Harcırah

Yurtiçi Geçici Görev Mahallinde Konut Kiralayan Denetim Elemanları Dışındaki Personelin Yatacak Yer Temini İçin Ödedikleri Ücretler Kurumlarınca Ödenebilir Mi?

PDF OLARAK İNDİR

I. Giriş

Bilindiği gibi 21.04.2005 tarihinde kabul edilen 5335 sayılı Kanunla 6245 sayılı Harcırah Kanununda bazı değişiklikler yapılmıştır. Yapılan önemli değişikliklerden bir tanesi de daha önce yurt içi geçici görevlerde konaklama ücreti ödenmeyen kamu personeline yatacak yer temini için yaptıkları harcamaların muayyen bir kısmının kurumlarınca ödenebilmesinin sağlanmasıdır. Harcırah Kanununda yapılan bu değişiklik sonucunda geçici görevle yurt içinde memuriyet mahalli dışındaki bir yere gönderilen personelin yatacak yer temini için ödedikleri ücretlerin kurumlarca karşılanmasına imkan tanınmakla beraber uygulamada bazı tereddütlerin oluştuğu ve bu tereddütlerin bazı ihtilaflara ve hatalı uygulamalara sebebiyet verdiği görülmektedir.

Değişiklik sonrası uygulamada yaşanan tereddüt ve hatalı uygulamalardan bir tanesi, yurt içindeki bir yere geçici görevle gönderilen personelden konaklama ihtiyacı için konut kiralayanlara Harcırah Kanununda öngörülen konaklama ücretinin ödenip ödenemeyeceği hususudur. Kanunda yatacak yer temini için ödenen ücretlerin belirli bir bölümünün kurumlarca karşılanabilmesi için konaklamanın niteliğine ve biçimine ilişkin bir düzenleme yapılmamış olmasına karşın konut kiralanmak suretiyle yapılan konaklamalarda Kanunda öngörülen ödemenin yapılıp yapılamayacağı hususunda kurumlarca farklı uygulamalar yapıldığı görülmekte ve yaşanan hukuki ihtilafların yargıya intikal edeceği anlaşılmaktadır.

Yaşanan tereddüt ve ihtilafları ortaya koyup çözüm önerisi getirmek gayesiyle bu çalışmada kurumlarınca yurt içinde memuriyet mahalli dışında görevlendirilen personelin konaklama ihtiyacını karşılamak için konut kiralaması halinde Harcırah Kanununda 5335 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında ödenmesi öngörülen ücretin (yatacak yer temini için ödenen konaklama ücreti) kurumlarca karşılanıp karşılanamayacağı hususu ele alınacaktır. Harcırah Kanunundaki son değişiklikler ve konuya ilişkin Tebliğlerle daha önce denetim elemanlarına yapılan konaklama ücreti ödemeleri konusunda istikrar kazanmış uygulama göz önünde bulundurularak konuya ilişkin esaslar, kanaatimiz ve öneriler belirtilecektir.

II. Kanun Değişikliğiyle Yapılan Düzenlemenin Mahiyeti

5335 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun[1] 4 üncü maddesiyle 10.02.1954 tarihli 6245 sayılı Harcırah Kanununda çeşitli değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişiklikler kapsamında Harcırah Kanununun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasında sayılanlar (denetim elemanları ve kurul üyeleri) dışında kalan görevlilerin de yurt içindeki konaklama ücretlerinin[2] belirli bir bölümünün kurumlarınca ödenmesi öngörülmüştür.

Bu amaçla 5335 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle Harcırah Kanununun 33 üncü maddesine (d) fıkrası olarak “Bu Kanun hükümlerine göre gündelik ödenenlerden (b) fıkrasına göre gündelik ödenenler hariç) yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında on gün ile sınırlı olmak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca ödenir.” hükmü eklenmiştir.

