A
American Society for Psychical Research - De Amerikaanse Society for Psychical Research werd in 1885 opgericht, en de reeds befaamde psycholoog William James nam de leiding voor zijn rekening. De Engelsman Richard Hodgson werd secretaris van de vereniging, die een Amerikaanse afdeling van de Londense organisatie bleef tot in 1905 de logicus en ethicus James H. Hyslop directeur werd.
Astraallichaam - ook bekend als het etherische lichaam is een entiteit waarvan wordt gezegd dat het een exacte, quasi-fysieke replica of "dubbel" is van het individuele fysieke lichaam dat zichzelf van het fysieke lichaam kan scheiden. Dit laatste hetzij tijdelijk, zoals in dromen of in de uittredingservaring, of permanent, op het moment van overlijden.
Aura - een veld van subtiele, veelkleurige, lichtgevende stralingen die levende lichamen zouden omringen als een halo lichtkrans). Volgens sommige mediums zou deze aura zijn samengesteld uit verschillende vibrerende structuren of energievelden, die het "etherisch lichaam" vormen. Het begrip chakra wordt er vaak mee geassocieerd. Om de aura waar te nemen, zou het nodig zijn om speciale buitenzintuiglijke vermogens te hebben.
Aurafotografie - zie Kirlianfotografie
B
Bijna-doodervaring - BDE, in het Engels Near-death experience of NDE, is een aanduiding voor een reeks "visioenen" en "sensaties" die iemand kan ervaren als gevolg van klinische dood of diepe coma. Er is bij dit fenomeen sprake van vaak gelijklopende ervaringen zoals het gevoel zich buiten het lichaam te bevinden (zie "Uittreding"), een panoramisch overzicht zien van het voorbije leven, een licht aan het einde van tunnel, de ontmoeting met spirituele entiteiten zoals overleden geliefden, een gevoel van oneindige liefde, vrede en rust, de indruk van een onuitsprekelijke en onvergetelijke ervaring en vereniging met het goddelijke of het bovennatuurlijke. De terugkeer in het fysieke lichaam wordt vaak als pijnlijk beschreven.
Mensen die even klinisch dood zijn geweest, hebben het gevoel "ergens anders" te zijn geweest. Deze ervaring is zo ingrijpend dat het vaak hun leven transformeert.
C
Chakra - Volgens de hindoeïstische, boeddhistische en jainistische tradities worden chakra's beschouwd als energiecentra in het subtiele lichaam. Het concept van chakra’s vindt zijn oorsprong in oude Indiase spirituele teksten, vooral in yoga en tantra.
De term 'chakra' is Sanskriet voor 'wiel' of 'schijf', en deze energiecentra worden vaak afgebeeld als draaiende wielen of draaikolken van energie. Er zijn doorgaans zeven hoofdchakra's uitgelijnd langs de wervelkolom, van de basis tot de kruin van het hoofd, elk geassocieerd met specifieke kwaliteiten, kleuren, elementen, geluiden en aspecten van bewustzijn.
Hier is een kort overzicht van de zeven belangrijkste chakra’s:
° Wortelchakra (Muladhara): Gelegen aan de basis van de wervelkolom, wordt het geassocieerd met overleving, veiligheid, stabiliteit en het element aarde.
* Sacrale Chakra (Swadhisthana): Gelegen in de onderbuik, regelt het creativiteit, sensualiteit, emoties en het element water.
* Zonnevlechtchakra (Manipura): Gelegen in de bovenbuik en heeft betrekking op persoonlijke kracht, eigenwaarde, wilskracht en het element vuur.
* Hartchakra (Anahata): Gelegen in het midden van de borstkas, vertegenwoordigt het liefde, mededogen, verbinding en het element lucht.
* Keelchakra (Vishuddha): Gelegen in het keelgebied, wordt het geassocieerd met communicatie, zelfexpressie, waarheid en het element ether.
* Derde Oog Chakra (Ajna): Gelegen tussen de wenkbrauwen, regelt het intuïtie, wijsheid, inzicht en innerlijke visie.
* Kroonchakra (Sahasrara): Gelegen bovenaan het hoofd, vertegenwoordigt het spirituele verbinding, hoger bewustzijn, goddelijke wijsheid en transcendentie.
Het doel van het werken met de chakra's is om deze energiecentra in evenwicht te brengen en te harmoniseren, waardoor de vrije stroom van energie door het lichaam mogelijk wordt gemaakt, waarvan wordt aangenomen dat dit het fysieke, emotionele en spirituele welzijn bevordert. Oefeningen zoals yoga, meditatie, ademwerk, visualisatie en energetische genezing worden vaak gebruikt om de chakra's te activeren en in balans te brengen.
Channeling - Amerikaanse term uit de newage-literatuur die een proces van communicatie aanduidt tussen een mens en een entiteit die tot een andere dimensie behoort (een engel, een entiteit van het astrale vlak, een godheid, een buitenaards wezen enz.). Channeling gebeurt via een persoon die als medium optreedt om boodschappen van een spirituele entiteit over te brengen.
