Іх выклікаў час
Сёння з болем у душы мы пазнаём праўду аб трагедыі многіх простых людзей у тую пару, якую мы ведалі як час "жорсткай класавай барацьбы за ідэалы камунізма". Складанымі становяцца і нашы адносіны да тых, хто кіраваў падзеямі таго часу, актыўна ўдзельнічаў у іх. М.Д. Шчарбітаў, М.В. Басін, Я.Д. Зевін... Кожны з іх пражыў нялёгкае, поўнае барацьбы жыццё. Яны верылі ў ідэалы рэвалюцыі і, не шкадуючы сябе, змагаліся за ажыццяўленне.
БАСІН МЭЕР ВЭЛЬКАВІЧ
Нарадзіўся ў Чэрыкаве ў 1890 г., бакінскі камісар. Член партыі бальшавікоў з 1912 г. З сям'і вадавоза. Скончыўшы рамеснае вучылішча ў Магілёве, з 1911 г. працаваў слесарам у Баку. Удзельнічаў у прафсаюзным руху, у арганізацыі бакінскай стачкі 1914 г., за што арыштаваны. З канца 1914 г. член праўлення прафсаюзаў рабочых нафтанавай прамысловасці ў Баку. З вясны 1917 г. дэпутат Бакінскага Савета, з 8.7.1917 г. член Бакінскага гаркама РСДРП(б). Адзін з кіраўнікоў усеагульнай стачкі бакінскага пралетарыяту ў верасні 1917 г. З лістапада 1917 г. сакратар прэзідыўма выканкама і рабочай секцыі Бакінскага Савета. З красавіка 1918 г. загадчык рабочай секцыі Бакінскага Савета народнай гаспадаркі. Забіты англійскімі інтэрвентамі 20 верасня 1918 г.
ЗЕВІН ЯКАЎ ДАВЫДАВІЧ
(партыйныя псеўданімы Валодзя, Сава, Таварыш Павел)
(партыйныя псеўданімы Валодзя, Сава, Таварыш Павел)
Нарадзіўся ў м. Маластоўка Чэрыкаўскага павета ў 1884 г. Алзін з 26 бакінскіх камісараў. Член партыі бальшавікоў з 1912 г. З сям'і дробнага гандляра. Удзельнік рэвалюцыі 1905 - 1907 гг. У 1904 - 1912 гг. далучаўся да меншавікоў. Вёў рэвалюцыйную работу ў Баку, Бахмуце, Крывым Розе, Горлаўцы. З 1911 г. па накіраванні Екацярынаслаўскага камітэта РСДРП вучыўся ў партыйнай школе ў Ланжумо (каля Парыжа), слухаў лекцыі У.І. Леніна. З 1915 г. член Бакінскага камітэта РСДРП. Не раз арыштоўваўся (1907, 1908, 1912, 1916). Пасял лютаўскай рэвалюцыі 1917 г. інструктар Маскоўскага Савета, вёў партыйную работу ў Серпухаве, Падольску, Арэхава- Зуеве, Іванаве і інш. З жніўня 1917 г. у Баку, адзін з кіраўнікоў усеагульнай стачкі ў верасні 1917 г. З красавіка 1918 г. член Бакінскага СНК, камісар працы. Забіты англійскімі інтэрвентамі 20 верасня 1918 г.
ШЧАРБІТАЎ
МІКАЛАЙ ДАРАФЕЕВІЧ
МІКАЛАЙ ДАРАФЕЕВІЧ
Нарадзіўся ў в. Кляпіна Чэрыкаўскага павета ў 1893 г. Удзельнік барацьбы за Савецкую ўладу на Беларусі. З сялян. Член партыі бальшавікоў з 1917 г. З 1916 г. у арміі. У ліпені 1917 г. - лютым 1918 г. старшыня Рэчыцкага Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў. Удзельнік устанаўлення Савецкай улады ў Рэчыцы, барацьбы з левымі эсэрамі ў Чэрыкаўскім павеце і стварэння Чэрыкаўскай павятовай арганізацыі РКП(б), сакратар павятовага камітэта партыі, загадчык аддзела Магілёўскага, потым Гомельскага губвыканкамаў. З мая 1919 г. у Чырвонай Арміі: начальнік палітаддзела 14-й (Заходні фронт) і 3-й (Паўднёвы фронт) дывізій, удзельнік штурма Перакопа. Памёр ад цяжкай хваробы ў 1921 г.
ЭРТМАН МАЙСЕЙ ЗАХАРАВІЧ
Нарадзіўся ў 1880 г. у сям'і беднага сталяра ў г. Чэрыкаве. Бацькі не мелі сродкаў, каб вучыць сына, неставала сродкаў, каб пракарміць сям'ю, апрануць яе. Бацька з малых гадоў прывучаў хлопчыка да працы. У трынаццаць гадоў ён авалодаў спецыяльнасцю калесніка і амаль 15 гадоў прысвяціў гэтай працы. Але вымушаны быў шукаць шчасця ў розных гарадах краіны.
Працаваў у Гомелі, адтуль трапіў у Кіеў. Аднак, як ні стараўся, ледзь - ледзь удавалася звесці канцы з канцамі. У гэты час рэвалюцыйны рух па ўсёй краіне ішоў на пад'ём. Напярэдадні 1905 г. рэзка павялічылася колькасць забастовак і стачак, вулічных дэманстрацый, падпольных маёмак. Хваля рэвалюцыйнага руху захапіла маладога калесніка. Вось некаторыя даныя з яго анкеты. Паведамляецца, што ён прымаў удзел у 6 эканамічных стачках, у 3 вулічных дэманстрацыях, каля 300 разоў удзельнічаў у нелегальных масоўках і мітынгах, двойчы - ва ўзброеных выступленнях. У 1905 г. М.З. Эртман упершыню ўзяў у рукі зброю. Крыху пазней Майсей Захаравіч назаўсёды звязаў свой лёс з леніскай партыяй.