Buna göre, Harcırah Kanununa göre gündelik ödenenlerden (Kanunun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasında sayılanlar hariç) yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında on (10) gün ile sınırlı olmak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca ödenecektir. Kanuni düzenlemeyle yatacak yer temini için yapılan ödemelerin kurumlarınca ödenebilmesi şarta bağlandığı gibi yapılacak ödemenin miktarı konusunda da sınırlamalar öngörülmüştür.

Yatacak yer temini için yapılan giderlerin ödenebilmesi için;

- Kanun kapsamında bulunan kişinin yurt içinde memuriyet mahalli dışında bir yere geçici görevle gönderilmiş,

- Bu görev kapsamında yatacak yer temini için bir ödeme yapılmış ve

- Yatacak yer temini için ödenen ücretlerin belgelendirilmiş,

olması gerekmektedir.

Belgelendirmenin hangi tür kanıtlayıcı belgelerle yapılacağı hususu Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliğiyle düzenlenmiştir. Diğer yandan, denetim elemanlarına yapılacak konaklama ücreti ödemelerine ilişkin olarak 36 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliğinde de açıklama yapılmıştır.

Öte yandan, 5335 sayılı Kanunla Harcırah Kanununda yapılan değişiklikler sonrasında ortaya çıkan ve çıkacak tereddütlerin giderilebilmesi ve uygulamada birliğin sağlanması amacıyla Maliye Bakanlığınca yayımlanan 38 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliğinin[3] 2 numaralı bölümünde de; Harcırah Kanununun 33 üncü maddesine 5335 sayılı Kanununla eklenen (d) fıkrasında yer alan hüküm belirtildikten sonra;

Kanun hükmüne “göre, 6245 sayılı Harcırah Kanununun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasına göre gündelik ödenenler hariç olmak üzere, Harcırah Kanununa göre gündelik ödenenlerden yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca ödenecek, ancak bu miktar, belge bedelini aşamayacak ve her görevlendirme için ilk on gün ile sınırlı olacaktır. Birden fazla yeri kapsayacak görevlendirmelerde de yatacak yer temini için ödenecek ücret, görevlendirme süresinin ilk on günü ile sınırlı olacaktır.

Diğer taraftan, tedavi amacıyla (İçmece ve kaplıca tedavisi dahil) memuriyet mahalli dışına gönderilenlerden, ayakta tedavi gören hastalar ile refakatçiler de bu uygulamadan yararlanabileceklerdir.” açıklamasına yer verilmiştir.

Bu düzenleme ve açıklamalar dikkate alındığında şu sonuca varılmaktadır. Yatacak yer temini için ücret ödeyen personele kurumlarınca yapılacak konaklama ücreti için üç ayrı sınırlayıcı husus getirilmiştir. Bir defa, yatacak yer temini için ilgililere kurumlarınca ödenecek ücret, hak sahibi tarafından ibraz edilen belge bedelini aşamayacaktır. Bir başka anlatımla, konaklama için ödenen ücretin kişinin gündelik tutarından az olması halinde gündelik tutarı kadar değil, yatacak yer temini için ilgili tarafından yapılan ödeme tutarı üzerinden ödeme yapılacaktır. İkinci olarak, kurumlarca yapılacak ödeme her halükarda ilgililerin yurt içi gündelik tutarını aşamayacaktır. Yani gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ödenecek, aşan kısmı için herhangi bir ödeme yapılmayacaktır. Üçüncü olarak, yatacak yer temini için yapılan ödemeler karşılığı kurumlarca yapılacak ödeme tutarı her defasında on gün ile sınırlandırılmıştır. Geçici görevin 10 günü aşan kısmı için yapılan ödemeler kurumlarca karşılanamayacaktır.

Söz konusu sınırlayıcı düzenlemeler konusunda herhangi bir ihtilaf bulunmamakta olup, bu konuda Kanun Koyucunun iradesi açıktır. Geçici görevle yurt içinde memuriyet mahalli dışına gönderilenlere yatacak yer temini için yaptıkları ödemelerin Kanunda belirtilen muayyen tutarları kurumlarınca ödenecektir. Kanunun amir ve sarih bu hükmü konusunda bir tereddüt bulunmamakla birlikte konaklama ihtiyacını konut kiralamak suretiyle gideren personelin yatacak yer temini için yaptıkları ödemelerin Kanunda belirtilen muayyen kısmının kurumlarınca kendilerine ödenip ödenmeyeceği hususunda tereddüt ve ihtilaflar bulunmaktadır. Aşağıda bu konuya ilişkin hususlar irdelenecektir ve şahsi görüşümüz belirtilecektir.