D
Déjà vu - De indruk al getuige te zijn geweest van een situatie of die al meegemaakt te hebben, vergezeld van een gevoel van onwerkelijkheid, van vreemdheid. Het wordt meestal uitgelegd als geheugenwaan waarbij een persoon gelooft dat hij een actuele gebeurtenis al heeft meegemaakt, terwijl esoterici het fenomeen eerder verklaren als het herkennen en herbeleven van een situatie uit een vorig leven. Ongeveer 70% van de mensen zou dit al eens zijn overkomen. Volgens de Zwitserse psycholoog Arthur Funkhouser kunnen drie verschillende typen worden onderscheiden: het déjà vécu, het déjà senti en het déjà visité.
De uitdrukking "sensation du déjà vu" werd in 1876 bedacht door de Franse filosoof Émile Boirac (1851-1917), die het gebruikte in zijn boek L'Avenir des sciences psychiques. De term heeft nu algemeen ingang gevonden in andere talen dan het Frans. Het tegenovergestelde van déjà-vu, het gevoel van vervreemding in een vertrouwde omgeving, wordt de jamais-vu-ervaring (Frans voor 'nooit gezien') genoemd en kan onder vergelijkbare omstandigheden optreden. Het gaat in dit laatste geval om een situatie die het individu al is overkomen ondanks het feit dat hij of zij denkt het nog nooit eerder te hebben meegemaakt.
Dodenboek - Een tekst van meer dan 2500 jaar oud die gaat over wat er met de ziel van een mens gebeurt na de dood en hoe zich hier nog tijdens het aardse leven op voor te bereiden. De bekendste teksten zijn de Egyptische en Tibetaanse dodenboeken. Een dodenboek zou je kunnen vergelijken met een soort handleiding voor de levenden, opgesteld door zieners, sjamanen en andere 'verkenners' van andere werelden. Door middel van uittreding zouden zij in staat zijn andere niveaus van bestaan te bezoeken. De teksten die zij nalaten helpen de mensen op aarde om zich voor te bereiden op de gevaren die hen aan gene zijde in onbekende werelden kunnen wachten. Er worden verschillende toestanden in beschreven waarin iemand terecht kan komen die is gestorven. Een grote rol wordt toegekend aan het astraallichaam of "het dubbel" dat zich na de dood losmaakt van het fysieke lichaam.
Droomanalyse - Voor zowel Freud als Jung waren dromen duidelijke manifestaties van het onbewuste. Jung onderscheidde behalve de dromen die terug te voeren zijn op persoonlijke ervaringen echter ook een andere categorie: dromen die geen raakvlak lijken te hebben met de leefwereld van de patiënt. Sommige dromen lijken uit een andere wereld te komen omdat ze betrekking hebben op een diepere laag van de psyche, uit een laag van het onbewuste die onpersoonlijk is: het collectief onbewuste met de archetypen. Jung was het ook niet eens met Freuds stelling dat alle droomsymbolen vermomde weergaven zijn van verdrongen wensen. Voor hem waren droomsymbolen, net zoals andere symbolen, een soort boodschappen uit het onbewuste waar we naar zouden moeten luisteren omdat ze ons de kans geven tot individuatie (het proces waarbij de persoonlijkheid geïntegreerd wordt). Dromen kunnen volgens Jung ook wijzen op verwaarloosde ('ongedifferentieerde') aspecten van de psyche. Hun functie is dus het streven naar herstelling van het psychisch evenwicht. De jungiaanse techniek die wordt aangewend om symbolen in bijzondere dromen te duiden, wordt amplificatie genoemd. Voor meer alledaagse dromen met persoonlijke inhoud blijven jungianen gebruikmaken van de vrije associatie die door Freud werd toegepast.
Dubbel of etherisch dubbel - zie astraallichaam.
E
Ectoplasma - [Van het Griekse ektos, "buiten", + plasma, "iets gevormd of gegoten"] Term geïntroduceerd in de parapsychologie door Charles Richet om de substantie te beschrijven die wordt geproduceerd uit de lichamen van sommige fysieke mediums en waaruit soms materialisaties worden gevormd en de geest van een overledene dus een stoffelijke gedaante aanneemt.
Einstein, Albert - Een van de grootste natuurkundigen ooit schreef uit bewondering - hoewel sceptisch over het occulte - het voorwoord van het boek "Mental Radio: Does it work, and how?" uit 1930, waarin de Amerikaanse auteur Upton Sinclair de paranormale gaven van zijn vrouw documenteert.
ESP - Extrasensory Perception (buitenzintuiglijke waarneming) is een verzamelnaam voor een hypothetische soort waarneming die niet kan worden verklaard door bekende zintuiglijke ervaringen of bronnen van kennis. Het gaat met andere woorden om uitwisseling van informatie - of wat als zodanig wordt waargenomen - tussen een subject en zijn omgeving volgens principes die onbekend zijn in de huidige wetenschap. ESP wordt ook weleens het zesde zintuig genoemd.
F
David Fontana - (1 november 1934 - 18 oktober 2010) was een Brits psycholoog, parapsycholoog en auteur. Hij was hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Cardiff. Hij schreef over onderwerpen als het boeddhisme, meditatie, dromen, symbolen, de psychologie van religie, het christendom en overleven.
G
Geest - Het concept van een geest varieert sterk tussen verschillende culturen en geloofssystemen. Over het algemeen wordt een geest opgevat als de geest of ziel van een overleden persoon die na de dood in een of andere vorm blijft bestaan en interactie kan hebben met de fysieke wereld.
