam Bộ và thành lập UBKCHC Nam Bộ.  

- Chia Nam Bộ thành 3 quân khu (7, 8 và 9), và chỉ định khu bộ trưởng, khu bộ phó, thống nhất lực lượng kháng chiến ở Nam Bộ dưới sự chỉ huy của các quân khu (tỉnh Bến Tre, nằm trong quân khu 8).

- Phát động chiến tranh du kích rộng khắp, củng cố LLVT, tiến hành diệt tề, trừ gian nhằm hỗ trợ cho việc xây dựng cơ sở Đảng, chính quyền và đoàn thể cách mạng bí mật phía sau lưng địch. 

Đại chí Bến Tre