Kern van het Rationalisme is het geloof in de kenbaarheid en beheersbaarheid van de fysische en metafysische werkelijkheid door uitsluitend het verstand (de rede, de ratio, het denken).
Het Rationalisme was de dominante wijsgerige stroming in de 17e en 18e eeuw met Descartes, Leibniz en Spinoza als belangrijkste vertegenwoordigers.
Het is een verzelfstandiging (verabsolutering) van de rationaliteit, het los-raken van de redelijkheid uit de banden van religie of wereldbeschouwing - opgevat m.a.w. als de autonomie, zelfgenoegzaamheid van het redelijk denken.
Rationalisme betekent ook de vereenzelviging van mens-zijn met rationeel-zijn.
De tegenovergestelde richting heet Empirisme, waarin de zintuiglijke ervaring als de enige bron van ware kennis werd gezien.