Hier zijn enkele belangrijke punten met betrekking tot geesten:
Verschijningen: Er wordt vaak beschreven dat geesten in verschillende vormen verschijnen, variërend van doorschijnende figuren tot lichtbollen. Ze kunnen zich visueel, hoorbaar of via andere zintuiglijke ervaringen manifesteren.
Spoken: Geesten worden vaak geassocieerd met specifieke locaties of objecten, waarvan wordt aangenomen dat ze blijven hangen als gevolg van onafgemaakte zaken, onopgeloste emoties of traumatische gebeurtenissen. Er wordt gezegd dat zulke plaatsen spookachtig zijn.
Geloofsvariaties: Overtuigingen over geesten variëren sterk tussen culturen en religies. Sommige tradities beschouwen geesten als rusteloze geesten die op zoek zijn naar afsluiting of verlossing, terwijl anderen ze zien als kwaadaardige entiteiten of voortekenen van de dood.
Culturele context: Culturele overtuigingen bepalen hoe geesten worden waargenomen en begrepen. In sommige culturen gaat het bij voorouderverering om het eren van de geesten van overleden familieleden, terwijl in andere culturen geesten worden gevreesd en vermeden.
Paranormaal onderzoek: Spokenjacht en paranormaal onderzoek zijn praktijken die worden ondernomen door individuen of groepen die spookachtige verschijnselen willen documenteren en begrijpen met behulp van wetenschappelijke of spirituele methoden.
Scepsis en wetenschap: wetenschappelijke verklaringen schrijven spookachtige ervaringen vaak toe aan psychologische factoren, hallucinaties, omgevingsinvloeden of verkeerde interpretaties van natuurlijke verschijnselen.
Over het geheel genomen weerspiegelt het concept van geesten de fascinatie van de mensheid voor het hiernamaals, het onbekende en de mysteries van het bestaan. Of je nu in geesten gelooft of niet, verhalen en legendes over hen blijven in alle culturen bestaan en dragen bij aan onze collectieve folklore en cultureel erfgoed.
Geestesverschijningen - fenomenen die vaak worden toegeschreven aan geesten en die worden aangetroffen op plaatsen waarvan wordt aangenomen dat een overleden persoon die heeft bezocht, of die in verband staan met de vroegere bezittingen van de persoon.
Grof, Stanislav - Een onderscheiden Tsjechische wetenschapper, psychiater, psychotherapeut en de medeoprichter van de transpersoonlijke psychologie die aan de humanistische psychologie de transcendente betekenis van mystieke, religieuze of spirituele ervaringen toevoegde.
H
Heldere droom - zie Lucide droom
Helderziendheid - ook clairvoyance, is het veronderstelde vermogen om zonder gebruik te maken van de normale zintuigen informatie te verwerven over een object of gebeurtenis in verleden of toekomst ('precognitie'). Niet te verwarren met telepathie, waarbij sprake zou zijn van het 'lezen' van iemands gedachten.
I
Intuïtie - [Van het Latijnse intueri, "kijken naar, overwegen"] het vermogen om rechtstreeks tot een idee te komen door andere middelen dan die van redenering en intellect. Lijkt zich vaak buiten alle bewuste processen af te spelen. Het zou het resultaat kunnen zijn van mystieke of paranormale processen.
J
James, William - Een van de voornaamste Amerikaanse psychologen en een eveneens bekend als pragmatisch filosoof, was in de ban van het paranormale en bovennatuurlijke verschijnselen. Hij was mede-oprichter van de American Society for Psychical Research in 1885 en verzamelde en promootte bewijzen over mediumschap, telepathie en 'extra-consciousness'.
K
Karma - een concept dat afkomstig is uit oude Indiase spirituele tradities, met name het hindoeïsme, het boeddhisme en het jaïnisme. De term 'karma' is afgeleid van het Sanskriet en betekent letterlijk 'actie' of 'daad'. In deze tradities verwijst karma naar de wet van oorzaak en gevolg, die de gevolgen van iemands daden regelt.
Belangrijke aspecten van karma zijn onder meer:
* Oorzaak en gevolg: Karma stelt dat elke actie, of deze nu fysiek, mentaal of emotioneel is, een energie creëert die uiteindelijk in een of andere vorm naar het individu zal terugkeren. Dit betekent dat onze huidige daden en intenties gevolgen hebben, zowel onmiddellijk als uitgesteld.
* Morele wet: Karma wordt vaak geassocieerd met een morele of ethische dimensie, waarbij acties worden gecategoriseerd als ‘goed’ of ‘slecht’ op basis van hun intenties en effecten. Positieve acties leiden tot positieve gevolgen (goed karma), terwijl negatieve acties tot negatieve gevolgen leiden (slecht karma).
* Reïncarnatie: Karma is nauw verbonden met het geloof in reïncarnatie, de cyclus van geboorte, dood en wedergeboorte (samsara). In deze context manifesteren de gevolgen van iemands daden zich mogelijk niet in het huidige leven, maar kunnen ze toekomstige levens beïnvloeden.