III. Geçici Görevli Bulundukları Mahallerde Konut Kiralayanlara Yapılacak Ödemelerin Hukuki Niteliği

Yukarıda belirtildiği üzere Harcırah Kanununun 33 üncü maddesinin (d) fıkrasında yer alan konaklama ücretine ilişkin düzenleme emredici nitelikte olup kurumların ödemenin yapılıp yapılmaması konusunda herhangi bir takdir yetkisi yoktur. Esasında kısa süreli geçici görevlerde yatacak yer temini için otel, motel, misafirhane, sosyal tesis gibi kamu veya özel sektör kuruluşlarına yapılan ve belgelendirilen ödemelerin Kanunda öngörülen kısmının kurumlarca karşılanacağı konusu açık olduğundan Kanunun bu emredici hükmünün tatbikinde herhangi bir sorun yaşanmamaktadır. Tereddüt konusu husus uzun süreli geçici görev harcırahlarının ödenmesinde yaşanmaktadır. Uzun süreli bir görevlendirme gereğince geçici olarak memuriyet mahalli dışına gönderilen memur veya hizmetlilerin konut veya pansiyon kiralamaları halinde, bu kişilere geçici görevin on günlük kısmı için konaklama ücreti ödenip ödenmeyeceği hususu tartışılmaktadır.

Bilindiği gibi, Harcırah Kanununun yurt içinde verilecek gündeliklerin miktarını ve yatacak yer temini için yapılan giderlerin kurumlarca karşılanmasını düzenleyen 33 üncü maddesinde yatacak yer temini için yapılan giderlerin ödenmesinde yukarıda belirtilen koşullardan başka bir koşul aranmamıştır. Yani konaklama ücretinin ödenebilmesi için konaklamanın nerede ve nasıl yapılacağı/yapılması gerektiği hususunda herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.

Konaklama ücretinin Kanunda öngörülen tutarının kurumlarınca ödenebilmesi için ilgililerce geçici görevli bulundukları mahalde yatacak yer temini için ücret ödediklerinin tevsiki yeterli görülmüştür. Konaklamanın otelde veya kamu misafirhanelerinde, sosyal tesislerde yapılmış olması yahut konut kiralanmış olması ödemenin niteliğini değiştirmemektedir.

Ancak, uygulamada bazı kurumlardaki yetkililer tarafından, geçici görevde iken konaklama ihtiyacını gidermek için konut kiralayanlara Harcırah Kanununun 33 üncü maddesinin (d) fıkrasında öngörülen ücretin (konaklama ücreti) ödenemeyeceği belirtilmektedir. Kanuni düzenlemenin ruhuna ve lafzına aykırı bu sav, denetim elemanları dışındaki hiç kimsenin geçici görevde konut kiralamayacağı, Kanunda en fazla on günlük süre için ödeme yapılacağının öngörülmesi nedeniyle on günlük süre için ev kiralanmasının mümkün olmadığı gibi mantıklı da olmadığı şeklindeki varsayımlara ve gerekçelere dayandırılmaktadır. Ayrıca, Kanunda ve Harcırah Kanunu Genel Tebliğlerinde konuya ilişkin açık bir düzenleme bulunmaması nedeniyle böyle bir ödeme yapılamayacağı ifade edilmektedir. Geçici görevde iken kiraladıkları konutlarda konaklayan denetim elemanlarına yapılacak konaklama ücreti ödemeleri konusunda açık bir Tebliğ düzenlemesi bulunduğu, Kanunun 33 üncü maddesinin (b) fıkrası dışında kalan kişiler için böyle bir düzenleme veya açıklama yapılmadığından bu kişilere ödeme yapılmasının mümkün olmadığı dile getirilmektedir.

