Miasteczko

Miasteczko

Mimo swej starej metryki Wojsławice nie są zasobne w obiekty zabytkowe. Nie ma już okazałego ratusza miejskiego, znikł reprezentacyjny klasycystyczny pałac Poletyłłów, prawie nic nie pozostało, poza fosami i nasypem, po warownym zamku. Niemniej jednak nieliczne obiekty, które dotrwały do dzisiaj stanowią ciekawe pomniki polskiej kultury. Turystę pewnie zaciekawią niewątpliwie murowane kapliczki stojące u wylotu ulic podmiejskich. Stanowią one osobliwość miasteczka, rzadką w środkowo-wschodniej Polsce.

Środek miasteczka zajmuje czworokątny, duży rynek. Pierzeje rynkowe zabudowane są budynkami drewnianymi i murowanymi, przeważnie parterowymi. Są one ustawione kalenicowo, zachowało się kilka drewnianych, skromnych podcieni. W środku rynku stoi dom mieszkalny, w którego dolnych partiach ścian zachowały się fragmenty dawnego okazałego budynku ratusza, który posiadał wyniosłą wieżę i jeszcze ubiegłym wieku znajdował się w niezłym stanie.

Ze środka wschodniej pierzei rynku biegnie nieduża uliczka, u wylotu której wznosi się kościół parafialny. Pierwotny budynek był drewniany i powstał w roku 1440. W roku 1790 został zniszczony przez Tatarów. Wybudowany na jego miejscu kościół drewniany przetrwał do pierwszych lat XVII wieku. W roku 1608 zakończono budowę nowego murowanego kościoła, który stoi do dziś.

Fundowany przez Mikołaja Czyżykowskiego, a jego projektantem był Jan Michał Link. W roku 1672 kościół został zniszczony przez Szwedów. Odbudowywał go Stanisław Stefan Czarniecki dobudowując boczne kaplice i nadając mu charakter barokowy. Ponownie kościół uległ pożarowi w roku 1736, następnie zastał odrestaurowany przez dzierżawcę dóbr wojsławickich Nikodema Woronicza, ale wkrótce potem, bo w roku 1754 spalił się znowu. Na przełomie XVIII/XIX wieku, w czasie remontu, drewniany sufit, nawy zastąpiono sklepieniem kolebkowym z lunetami. Sklepienie prezbiterium jest wcześniejsze. Po kolejnym pożarze w roku 1840 kościół został ponownie odbudowany. W latach 1907-9 zostały wzniesione przybudówki od strony wejścia głównego. Gruntowny remont kościoła przeprowadzono w roku 1924.

Kościół jest jednonawowy, orientowany, z węższym prezbiterium i dwoma przylegającymi doń kaplicami bocznymi. W podziemiach krypty grobowe. Nawa dwuprzęsłowa oddzielona od prezbiterium łukiem tęczowym. Kaplice otwarte do prezbiterium arkadami, sklepione kopulasto, zwieńczone latarniami. Wnętrze nawy jest rozczłonkowane filarami przyściennymi, przytrzymującymi biegnący wokół wydatny gzyms wieńczący. Chór muzyczny wspiera się na dwóch masywnych słupach. Ściany wewnątrz posiadają podziały pilastrowe oraz belkowanie z fryzem. Okna zamknięte półkoliście z opaskami i gzymsami w stylu późnorenesansowym. Fasada frontowa zasłonięta częściowo przez dwie późniejsze przybudówki ze skromnym otworem drzwiowym i oknem arkadowym nad nim. Szczyt wzniosły, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Od południa prowadziły niegdyś do nawy drzwi boczne (obecnie zamurowane). Opatrzone portalem z 1608 roku, zdobnym kartuszem z herbem Topór Mikołaja Czyżykowskiego i herbem Nowina należącym do jego żony Zofii z Czernych. Ściany kaplic są rozczłonkowane parzystymi pilastrami. Dachy kryte blachą. Latarnie kaplic zwieńczone cebulastymi hełmami.

Wewnątrz zachował się bogaty wystrój barokowy. Ołtarz główny z około 1736 roku, fundacji Nikodema Woronicza. Nad nim XIX-wieczny obraz Chrystusa Miłosiernego i cztery rzeźby przedstawiające aniołów. Trzy ołtarze boczne, późnobarokowe z około 1750 roku, fundacji Feniksa Potockiego starosty karasnystawskiego, właściciela Wojsławic.