* Vrijheid en verantwoordelijkheid: Hoewel karma een deterministisch aspect impliceert in de zin dat acties consequenties hebben, benadrukt het ook de vrijheid en verantwoordelijkheid van het individu om zijn acties te kiezen. Individuen worden dus gezien als agenten die hun eigen lot vormgeven door middel van hun keuzes en intenties.
* Zuivering en bevrijding: In het hindoeïsme en het boeddhisme is het uiteindelijke doel het overstijgen van de cyclus van karma en het bereiken van bevrijding (moksha of nirvana), waar men wordt bevrijd van de cyclus van geboorte en dood en het daarmee samenhangende lijden. Dit wordt vaak bereikt door spirituele oefeningen, zelfbewustzijn en het cultiveren van deugden.
Over het algemeen dient karma als leidend principe voor ethisch gedrag, persoonlijke groei en spirituele ontwikkeling in deze tradities, waarbij de onderlinge verbondenheid van alle wezens en het belang van bewust handelen wordt benadrukt.
Kirlianfotografie - soms 'aurafotografie genoemd, is een type hoogspannings-, hoogfrequente fotografie, ontwikkeld in de Sovjet-Unie door Semyon Davidovich Kirlian, die op fotografische film de zogenaamde "corona-ontlading" van een object vastlegt. Deze wordt veroorzaakt door ionisatie van het veld rondom dat object. Volgens esoterici zou dit fenomeen wijzen op het bestaan van tot nu toe onbekende stralingen of energievelden zoals "bioplasma" of de "psychische aura".
L
Leven na de dood - het verder bestaan van het bewustzijn, de ziel of geest van de individuele persoon in een of andere vorm en gedurende tenminste enige tijd na de vernietiging van het fysieke lichaam. Dit voortbestaan vindt plaats in een spirituele wereld, of het individu wordt herboren in deze wereld en begint een nieuwe levenscyclus in een nieuw lichaam, waarschijnlijk zonder herinnering aan wat hij of zij in het verleden heeft gedaan. Er zijn echter veel treffende getuigenissen, vooral uit oosterse landen, van kinderen tot 4 jaar die zich een vorig leven tot in details herinneren. Zie ook Reïncarnatie.
Levitatie - verwijst naar de handeling waarbij een voorwerp of persoon in de lucht wordt geheven zonder enig zichtbaar steunmiddel. Het is een concept dat vaak wordt geassocieerd met magie, mystiek en sciencefiction. Door de geschiedenis heen hebben verschillende culturen voorbeelden van levitatie afgebeeld of geclaimd, hetzij door spirituele praktijken, folklore of illusies uitgevoerd door magiërs.
In de wetenschap hebben onderzoekers levitatie onderzocht met behulp van onder meer magnetische velden (magnetische levitatie) en akoestische golven (akoestische levitatie). Deze methoden kunnen objecten of zelfs kleine dieren in de lucht laten hangen zonder fysiek contact.
Lucide droom - een droom waarbij men zich bewust is dat men droomt. De meeste lucide dromen vinden plaats tijdens de REM-fase van de slaap. Ze kunnen spontaan optreden of men kan zichzelf aanleren de droom te sturen. Weten dat hij droomt, biedt de dromer de mogelijkheid om opzettelijke controle uit te oefenen, niet alleen over zijn acties, maar ook over de inhoud van de droom en hoe deze zich ontvouwt. (Zie ook: Uittreding)
M
Mesmerisme, later bekend als hypnotisme, was een andere voorloper van de parapsychologie. Franz Anton Mesmer (1734-1815) deed experimenten met 'dierlijk magnetisme'. Hij bracht proefpersonen onder hypnose en al spoedig gingen verhalen rond dat een gehypnotiseerde in trance gedachten van anderen kon lezen en andere esoterische kunststukjes.
Mitchell, Edgar - Een astronaut - afgestudeerd in lucht- en ruimtevaarttechniek aan het MIT en piloot van de maanlander van Apollo 14 - nam in 2009 deel aan The Disclosure Project, waarbij vele prominenten getuigden dat buitenaards leven bestond en dat er ontmoetingen met buitenaardsen hadden plaatsgevonden. Hij is tevens oprichter van IONS (Institute of Noetic Sciences), waar aan parapsychologie wordt gedaan.
N
Near-death experience (NDE) - zie Bijna-doodervaring
Nirvana - een concept dat voornamelijk geassocieerd wordt met het boeddhisme, hoewel het parallellen vertoont met andere oosterse filosofieën. Het vertegenwoordigt het uiteindelijke doel van spirituele beoefening, namelijk bevrijding van lijden en de cyclus van geboorte, dood en wedergeboorte (samsara).
In het boeddhisme wordt nirvana beschreven als een staat van diepe vrede, verlichting en bevrijding van hunkering, onwetendheid en de cyclus van reïncarnatie. Het wordt vaak omschreven als een staat van volmaakte gelukzaligheid, voorbij lijden, verlangen en gehechtheid. Het bereiken van nirvana is het hoogtepunt van de leringen van de Boeddha en wordt gezien als het hoogste spirituele bereik.