Konunun ve söz konusu gerekçelerin 6245 sayılı Harcırah Kanunu ve konuya ilişkin 36 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliği çerçevesinde ele alınması gerekmektedir.

Önce bir misalle konuyu müşahhas hele getirelim. Harcırah Kanununun 37 nci maddesi uyarınca yurt içinde mesleki bilgisini artırmak amacıyla kurumu tarafından memuriyet mahalli dışındaki kurs (veya okula) gönderilen bir Devlet Memurunun katılacağı kursun 8 ay süreceğini, kurs boyunca ilgiliye Harcırah Kanununun ilgili maddeleri gereğince yurt içi geçici görev yolluğu ödeneceğini varsayalım. Kurs için memuriyet mahalli dışına gönderilen memurun, kursun 8 ay sürecek olması nedeniyle şahsi gelir durumunu da göz önünde bulundurarak bütçesine uygun bir konut kiraladığını varsayalım. Kiralamada ve belgelerin tanzim ve ibrazında 36 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliğindeki usule ve Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliğinde aranan koşullara riayet ettiğini düşünelim. İlgilinin yaptığı kira ödemelerini tevsik eden belgeleri düzenlediği harcırah beyannamesi ekinde ilgili tahakkuk birimine ibraz ettiğini ve 10 günlük gündelik tutarı kadar olan konaklama ücretinin (günlük ödeme tutarının gündelik tutarı kadar olduğu kabul edilmiştir) ödenmesini talep ettiğini varsayalım.

Bu durumda bu kişinin geçici görevli olduğu dönemde yatacak yer temini için kiraladığı konutun kirasının Kanunda öngörülen tutardaki kısmı (belge bedelini aşmamak şartıyla sadece gündelik tutarının tamamı*10 gün) kurumu tarafından ilgiliye ödenecek midir, ödenmeyecek midir? Ödenmesi mevzuata aykırılık oluşturacak mıdır? Tartışma konusu husus budur.

Uygulayıcılardan bazıları 33 üncü maddenin (d) fıkrasında, denetim elemanları dışında kalan görevliler için öngörülen ödeme unsurunun 10 günle sınırlandırılmış olması nedeniyle bu ödemenin ancak otel, misafirhane, sosyal tesis gibi yerlerde yapılan konaklamalar için yapılabileceği, açık bir düzenleme bulunmaması ve konuya ilişkin olarak bir Tebliğle gerekli açıklamalar yapılmamış olması nedeniyle konut kiralanması halinde 10 günlük süreye tekabül eden konaklama ücretinin ödenemeyeceğini öne sürmektedirler.

Bizimde katıldığımız diğer yaklaşımı benimseyenler ise 33 üncü madde de, denetim elemanları ve bunlar dışında kalan personele yapılacak konaklama ücreti ödemelerinde nitelik ve öz itibariyle bir farklılık bulunmadığı, kanuni düzenlemenin ödeme yapılacak süre dışında bir farklılık öngörmediği, ödeme yapılacak gün sayısının 10 günle sınırlandırılmasının ödemenin mahiyetine, konaklamanın niteliğine ilişkin bir husus içermediği, sadece ödeme tutarını sınırlayıcı bir husus olduğu, bu itibarla geçici görevli bulundukları mahallerde konut kiralayan denetim elemanlarının konaklama ücretleri ödendiği gibi Kanunda yapılan değişiklikler sonrasında yatacak yer temini için yaptıkları ödeme tutarlarının belirli bir bölümünün kurumlarınca ödenmesi öngörülen denetim elemanları dışındaki görevlilerin konaklama ücretlerinin de aynı şekilde ödenmesi gerektiği, aksi bir uygulamanın Kanuna aykırılık oluşturacağı dile getirilmektedir.