W lewym obraz z VVIII wieku, przedstawiający św. Franciszka Ksawerego, a w zwieńczeniu ołtarza obraz przedstawiający św. Alojzego Gonzagę. W prawym ołtarzu obraz św. Trójcy (XVII w.), w zwieńczeniu – XVIII-wieczny obraz Chrystusa z dwoma świętymi. W ołtarzu kaplicy północnej dwie rzeźby w postaci aniołków i rzeźba św. Michała Archanioła, patrona parafii oraz XVIII-wieczny obraz Matki Boskiej. Ołtarz znajdujący się w kaplicy południowej pochodzi z XVIII wieku, posiada dwie rzeźby świętych oraz obraz Matki Boskiej Lewiczyńskiej (XVII wiek), a także obraz przedstawiający św. Mikołaja (pocz. XVIII w.).

Ambona ozdobiona jest rzeźbą Chrystusa nauczającego. Chrzcielnica pochodzi z XVIII wieku. W kościele zwracają uwagę trzy epitafia Poletyłłów, neogotyckie, z czarnego marmuru, a także epitafium lekarza Pawła Mataieu. Całość wewnętrznego wyposażenia kościoła uzupełniają XVIII-wieczne rzeźby Matki Boskiej i św. Tekli, z XVIII wieku obraz św. Jana Chrzciciela (XVIII w.). Na osobna uwagę zasługuje niezwykle cenny obraz komunii świętej Katarzyny Sieneńskiej z 1673 roku, przypisywany szkole włoskiej.

Znajdująca się obok kościoła dzwonnica z roku 1750 przebudowana została w 1945 roku, dwukondygnacyjna, murowana i otynkowana. W jej ściany wmurowane są dwa marmurowe neogotyckie epitafia. Jedno z nich zostało przerobione na ołtarzyk. Plac kościelny otacza kamienny mur z XVIII wieku.

Budynek plebani pochodzi z połowy XIX wieku, parterowy, murowany, klasycystyczny, z kolumnowym gankiem od frontu. Dach dwuspadowy, kryty blachą, z dwoma facjatami. Z tego samego okresu pochodzi budynek organistówki, spełniający pierwotnie rolę szpitala-przytułku dla starców.

Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Eliasza Proroka (ilijska), fundowana przez Mariannę z Daniłowiczow, zbudowana została w 1774 roku. Murowana z cegły, otynkowana, barokowa, jednonawowa z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Posiada dobudowaną kruchtę i zakrystię. Drewniany chór muzyczny wsparty jest na dwóch murowanych filarach. Ściany zewnętrzne cerkwi rozczłonkowane pilastrami toksańskimi podpierającymi wydatny profilowany gzyms. Okna w obramieniach z gzymsami w nadprożach. Fasada w narożach wsparta szkarpami, zwieńczona trójkątnym szczytem z wnęką w centrum. Kruchta ozdobiona podobnym szczytem. Dach kryty blacha z wieżyczką sygnaturki przykrytej cebulastym hełmem.

Dzwonnica cerkiewna w stylu typowo rosyjskim, wzniesiona została krótko przed I wojną światową, trzykondygnacyjna. Założona na planie kwadratu, ale ostatnia kondygnacja przechodzi w ośmiobok.

Bożnica z końca XIX wieku, przerobiona na magazyn w 1950 roku, posiada pewne elementy neogotyckie. Piętrowy budynek murowany z cegły. Piętro stanowi babiniec w formie chóru. Zachowało się piękne pozorne sklepienie drewniane z gzymsami i koronkowymi fryzami oraz z rozetą na środku, nad salą modłów i drugą, mniejszą, nad babińcem. Elewacje mają pionowe podziały pilastrowe oraz gzymsy, kordonowy i wieńczący. Od frontu istniała niska attyka z filarami.

Szkoła żydowska – parterowy budynek murowany z cegły, wzniesiony po roku 1780. W 1940 przebudowany na młyn. W 1945 roku przeznaczony na magazyn. Ściany rozczłonkowane podziałami ramowo-pilastrowymi. Gzyms wieńczący, profilowany. Dach pierwotnie naczółkowy, kryty gontem.

Dawna szkoła elementarna (ul. Krasnystawska 17), wzniesiona w latach czterdziestych XIX wieku. Duży, murowany, parterowy budynek z przelotową ścianą na osi. Stromy dach kryty blachą.

Budynek urzędu gminy – obiekt podworski z połowy XIX wieku, parterowy, murowany, od frontu posiada ganki kolumnowe. Dach dwuspadowy kryty blachą.

Czworaki podworskie (ul. Uchańska nr 6, 8 i 10), wzniesione po roku 1830 drewniane, otynkowane, parterowe, dwutraktowe z sienią pośrodku i z gankami na osi. Dachy dwuspadowe, niegdyś kryte gontem.