O
Out-of-body-experience - zie Uittreding
P
Paragnost - iemand die - vaak zelfverklaard - paranormaal begaafd zou zijn. Volgens parapsychologisch onderzoek zijn er weliswaar veel mensen die zich paragnost noemen, maar slechts weinigen die het werkelijk zijn. De verwachtingen van een cliënt bij een consultatie van een paragnost zijn vaak hooggespannen en overdreven en de wazige uitspraken die de paragnost doet worden onkritisch en dweperig geloofd. Een potentieel ongezonde psychologische situatie dus, zeker als de paragnost advies geeft over toekomst, relaties, werk, gezondheid enzovoort. Er zijn aan de andere kant wel gevallen bekend waarbij begaafde paragnosten hulp konden bieden bij vermissingen en misdrijven.
Paranormale therapeuten (genezers) leveren in tegenstelling tot de meeste paragnosten doorgaans veel betere prestaties. Zij zijn georganiseerd in beroepsverenigingen en onderworpen aan tuchtrecht en prijsafspraken.
Paranormaal - Een waarneming kan volgens Dr. J.L.F. Gerding van het Parapsychologisch Instituut in Utrecht "paranormaal" genoemd worden als 1) er getuigen zijn; 2) er controle mogelijk is in een concrete situatie; 3) er voldoende specifieke overeenkomsten zijn met de werkelijkheid; 4) de ervaring niet kan berusten op normale waarneming; 5) het waargenomene niet op basis van redeneren of verwachting kon worden afgeleid; 6) het waargenomene niet door iemand zelf ‘waar gemaakt’ wordt; 7) er weinig tijd verloopt tussen de paranormale waarneming en de gebeurtenis; 8) er geen bedrog is.
Paranormale begaafdheid - Paranormale vermogens zijn volgens onderzoek bij de meeste 'normale' mensen latent aanwezig. Bij experimenten doen zij het volgens Dr. J.L.F. Gerding vaak even goed als bij sommigen die zich 'paragnost' noemen. Die benaming reserveren parapsychologen zelf voor iemand die uitzonderlijk paranormaal begaafd is.
Paranormale ervaringen - zowel fysische als psychische - zijn volgens het Parapsychologisch Instituut in Utrecht van alle tijden en culturen en hebben te maken met onder meer mystieke ervaringen en extase, verschijningen van overledenen, telepathie en helderziendheid, psychokinese, nabij-de-dood-ervaringen, ongewone lichamelijk-spirituele sensaties, uittredingservaringen, ervaringen van betekenisvol toeval (zie ook: Synchroniciteit).
Paranormale waarneming verschilt volgens Dr. J.L.F. Gerding van de normale, aan de zintuigen gebonden waarneming doordat het gaat om indrukken of voorstellingen over iets buiten onszelf dat wij onmogelijk hadden kunnen zien, ruiken, proeven, horen of voelen, terwijl ook in het geheugen die kennis niet voorhanden had kunnen zijn.
Parapsychologie - [Van het Griekse para, "naast, daarbuiten" + psychologie, afgeleid van het Griekse psyche, "ziel, geest", + logos "rationele discussie"] is een term in het Duits bedacht door Max Dessoir (1889) en overgenomen door J.B. Rhine in het Engels om te verwijzen naar de wetenschappelijke studie van paranormale of ogenschijnlijk paranormale verschijnselen. Met parapsychische fenomenen - het onderwerp van de parapsychologie- worden de door levende wezens veroorzaakte verschijnselen bedoeld die niet volledig verklaard lijken te kunnen worden door de bekende natuurwetten en -krachten.
Parapsychologisch Instituut in Utrecht -
Het Parapsychologisch Instituut werd in 1953 opgericht door prof. dr. W.H.C. Tenhaeff als onderdeel van de Universiteit Utrecht. Vanaf 1986 is het PI een stichting. Naar eigen zeggen heeft het Parapsychologisch Instituut (PI) als netwerkorganisatie drie doelstellingen:
onderzoek doen naar paranormale verschijnselen
onderwijs en voorlichting verzorgen over paranormale verschijnselen
advies geven bij problemen met paranormale ervaringen
Het PI werkt onder meer samen met het Instituut voor Godsdienstwetenschappen van Universiteit Leiden.
De cursussen die aan het Parapsychologisch Instituut worden gegeven zijn vaak parapsychologisch (bijvoorbeeld telepathie, helderziendheid psychokinese, droomonderzoek). Daarnaast komen ook spiritisme, oosterse filosofie, sjamanisme en esoterische filosofie aan bod. Deze cursussen worden gegeven vanuit een neutrale levensbeschouwelijke achtergrond.
Poltergeist - klopgeest: een paranormaal verschijnsel waarbij geluiden of bewegingen worden waargenomen, of dingen verdwijnen en verschijnen zonder aantoonbare oorzaak. Parapsychologen brengen ze vaak in verband met de verstoorde geest van een overledene of die van een gestoord persoon die aanwezig is op die plaats.
Precognitie - of voorkennis: kennis van een gebeurtenis die nog niet heeft plaatsgevonden, of informatie die lijkt te worden overgedragen van de toekomst naar het heden.
Hier zijn enkele belangrijke punten over voorkennis:
* Subjectieve ervaringen: Precognitie omvat doorgaans subjectieve ervaringen zoals dromen, visioenen, intuïtieve gevoelens of flitsen van inzicht over toekomstige gebeurtenissen.