Ancak belirtelim ki, Harcırah Kanununun 33 üncü maddesine 5335 sayılı Kanunla eklenen (d) fıkrası hükmü uyarınca, söz konusu Kanun hükümlerine göre gündelik ödenenlerden (Kanunun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasına göre gündelik ödenenler hariç) yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında on gün ile sınırlı olmak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca (konaklama ücreti olarak) ödenecektir.

Kanun Koyucu yatacak yer temini için ödenen ücretlerin kurumlarca ödenmesinde konaklamanın niteliğine ilişkin bir ayrım yapmamış, sadece ödemenin belgelendirilmesi koşulunu aramıştır. Kanun kapsamındaki kurumların harcırahın ödenmesi safhasında kamu personeline Kanunla tanınan mali hakların kullanımını sınırlandırmaları, keyfi veya takdiri yorumlar yapmak suretiyle kanuni hakların kullanımını güçleştirmeleri veya imkansızlaştırmaları geçici görevle memuriyet mahalli dışına gönderilen personeli mağdur ettiği/edeceği gibi kanuni düzenlemelere de aykırılık teşkil edecektir.

Konunun Harcırah Kanununun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasının son bendi gereğince denetim elemanlarına yapılan konaklama ücreti ödemeleri çerçevesinde irdelenmesi uygun olacaktır. Anılan Kanunun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasının son bendinde, 33 üncü maddenin (b) fıkrasına göre gündelik ödenenlerden (bu fıkrada sayılan denetim elemanları ve kurul üyeleri), yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak üzere, gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmının ayrıca ödeneceği hükme bağlanmıştır.[4]

Kanunun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasında sayılanlara yapılacak konaklama ücreti ödemesine ilişkin hüküm ile bunlar dışında kalan görevlilere yapılacak konaklama ücretinin nitelik itibariyle birbirinden farksız olduğu açıktır. İki düzenleme arasında da ödeme yapılacak gün sayısı dışında bir fark ve sınırlama yoktur. 33 üncü maddenin (b) fıkrasında sayılan denetim elemanlarına yapılan konaklama ücreti ödemelerine ilişkin uygulama söz konusu Kanun hükmü ile konuya ilişkin Tebliğ çerçevesinde yapılmaktadır.

Kanunun denetim elemanlarına konaklama ücreti ödenmesine ilişkin düzenlemesinin yürürlüğe girmesinden sonraki uygulamada çeşitli sorunlar yaşanmış, konaklama ihtiyacını karşılamak için konut kiralayan denetim elemanlarına Kanunun 33/b maddesindeki konaklama ücreti ödenmemiş, konunun yargıya intikal ettirilmesi üzerine idari yargı mercilerince verilen kararlar doğrultusunda bir Tebliğ (36 Seri No’lu Tebliğ) düzenlemesi yapılarak uygulama açıklığa kavuşturulmuştur. Böylece, geçici görevdeyken konut kiralayan denetim elemanlarına yapılacak ödemeler konusundaki duraksama ve uyuşmazlıklara son verilmiştir. Ne var ki, tarih tekerrür eder kaidesince aynı duraksama ve uyuşmazlıklar denetim elemanları dışında kalan personele yapılacak konaklama ücreti ödemelerinde de yaşanmaya başlanmıştır.

36 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliğinde denetim elemanlarının teftiş, denetim, inceleme ve soruşturma için gittikleri yerlerde otel, pansiyon veya kamu misafirhanesi bulamamalarından dolayı konaklamak amacıyla Vergi Usul Kanununa göre fatura düzenlemek zorunda olmayan özel şahıslardan ev veya pansiyon kiralama yöntemine başvurmaları sonucunda ortaya çıkan tereddütlerden bahisle şu açıklamalara yer verilmiştir.

“Harcırah Kanununun 33/b maddesinde belirtilen denetim elemanlarının, teftiş, denetim, inceleme ve soruşturma için gönderildikleri yerlerde yatacak yer sağlamak üzere özel şahıslardan kiraladıkları evler ile pansiyonlara (ticari işletmelere dahil olanlar hariç) ödedikleri ücretler, kira sözleşmesi ile birlikte Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliğinde belirtilen şekil ve esaslara göre düzenlenecek "Harcama Pusulası" ve ödemeye ilişkin "Banka Makbuzu" ile belgelendirmeleri halinde, aşağıda belirtilen koşullara da uymak şartıyla Kanunda belirtilen esas ve miktar dikkate alınarak ödenecektir.

