* Gefion

12 czerwca 2015

Będę przekorna i zacznę od fontanny bogini Gefion[3]. To ten zabytek był pierwszy na liście w czasach gdy z Gdańska do Kopenhagi kursował prom linii DFDS i cumował w centrum miasta, dwa kroki od Amalienborg. Po wyjściu z portu, zaraz za bramą po prawej, na skraju parku Churchilla, obok kościoła św. Albana i cytadeli Kastellet znajduje się jedna z największych i najpiękniejszych fontann Kopenhagi - Fontanna Gefion. Bogini kieruje zaprzężonym w cztery woły pługiem - monumentalna postać bogini i postaci zwierząt robią wrażenie. Wydaje się, że woły ruszą prosto na zwiedzających, tylko nadludzka siła ich matki trzyma je w ryzach.

Gefion - nordycka bogini rolnictwa i opiekunka dziewic, które po śmierci gromadziły się w jej siedzibie. Miała czterech synów spłodzonych przez olbrzyma. Gdy pewnego razu poprosiła Gylfe, który ogłosił się królem nad ziemiami Swionów[4] o kawałek ziemi, ten obiecał dać jej tyle, ile zdąży zaorać w ciągu jednej nocy – synowie mogą jej pomóc. Gefion zamieniła synów w woły i zaorała wielki szmat ziemi o nieregularnym kształcie (pługiem omijała wielkie kamienie i drzewa), zaorane pole Odyn rzucił w morze między Szwecję i wyspę Fionia - tak powstała wyspa Zelandia. Pozostałą zaś dziurę w ziemi wypełnił wodą - tak powstało szwedzkie jezioro Wener. Później Gefion poślubiła jednego z synów Odyna i dała początek królom Danii.

Z tym oraniem to jest jakaś głębsza sprawa. U Rzymian linia o charakterze sakralnym wyznaczająca granice miasta nazywała się pomerium. Według legendy Romulus w 753 p.n.e. wyorał pługiem bruzdę na wzgórzu Palatyn, wytyczając w ten sposób granice Rzymu. Podczas orki kilkakrotnie podnosił pług, pozostawiając niezaoraną ziemię - w tych miejscach powstawały bramy. Linię pomerium oznaczano kamiennymi słupami i wzdłuż niej prowadzono wały i mury obronne.

Gefion nie była pierwszą, która sprytnie oszukała innych albo „twórczo”, czy też „kreatywnie” podeszła do problemu.

Kiedy Pigmalion, brat Elissy, kazał zamordować jej męża, ta z wielkim skarbem oraz grupą osadników uciekła przez Cypr do północnej Afryki. Gdy Libijczycy chcieli wygnać przybyłych, ci poprosili aby pozwolono im zasiedlić tyle ziemi, ile obejmuje skóra wołu. Prośba wydała się miejscowym zabawna i pozbawiona ryzyka, zawarto umowę. Wówczas przybysze wycięli ze skóry cienki rzemień i wytyczyli teren, na którym powstał zamek, zwany Byrsa (po fenicku zamek, twierdza; po grecku - skóra). Tak w IX wieku p.n.e. powstała Kartagina, którą założyła Elissa, żona Acherbasa, kapłana z Tyru. Miałam okazję stać na wzgórzu Byrsa i „podziwiać ruiny” ruin minionej potęgi miasta-państwa.

Współcześni Skandynawowie tworzą rzeczy na miarę bogini Gefion – wyrywają ląd morzu i nie posługują się przy tym magią lub oszustwem, a koszty i zyski mają wyliczone wcześniej.

28 kwietnia 2015 duński parlament Folketinget zatwierdził środki finansowe na budowę tunelu (2 pasy na pociągi i 4 pasy na samochody) pod cieśniną Fehmarn Bełt. Ten prawie 18 kilometrowy tunel połączy duńską wyspę Lolland z niemiecką wyspą Fehmarn i dalej poprzez istniejący most z resztą Niemiec (Niemcy trochę kręcą nosem, że będzie za duży hałas, ceny letniskowych nieruchomości spadną i może być zagrożony rzadki gatunek gryzonia.). Koszt tunelu, to 7 miliardów euro, który ma się zwrócić po 39 latach.

Dzięki temu tunelowi i istniejącym już mostom (np. Öresundsbron), powstanie ogromny gospodarczy obszar od Hamburga przez Malmö do Göteborga, a nawet do Oslo, w centrum którego będzie Kopenhaga. Już dzisiaj, dzięki przeprawie przez Sund, region Øresund wytwarza 20% połączonego PKB Danii i Szwecji. Most pozwala na codzienne dojazdy do pracy Szwedów zamieszkałych po szwedzkiej stronie Sundu, podczas gdy Duńczycy dojeżdżają do swoich domów w Skanii (w Szwecji są niższe ceny nieruchomości).