* Onbewust proces: Sommige theorieën suggereren dat voorkennis een onbewust proces kan zijn waarbij de geest subtiele signalen en informatie uit de omgeving oppikt, die vervolgens als voorgevoelens worden geïnterpreteerd.
* Betwiste wetenschappelijke validiteit: Hoewel veel mensen ervaringen met voorkennis melden, is het wetenschappelijke bewijs dat het bestaan ervan ondersteunt beperkt en vaak betwist. Gecontroleerde experimenten die probeerden precognitieve vermogens aan te tonen, hebben gemengde resultaten opgeleverd.
* Kwantumperspectieven: Sommige voorstanders van precognitie stellen verklaringen voor die geworteld zijn in de kwantumfysica, wat suggereert dat fenomenen zoals non-lokaliteit of kwantumverstrengeling een basis zouden kunnen bieden voor precognitieve ervaringen. Deze ideeën blijven echter speculatief en worden niet algemeen aanvaard in de wetenschappelijke gemeenschap.
* Scepticisme: Veel sceptici beweren dat schijnbare gevallen van voorkennis verklaard kunnen worden door toeval, selectief geheugen, cognitieve vooroordelen of de onbewuste verwerking van informatie.
* Culturele en historische context: Het geloof in voorkennis wordt door de geschiedenis heen in verschillende culturen aangetroffen, vaak verweven met religieuze of spirituele overtuigingen. Voorkennis wordt al eeuwenlang afgebeeld in mythen, folklore en religieuze teksten.
Over het algemeen blijft voorkennis een mysterieus en controversieel onderwerp. Terwijl sommige individuen op basis van persoonlijke ervaringen vast geloven in het bestaan ervan, benaderen anderen het sceptisch en hebben ze meer empirisch bewijs nodig om het als een echt fenomeen te accepteren.
Pseudowetenschap - een systeem van theorieën, aannames en methoden die als onwetenschappelijk worden beschouwd. Het grootste bezwaar tegen overtuigingen of praktijken die beweren zowel wetenschappelijk als feitelijk te zijn, is dat ze onverenigbaar zijn met de wetenschappelijke methode. Voorbeelden die vaak worden aangehaald zijn intelligent design, astrologie, psychoanalyse en ufologie. De status van parapsychologie als wetenschap is nog steeds omstreden.
Psi - In de parapsychologie is Psi de onbekende factor in buitenzintuiglijke waarneming en psychokinese-ervaringen die niet kan worden verklaard door bekende fysieke of biologische mechanismen. De term is afgeleid van het Griekse ψ psi, de 23e letter van het Griekse alfabet en de beginletter van het Griekse ψυχή psyche, "geest, ziel". De term werd bedacht door de bioloog Bertold Wiesner, en voor het eerst gebruikt door de psycholoog Robert Thouless in een artikel uit 1942 gepubliceerd in het British Journal of Psychology.
De door Joseph B. Rhine in 1957 opgerichte Parapsychological Association verdeelt Psi in twee hoofdcategorieën: Psi-gamma voor buitenzintuiglijke waarneming en Psi-kappa voor psychokinese. In de populaire cultuur is "psi" steeds meer synoniem geworden met speciale psychische en mentale vermogens en krachten.
Psychokinese, ook wel telekinese genoemd, is in de parapsychologie de veronderstelde invloed die de menselijke geest op materie kan uitoefenen, waarbij objecten in beweging worden gebracht of worden veranderd als gevolg van mentale concentratie op die voorwerpen. Als psychokinese bestaat, zou iemand bijvoorbeeld de uitkomst van het werpen van dobbelstenen kunnen beïnvloeden of het rollen van de balletjes in een tombolamachine.
Psychometrie, ook wel objectlezen of psychoscopie genoemd, is de veronderstelde paranormale gave om feiten of indrukken over een persoon of voorwerp te kunnen ontvangen door contact met voorwerpen die verband houden met die persoon of dat ding. Zo worden bij dit proces vaak ringen, foto's of andere persoonlijke bezittingen van iemand gebruikt. Het helderziende medium zou dan zien wat het voorwerp in het verleden heeft meegemaakt.
Q
Quantumhealing - therapie die voor haar theorie de studie van paranormale verschijnselen en van de kwantummechanica vermengt. Voorstanders van quantumhealing beweren dat kwantumfenomenen de gezondheid en het welzijn beheersen. Deepak Chopra, een bekende figuur uit de newage-beweging, introduceerde de term.
R
Reïncarnatie [uit het Latijn: re: opnieuw en karnis: vlees, dat wil zeggen, "opnieuw in het vlees"] is het geloof dat de ziel van een persoon niet sterft met het lichaam, maar dat de hele ziel, of delen ervan, kan worden doorgegeven aan een nieuw lichaam, zowel bij mensen als bij dieren. Centraal in de hindoeïstische kijk op reïncarnatie staat samsara, afkomstig van het karma dat wordt gecreëerd door het verrichten van goede of slechte daden, volgens het principe dat men zal oogsten wat men heeft gezaaid in het leven. In het boeddhisme is het uiteindelijke doel nirwana wanneer men de cyclus van wedergeboorten verlaat.
Herinneringen aan vorige levens worden alleen tot het onderzoeksgebied van de parapsychologie gerekend, wanneer zij gedetailleerde informatie bevatten die controleerbaar is en bovendien niet langs normale weg kan zijn verworven.