1) Harcama Pusulaları ve Banka Makbuzları (Dekont) aylık dönemler itibariyle düzenlenecektir

2) Ortak kiralamalarda harcama pusulaları her denetim elemanı için ayrı ayrı kendi ödedikleri tutarlar üzerinden düzenlenecektir.

3) Konaklama yerinden yararlanan denetim elemanı sayısının birden fazla olması halinde tümünün ismi ve unvanı sözleşmede ayrı ayrı yer alacaktır. Kira sözleşmesi konuttan yararlanan denetim elemanı sayısı kadar düzenlenebilecek veya düzenlenen kira sözleşmesi denetim eleman sayısı kadar çoğaltıp tasdik edilmek suretiyle ibraz edilecektir.

4) Kira sözleşmelerinde kiranın başladığı tarih ile kira bitim tarihinin yanı sıra kiralama süresi gün olarak da belirtilecektir. İlgili denetim elemanının görevlendirilen yerde ikamet ettiği günler dikkate alınarak ödeme yapılacaktır.

5) Kira sözleşmelerinin asılları ilk yolluk bildirimine eklenecektir. Kalınan sürede birden fazla yolluk bildirimi düzenlendiği takdirde daha sonraki bildirimlere kira sözleşmelerinin tasdik edilmiş fotokopileri eklenecektir.”

Geçici görevdeyken konut kiralayan denetim elemanlarının Harcırah Kanununun 33/b hükmü uyarınca konaklama ücretlerinin ödenmesinde söz konusu Tebliğ açıklamalarında belirtilen usul uygulanmaktadır. Ödedikleri ücreti belgelendirenlere kanuni ödeme yapılmaktadır.

Yukarıda belirtildiği gibi Kanunun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasının denetim elemanlarına yapılacak konaklama ücreti ödemelerini düzenleyen son bendi ile aynı madeninin 33/b dışında kalan görevlilere yapılacak konaklama ücreti ödemelerini düzenleyen (d) fıkrası arasında esas yönünden bir fark yoktur. Tek fark ödeme yapılacak gün sayısından kaynaklanmaktadır.

Harcırah Kanununda 5335 sayılı Kanunla yapılan değişiklikler sonrasında ortaya çıkan ve çıkabilecek tereddütlerin giderilmesi ve uygulamada birliğin sağlanmasına yönelik olarak Maliye Bakanlığınca yayımlanan 38 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliğinde konuya ilişkin olarak herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Bakanlığa uygulayıcıların karşılaştığı bu tereddütlerin intikal etmediği anlaşılmakla birlikte Tebliğin hazırlanması aşamasında 36 Seri No’lu Tebliğinde göz önünde bulundurulması gerektiği de tartışmasızdır. Yani yeni kanuni düzenlemeyle konaklama ücreti ödenmesi öngörülen görevlilerin konut kiralayabileceklerinin nazari olarak öngörülebilmesi ve buna yönelik gerekli açıklamaların yapılması gerektiği açıktır.

Bu itibarla, 36 Seri No’lu Tebliğ çerçevesinde geçici görevli oldukları mahalde konut veya pansiyon kiralayan denetim elemanlarına konaklama ücreti ödendiği gibi Kanunda yapılan değişiklik sonucu yurt içinde geçici görevli bulundukları yerlerde yatacak yer temini için yaptıkları ödemelerinin belirli bir kısmının kurumlarınca ödenmesi öngörülen denetim elemanları dışındaki görevlilerden konut veya pansiyon kiralayanların konaklama ücretlerinin de aynı esas ve usuller çerçevesinde ödenmesi icap etmektedir.