Pomnik Kościuszki u wylotu ulicy Uchańskiej. Kamienny obelisk na 4 stopniowej podstawie wzniesiony w 1905 roku na cześć cara Aleksandra II. W 1918 roku na jego cokole ustawiona została kuta w kamieniu postać Tadeusza Kościuszki. Rzeźba została wykonana w Lublinie.

Kapliczki znajdujące się u wylotów czterech podmiejskich ulic stanowią swoistą osobliwość Wojsławic. Jedna z nich, ustawiona przy uliczce biegnącej w kierunku dawnego zespołu pałacowego zbudowana została z fundacji Marianny z Daniełowiczów Potockiej w roku 1762. Według tradycji, święci którym te kapliczki zostały poświęcone mieli chronić przed klątwą rzuconą na nich przez rabina skazanego na poćwiartowanie.

Kapliczka św. Jana Nepomucena, przy ul. Uchańskiej, wzniesiona na planie kwadratu (podobnie jak pozostałe), murowana, z trzema prześwitami arkadowymi, przysklepiona krzyżowo, pokryta dachem brogowym, spłaszczonym. Wewnątrz duża polichromowana rzeźba świętego w stylu baroku ludowego.

Kapliczka św. Floriana u wylotu ulicy Uchańskiej, przy odgałęzieniu drogi prowadzącej do Huty, wzniesiona na wyniosłym kurhanie. Założenie architektoniczne podobne do poprzedniej. Sklepiona kolebkowo, dach gontowy. Wewnątrz drewniana rzeźba świętego, polichromowana.

Kapliczka św. Barbary, wzniesiona w połowie ul. Grabowieckiej, u ujścia strumienia Lipina do potoku Barbara. Przykryta dachem namiotowym z dachówki, strop drewniany. Wewnątrz barokowa rzeźba drewniana, polichromowana, dłuta Olichwira, wojsławickiego rzeźbiarza ludowego.

Kapliczka św. Michała, stoi w polu przy trakcie prowadzącym do Krasnegostawu, sklepienie kolebkowe, dach przykryty dachówką paloną. Wewnątrz malowany na płótnie obraz przedstawiający Michała Archanioła.

Kapliczka św. Tekli, wznosi się na niewielkim kopcu przy drodze do Chełma. Sklepienie kolebkowe, dach namiotowy, kryty dachówką. Wewnątrz drewniana polichromowana rzeźba.

Na południowy wschód od rynku, w odległości ok. 500 m za dawnym stawem położone jest wzniesienie zwane zamczysko, dojście ulicą Uchańską, a następnie Zamkową. Wypiętrza się ono ponad 15 m nad poziom przyległych łąk i zajmuje u szczytu powierzchnię 80x80 m. Od południa odcięte jest głębokim wąwozem od Mamczej Góry. Od strony wschodniej rozciągają się łąki, ku którym wzgórze opada kilkoma sztucznie uformowanymi tarasami, łagodniejszymi zboczami łączy się z przyległymi doń od północy i wschodu ogrodami. Na wzgórzu zamkowym znajdują się ruiny zarośnięte krzewami i zasypane ziemią. W zachodniej części tych ruin odsłonięte są fragmenty muru fundamentowego z cegły gotyckiej oraz zasypane gruzem wejście do piwnic. Od strony północnej widoczne są resztki wałów. Obecnie całe wzgórze użytkowane jest jako sad owocowy.

W przeszłości wznosił się tu zamek wzmiankowany w roku 1794 jako królewski. Przy ulicy Zamkowej, w rozległym parku znajdował się zespół pałacowy Poletyłłów z końca XVIII wieku, utrzymany w stylu klasycystycznym. Park został wycięty jeszcze w okresie międzywojennym, a pałac zdewastowany i rozebrany w 1958 roku. Na jego miejscu powstał w roku 1963 budynek nowoczesnej szkoły podstawowej noszącej imię Tadeusza Kościuszki. Po przeciwnej stronie ulicy zachowały się resztki zabudowań folwarcznych: stajnia i obora z połowy XIX wieku.

Przy ulicy Uchańskiej, obok domu kultury, stoi granitowy pomnik poświęcony partyzantom, obrońcom miasteczka, którzy zginęli w walce z hitlerowcami w 1944 roku. W fasadzie znajdującego się w pobliżu budynku urzędu gminy wbudowano marmurową tablicę dla uczczenia funkcjonariuszy MO, którzy polegli w walce z reakcyjnym podziemiem.

U wylotu ulicy Uchańskiej wznosi się budynek dawnego domu ludowego zbudowanego kosztem społeczeństwa w 1923 roku. Jest to murowany, piętrowy budynek. Mieściła się tu również szkoła podstawowa.

Przyjąć z http://wojslawice.fm.interia.pl/