Zie ook: Leven na de dood.
Rhine,J.B. - (1895-1880) - Joseph Banks Rhine was een Amerikaans parapsycholoog en een van de eerste onderzoekers van fenomenen als telepathie, precognitie en helderziendheid. Samen met William McDougall introduceerde hij de benaming "parapsychology" (een vertaling van een Duitse term, bedacht door Max Dessoir). De term ESP (extrasensory perception, buitenzintuiglijke waarneming) werd door hem bedacht. Hij was oprichter van de Parapsychological Association en medeoprichter van het Journal of Parapsychology.
S
Samsara - een concept in verschillende oosterse religies, waaronder het hindoeïsme, het boeddhisme en het jainisme. Het verwijst naar de cyclus van geboorte, dood en wedergeboorte, ook wel reïncarnatie genoemd. Volgens dit geloof zijn wezens aan deze cyclus gebonden vanwege hun daden, verlangens en karma. Het uiteindelijke doel in deze tradities is om los te komen uit deze cyclus en bevrijding te bereiken, bekend als moksha (in het hindoeïsme) of nirvana (in het boeddhisme), wat de bevrijding van het lijden en de cyclus van samsara betekent.
Society for Psychical Research - Tot ongeveer 1870 dachten de academische instituten er zelfs niet aan om paranormale fenomenen te gaan onderzoeken. Ze lieten dit verdachte onderwerp liever over aan waarzeggers of romantische dichters als Byron en Shelley van wie bekend was dat ze levendige visioenen en paranormale ervaringen hadden beleefd. Een belangrijke mijlpaal was de oprichting van Society for Psychical Research (SPR) in Londen op 20 februari 1882 met Henry Sidgwick als eerste voorzitter. Zijn vriend Myers omschreef de bestaansreden voor de 'Society' als volgt: "The extension of the scientific method, of intellectual virtues of curiosity [..] into regions where many a current of old tradition, of heated emotion, even of pseudoscientific prejudice prevails." Vooral Myers boek Human Personality and Its Survival of Bodily Death was een baanbrekend werk in de geschiedenis van de parapsychologie, niet in het minst omdat Myers hierin de psychologie van William James verwerkte.
Spiritisme - de overtuiging dat contact met overledenen mogelijk is. Omdat spiritisme een geloof is, maakt het geen deel uit van de parapsychologie. De vroegste parapsychologen deden wel onderzoek naar de verschijnselen die zich voordeden tijdens spiritistische seances. Spiritisten geloven dat wat een medium over een overledene zegt ook afkomstig is van hem of haar. Parapsychologen onderzoeken of het niet eerder een geval is van ESP (buitenzintuiglijke waarneming) doordat het medium bijvoorbeeld gedachten opvangt van de bij de seance aanwezige partner van een overledene.
In 1848 brachten de gezusters Margaretta en Catherine Fox vanuit het huis van hun ouders in New York een ware rage op gang: het spiritisme. Het leek wel een pseudoreligie die het hele land overspoelde, tot in het Witte Huis toe waar Lincolns echtgenote Mary Todd seances hield. De zusters Fox traden op als medium en maakten naar verluidt contact met de zielen van dierbare overledenen. Na de Amerikaanse Burgeroorlog leek het enthousiasme in de VS voor spiritisme te luwen. Andere landen namen de fakkel over en verzekerden de toekomst van het spiritisme door de beweging te structureren en te organiseren. In Groot-Britannië, waar al eerder seances werden gehouden door Amerikaanse mediums, kreeg de beweging eerst stevig voet aan de grond. Invloedrijke promotors in die vroege fase waren Henry Sidgwick (1838-1900) en Frederic W.H. Myers (1843-1901). In Frankrijk stond Allan Kardec (1804-1869) aan de basis van de verdere ontwikkeling van het spiritisme met boeken als Le Livre des Esprits en Le Livre des Mediums.
Synchroniciteit - werd door Carl Gustav Jung gedefinieerd als "een acausaal, verbindend beginsel". Van synchroniciteit is sprake wanneer twee of meer psychische of fysieke gebeurtenissen min of meer tegelijkertijd optreden in een voor de betrokkene zinvol verband, dat niet noodzakelijk als causaal wordt ervaren. Eenvoudig gezegd: je ervaart het als meer dan gewoon toeval, omdat de twee gebeurtenissen voor jou met elkaar te maken schijnen te hebben, maar niet zo dat het ene het andere heeft voortgebracht. Jung zag synchroniciteit als een ander verklaringsmodel dat naast causaliteit zijn plaats verdiende. Jung voerde dit begrip in toen hij, na bestudering van de psychologie van onbewuste processen, constateerde dat het causaliteitsbeginsel ontoereikend was om bepaalde merkwaardige verschijnselen in de onbewuste psychologie te verklaren. Zo vond hij vaak merkwaardige parallellen in bijvoorbeeld dromen, ziektebeelden en ervaringen van zijn patiënten. Deze samenhang leek hem niet louter toevallig, maar wezenlijk. Vandaar dat hij het "synchroniciteit" doopte.