Kurumlarca, keyfi, şahsi ve subjektif bazı saiklerden yola çıkarak Kanunda öngörülen 10 günlük sınırlayıcı süre göz önünde bulundurularak, geçici görevli bulundukları mahalde konut kiralayan denetim elemanları dışındaki görevlilerin konaklama ücretlerinin ödenmemesi Kanunun yukarıda belirtilen hükümlerine aykırı olduğu kadar hakkaniyet ve eşitlik ilkelerine de ters düşmektedir. Konunun 10 günlük konaklama ücreti için kimsenin konut kiralamayacağı varsayımından yola çıkılarak değerlendirilmemesi gerekmektedir. Subjektif bazı varsayımlardan yola çıkılarak yapılan değerlendirmeler yanlış sonuçlara varılmasına neden olur. Hayatın akışı, sosyal yaşam koşulları, şahsi veya ailevi ihtiyaçlar, özel durumlar ve öngörülemeyen birçok husus bu şekilde yapılan varsayımlar üzerine kurulan hesapların hatalı çıktığını göstermeye yetmektedir.

Kanun Koyucu, denetim elemanları dışında kalan görevlilere yapılacak konaklama ücretlerini her defasında on günle sınırlamıştır. Ayrıca kurumlarınca ödeme yapılması yatacak yer temini için yapılan ödemenin belgelendirilmesine bağlanmıştır. Diğer yandan yapılacak ödeme belge bedelini aşamayacağı gibi hak sahibinin gündelik tutarını da geçmeyecektir. Kurumların bu koşul ve sınırlandırmalar dışında şart ve sınırlama getirmesi Kanuna aykırılık oluşturacaktır.

Geçici görev sırasında konut kiralayan denetim elemanlarına yapılacak konaklama ücreti ödemelerine ilişkin 36 Seri No’lu Harcırah Kanununu Genel Tebliğinde değişiklik yapılmamış olması yahut konuya ilişkin olarak yeni bir Tebliğ yayımlanmak suretiyle açıklanma yapılmamış olması bu ödemelerin yapılamayacağını veyahut yapılmasının mevzuata aykırılık oluşturacağını ortaya koymaz. Kanun koyucu iradesini yatacak yer temini için yapılan ödemelerin 10 günlük kısmının kurumlarınca bütçeden ödenmesini öngörmek suretiyle açıkça ortaya koymuştur. Konaklamanın otelde veya misafirhanede yapılmış olması yahut konut kiralanarak yapılmış olması işin keyfiyetini değiştirmez.

Harcırah Kanunun kapsamındaki memur veya hizmetlilere kanunla tanınan hakların yukarıda belirtilen şahsi ve varsayımlara dayalı subjektif saiklerle sınırlandırılması, idari tasarruflarla kanuni hakların kullanımının engellenmesi ve kurumlar arasında farklı uygulama yapılması kamu yararıyla bağdaşmaz. Ayrıca bu gibi sınırlayıcı tasarruflar başka yönden çeşitli sorunların doğmasına sebebiyet verir. Örneğin idari yargı mercilerinde açılan davalar sonucunda ilgililer lehine karar verilmesi halinde mahkeme masrafları, vekalet ücretleri ve faiz tutarları göz önünde bulundurulduğunda yüklenilen maliyetin ödenmekten imtina edilen konaklama ücretlerinin çok üstünde olacağı aşikardır.

IV. Sonuç

6245 sayılı Harcırah Kanununda 5335 sayılı Kanunla yapılan değişiklikler kapsamında Harcırah Kanununun 33 üncü maddesine eklenen (d) fıkrası hükmü ile bu Kanuna göre gündelik ödenen denetim elemanı dışındaki memur ve hizmetlilerden yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında on (10) gün ile sınırlı olmak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmının ayrıca konaklama ücreti olarak ödenmesi öngörülmüştür.