Czy my jesteśmy zdolni do podobnych wyczynów? Ktoś powie – tunel pod Martwą Wisłą; to prawda, jest to jakaś namiastka. Chodzi mi jednak o to, że musimy być nowoczesnym społeczeństwem by dokonywać wielkich rzeczy – w PKB Szwecji dominującą pozycję stanowią technologie IT. Ostatnio czytałam w Internecie program nauczania polskiego ucznia w zawodzie technik informatyk. W czteroletnim okresie kształcenia na praktyki zawodowe przeznaczono 80 godzin, na religię – 240, na wychowanie do życia w rodzinie – 42 godziny. „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie…[5]”. Z programu kształcenia jasno wynika, że nieważne czy Polska będzie biedna czy bogata, mądra czy głupia, szczęśliwa czy też nie; ważne by była katolicka. Tak ukształtowany technik informatyk może nie da rady administrować sieciowymi systemami operacyjnymi, ale katechizm będzie znał na wyrywki i gdy już kupi sobie jakiegoś grata na czterech kółkach (Polska jest potęgą w sprowadzaniu z Zachodu tanich, nie ekologicznych aut, z których można wyciąć katalizator), to na drodze będzie się bał gniewu bożego – nie radaru. Ręce opadają!

Może warto wyciszyć się w którejś z piwiarni Nyhavn – podziwiać piękne kamienice (to tutaj znajdziemy jedne z najstarszych budynków Kopenhagi datowane na początek XVII wieku), rzekę ludzi, zacumowane jednostki i uczcić Gefion, wszak to jej pomnik ufundowała także Fundacja Carlsberga. Chociaż w tej beczce miodu jest też trochę goryczy – Nyhavn wybudowali szwedzcy żołnierze wzięci do niewoli, ale jak już pisałam, liczy się teraźniejszość, tylko ona jest realna. Liczy się ta chwila, smak piwa, ulotny nastrój, którego nie da się powtórzyć.

Czas ruszać w drogę powrotną przez tunel i most do Malmö.

-----------------------

[1] Most nad Sundem (duń. Øresundsbroen, szw. Öresundsbron) przebiega nad cieśniną Sund i łączy Kopenhagę, stolicę Danii z Malmö w Szwecji. Połączenie składa się z mostu o długości 7845 m, sztucznej wyspy o długości 4055 m i tunelu o długości 3510 m. Szlakiem tym przebiegają dwie dwupasmowe jezdnie i dwa tory kolejowe. Droga przebiegająca przez most jest częścią europejskiej drogi E20. Most nad Sundem jest najdłuższym mostem na świecie łączącym dwa państwa; został otwarty 1 lipca 2000 roku.

[2] Szczęście mieszkańców krajów nordyckich to niezgłębiona tajemnica. Klimat mają gorszy niż w Australii, morze zimne, zimy mroźne. Mają podobne do innych problemy kryminalne; są morderstwa, przemoc w rodzinie, przemoc wobec kobiet. A jednak, z najnowszego raportu World Happiness Index opracowanego na zlecenie ONZ, wynika że Szwajcaria, Islandia i Dania to najszczęśliwsze kraje na świecie. W pierwszej dziesiątce są jeszcze: Norwegia (4), Finlandia (6), Szwecja (8), a wspomniana Australia jest 10. Dla uzupełnienia informacji – Polska jest 60. Może nie ma w tym żadnej tajemnicy, jest za to pewność, że liczy się tylko teraźniejszość, tylko ona jest realna. Nie można żyć przeszłością ani liczyć na jakieś szczęście w życiu wiecznym.

[3] Ufundowana przez władze miasta i Fundację Carlsberga fontanna została uruchomiona 14 lipca 1908 r. Umieszczona ją nieopodal nadbrzeża Langelinie. Autorem monumentalnej rzeźby jest Anders Bundgård.

[4] Jedno z germańskich plemion Skandynawii, jedni z przodków średniowiecznych Waregów i dzisiejszych Szwedów, którego królowie według legendy byli potomkami boga Frejra.

[5] Jan Zamoyski (1542–1605) – polski polityk, mąż stanu, kanclerz wielki koronny i hetman wielki koronny, doradca Zygmunta Augusta i Stefana Batorego.