Okres Wojny

Okres Wojny

W okresie dwudziestolecia międzywojennego rozwinął się w rejonie Wojsławic ruch rewolucyjny. W 1932 roku powstały w Wojsławicach dwie komórki KPP.

W czasie tragicznego września 1939 roku nie było w okolicy działań wojennych. Przez Wojsławice przechodziły liczne oddziały wojska polskiego ze składu Frontu Północnego spływające z rejonu Chełma na południe, w stronę Zamościa i Tomaszowa, m. in. grupa operacyjna kawalerii gen. Andersa po walkach w rejonie Sawina. W pobliskim Majdanie Ostrowskim zatrzymała się 20 września 41 dywizja piechoty gen. W. Piekarskiego przeprowadzając reorganizację.

Okupant stosował krwawy terror skierowany przeciwko ludności polskiej i żydowskiej. W czasie akcji przeprowadzonej przez SS 25 maja 1940 roku we wsiach Czarnołazy, Ostrów i Majdan rozstrzelano 12 osób, a 100 aresztowano i wywieziono do Niemiec. Całkowicie zlikwidowano ludność żydowską.

Wojsławice stanowiły silny ośrodek organizacji konspiracyjnych wszelkich odcieni politycznych. Wcześnie powstała tu siatka AK i BCh. We wrześniu 1941 roku zorganizowano tu komórkę organizacji komunistycznej "Czerwona Partyzantka". W 1942 roku w okolicy działał jej oddział bojowy pod dowództwem "Jurka". Prawie przez cały okres okupacji aktywną walkę z Niemcami prowadziła grupa partyzancka dowodzona przez Konstantego Mastalerza ps. Stary, która podporządkowała się później GL. W czerwcu 1942 roku oddział ten stoczył z Niemcami bitwę pod Nowym Folwarkiem zabijając i raniąc kilku nieprzyjaciół. 10 kwietnia 1944 roku oddział "Starego" zniszczył niemiecki urząd pocztowy. Likwidował także posterunki policji, urzędy gminne i mleczarnie kontyngentowe w bliższej i dalszej okolicy. Czynną akcję prowadziły też grupy AK i BCh. Wiosną 1943 roku, we wspólnej akcji prowadzonej przez Witolda Fałkowskiego ps. Wilk, został zniszczony urząd gminny w Wojsławicach, spalono wykazy kontyngentowe i rozbito mleczarnię.

W rejonie Kukawki i Bończy często występowały zbrojnie przeciwko Niemcom radzieckie oddziały partyzanckie.

17 kwietnia 1944 roku oddziały AK, BCh i Al, pod wspólnym dowództwem por. Witolda Fałkowskiego, komendanta miejscowego rejonu AK, stoczyły bitwę o Wojsławice. Była to najpoważniejsza akcja zbrojna na terenie powiatu chełmskiego w czasie okupacji. Po otrzymaniu wiadomości o zamierzonej przez hitlerowców pacyfikacji zarządzone zostało pogotowie zbrojne konspiracyjnych plutonów z miasteczka od strony drogi wiodącej do Uchań, skąd z samego rana zbliżać się zaczęła ekspedycja złożona z żandarmerii i SS-gaicien w sile ok. 1000 ludzi uzbrojonych w broń maszynową i wspomaganych artylerią. Z pomocą walczącym przyszedł oddział partyzantki radzieckiej dowodzony przez majora Fiodorowa. Mimo użycia moździerzy nieprzyjaciel zmuszony był wycofać się. Partyzanci stracili 10 ludzi, w tym trzech towarzyszy radzieckich, wśród których zginął bohaterski major Fiodorow. We wsi Rozięcin, w miejscu w którym poległ, znajduje się pamiątkowa płyta.

W przeddzień wyzwolenia działania zaczepne przeciwko wojskom hitlerowskim prowadziły oddziały AK 5 batalionu por. Stefana Kwaśniewskiego ps. Wiktor. Stoczyły one potyczki w rejonie Majdanu Ostrowskiego i Majdanu Nowego. Pod naporem I Frontu Ukraińskiego nieprzyjaciel wycofał się na zachód. Nadchodziło wyzwolenie.

W hołdzie partyzantom, którzy polegli w bitwie o Wojsławice, miejscowe społeczeństwo wystawiło granitowy pomnik przy ulicy Uchańskiej, obok domu kultury.

Miasto zostało wyzwolone 24 lipca 1944 roku przez oddziały 3 Armii Gwardyjskiej I Frontu Ukraińskiego.

Pierwsze lata po wyzwoleniu to okres trudnej odbudowy, okres tworzenia i utrwalania podstaw nowego ustroju. Przeciwko temu trudowi podjętemu przez władzę ludową zażartą walkę prowadziło rodzime podziemie reakcyjne oraz oddziały UPA. W walkach z nimi oddało życie wielu najbardziej ofiarnych działaczy i funkcjonariuszy MO. Na marmurowej tablicy przed budynkiem MO wymieniono nazwiska milicjantów, którzy stracili w tej walce życie.

Przyjąć z http://wojslawice.fm.interia.pl/