Een bekend, door Jung aangehaald voorbeeld van synchroniciteit is het volgende: terwijl een van zijn patiënten haar droom over een scarabee beschreef, vloog er een kever met een glanzend schild de kamer binnen. Omdat de scarabee bij de oude Egyptenaren het symbool van wedergeboorte was, begreep Jung dat deze 'coïncidentie' bedoeld was om te onderstrepen dat de vrouw behoefte had om te ontsnappen aan het te sterke rationalisme dat haar in zijn greep had: zijn patiënt had haar bewuste een al te dominerende rol laten vervullen in haar persoonlijkheid. Jung bracht de werking van astrologie, tarot en I Tjing in verband met synchroniciteit en niet met causaliteit. Deze (orakel)systemen steunen dus op het inzicht dat twee gelijktijdig optredende fenomenen een zinvol verband met elkaar kunnen hebben, zonder dat er sprake is van een oorzaak-gevolg-relatie.
T
Telekinese - zie Psychokinese
Telepathie - verwijst naar een hypothetische uitwisseling van informatie tussen twee mensen zonder enige bekende sensorische interactie. Telepathie is een term die in 1882 geïntroduceerd werd door psychisch onderzoeker F.W.H. Myers van de Society for Psychical Research om er het vermogen van de menselijke geest mee aan te duiden een andere geest te beïnvloeden of er zelf door te worden beïnvloed, en dit zonder gebruik te maken van de gewone zintuigen. Met telepathie wordt ook verwezen naar de directe communicatie tussen twee geesten vanop grote afstand.
Trance - [Van het Latijnse transire, "oversteken"] Een staat van dissociatie waarin het individu zich niet bewust is van zijn situatie en omgeving, en waarin verschillende vormen van automatismen tot uiting kunnen komen. Manifesteert zich meestal onder hypnotische, mediamieke of sjamanistische omstandigheden.
Transpersoonlijke psychologie - Bestudeert het transcendentale of spirituele aspect van de menselijke geest en werd officieel opgericht in Californië in 1969. toen Abraham Maslow, Stanislav Grof en Anthony Sutich het eerste nummer van het Journal of Transpersonal Psychology publiceerden (JTP, 1969). JTP beschrijft transpersoonlijke psychologie als "de studie van het hoogste potentieel van de mensheid, en de herkenning, het begrip en de realisatie van verenigende, spirituele en transcendente staten van bewustzijn". Door aanhangers wordt transpersoonlijke psychologie voorgesteld als "de vierde golf in de psychologie" - na de psychoanalyse, het cognitief-behaviorisme en de existentieel-humanistische stroming.
U
Uittreding - in het Engels out-of-body-experience, OBE, is het gevoel zich buiten het eigen lichaam te bevinden. Er zijn vrij veel rapporteringen van uittredingen bekend, waarbij het astrale lichaam (of 'dubbel') zich afscheidt van het fysieke lichaam. Meestal gebeurt dit spontaan, buiten de wil om, al zijn er ook mensen die beweren dergelijke OBEs te kunnen opwekken. Het astrale lichaam kan zich volgens de beschreven ervaringen vrijelijk door tijd en ruimte verplaatsen. Vaak, maar niet altijd, neemt de uitgetredene waar dat het astrale lichaam met een oneindig elastisch 'koord' verbonden blijft met het eigen fysieke lichaam (van hoofd naar hoofd of van buik naar buik). OBE's treden vaak op in een toestand van ontspanning, tijdens de slaap, onder narcose of bij iemand die een tijd klinisch dood is.
V
Margaret Verrall - (21 december 1857 - 2 juli 1916), een universitair docent aan Newnham College in Cambridge, besteedde een groot deel van haar leven aan de studie van parapsychologie, voornamelijk om te onderzoeken hoe paranormale gaven de capaciteiten en kracht van de menselijke geest zouden kunnen demonstreren.
W
Ed and Lorraine Warren - Amerikaanse paranormale onderzoekers en auteurs over gevallen van spookverschijningen. Verhalen over spoken die door de Warrens zijn gepopulariseerd, vormden later de inspiratie voor tientallen films, televisieseries en documentaires, waaronder verschillende films in de Amityville Horror-serie.
X
Xenoglossie - het paranormale fenomeen waarbij een persoon naar verluidt in staat zou zijn een vreemde taal te spreken, te schrijven of te begrijpen die hij niet op natuurlijke wijze had kunnen verwerven.
Y
Yogi - beoefenaar van yoga. De paranormale, bovennatuurlijke of anderszins magische krachten, capaciteiten en verworvenheden die zich manifesteren bij de grote yogi's, zijn een algemeen studieonderwerp voor parapsychologen. Voorbeelden van dergelijke veronderstelde vermogens zijn levitatie, lezen van gedachten en psychokinese.
Z
Zenerkaarten - kaarten met symbolen die worden gebruikt bij experimenten om buitenzintuiglijke waarneming of ESP (extrasensory perception) te bestuderen en te testen. Ze zijn in de jaren 1930 ontwikkeld en genoemd naar de psycholoog Karl Zener, een collega van de parapsycholoog J.B. Rhine, die blijkbaar de symbolen suggereerde die op de kaarten moesten worden gebruikt (cirkel, kruis, vierkant, ster en golvende lijnen).
Opmerking: deze tekst of een gedeelte van deze tekst publiceerde ik eerder op Wikibooks onder licentie CC BY-SA