Harcırah Kanununda yapılan değişiklik sonrası getirilen düzenleme açıktır. Yatacak yer temini için yapılan giderlerin Kanunda öngörülen muayyen kısmı kurumlarca ödenecektir. Bu konuda kurumların bir takdir yetkisi yoktur. Konaklamanın otelde, misafirhanede yahut kiralanan konutta yapılmış olması işin özünü değiştirmemektedir. On günlük sınırlama konut kiralanamayacağına ve kiralanması halinde konaklama ücretinin ödenemeyeceğine esas teşkil edecek bir husus olmayıp sadece yapılacak ödemenin süre bakımından üst sınırını göstermektedir.

Kanaatimize göre, yatacak yer temini için ödenen ücretlerin kurumlarca ilgililere ödenmesinde Kanunda konaklamanın niteliğine ilişkin bir ayrım yapılmamış olması ve sadece ödemenin belgelendirilmesi koşulunun aranmış olması nedeniyle yurt içinde geçici görevli olarak gidilen mahallerde konut kiralayan memur veya hizmetlilerinin bu amaçla yaptıkları ödemelerin Kanunda öngörülen tutardaki kısmının kurumlarınca ödenmesi gerekmektedir.

Harcırah Kanununun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasında sayılan denetim elemanlarına yapılan konaklama ücreti ödemeleri ile 33 üncü maddenin (d) fıkrası uyarınca denetim elemanları dışında kalan diğer memur ve hizmetlilere yapılacak konaklama ücreti ödemelerine ilişkin Kanun hükümlerinin ve ödemelerin nitelik itibariyle birbirinden farksızdır (ödeme yapılacak süre hariç). Bu sebepten dolayı denetim elemanları dışındaki görevlilerden konut kiralayanların konaklama ücretlerinin de Kanunun 33/d hükmü ile 36 Seri No’lu Harcırah Kanunun Genel Tebliğindeki usule göre kurumlarca ödenmesi icap etmektedir.

Harcırah Kanununda 5335 sayılı Kanunla yapılan değişiklikler sonrasında Maliye Bakanlığınca yayımlanan 38 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliğinde konuya ilişkin olarak herhangi bir açıklama yapılmamış olması ve konaklama ihtiyacını konut kiralamak suretiyle karşılayan memur ve hizmetlilerin yatacak yer temini için yaptıkları ödemelerin Kanunda belirtilen tutardaki kısmının kurumlarca ödeneceğinin açıkça belirtilmemiş olmasının söz konusu ödemelerin yapılamayacağını göstermediği düşünülmektedir. Ancak, söz konusu Tebliğde bu konunun açıklığa kavuşturulmamış olması uygulayıcıları tereddütte sevk etmiş ve geçici görevli bulundukları mahalde konut kiralayan kamu personelinin kanuni hakları olan konaklama ücretlerinin kurumlarca ödenmemesi sonucunu doğurmuştur.

Bu nedenle, bu konuda yaşanan tereddütlerin giderilmesi ve konunun açıklığa kavuşturulması, bu suretle uygulayıcıların şahsi yorum ve mütalaalarından kaynaklanan farklı uygulamalara son verilerek kurumlar arasında uygulama birliğinin tesisi ve hak sahipleri ile kurumlar arasında yaşanması muhtemel hukuki ihtilafların önlenmesi, yüklenilecek ek maliyetlerin bertaraf edilmesi amacıyla konuya ilişkin 36 ve 38 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliğlerinde Maliye Bakanlığınca gerekli değişikliklerin yapılması elzemdir.

Notlar:

[1] 27 Nisan 2005 tarih ve 25798 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2] Harcırah Kanununda “konaklama ücreti” şeklinde bir tanımlama olmamakla birlikte uygulamada böyle bir adlandırma yapılmaktadır. “Konaklama ücreti” ibaresi bu makalede yatacak yer temini için yapılan ödemeler karşılığında kurumlarca ilgililere yapılan ödemeler karşılığında kullanılmıştır.

[3] 7 Ocak 2006 tarih ve 26046 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[4] 33 üncü maddenin (b) fıkrasında sayılan denetim elemanları ile kurul üyelerine konaklama ücreti ödenmesine ilişkin hüküm Harcırah Kanununun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasına 14.01.1988 tarih ve 311 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 14 üncü maddesiyle eklenmiştir.