3.29
प्रकृतेर्गुणसम्मूढाः सज्जन्ते गुणकर्मसु ।
तानकृत्स्नविदो मन्दान्कृत्स्नविन्न विचालयेत् ॥ २९ ॥
prakṛter guṇa-sammūḍhāḥ
sajjante guṇa-karmasu
tān akṛtsna-vido mandān
kṛtsna-vin na vicālayet
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
пракр̣тех̣ — материальной природы; (ж, 6.1)
гун̣а-саммӯд̣ха̄х̣ — гунами обманутые (отождествлением с материей); (м, 1.3)
саджджанте — запутываются; (лаТ, 1.3) षस्जँ गतौ (भ्वादिः परस्मैपदी सकर्मकः सेट् ) [saktiṃ na karoti]
гун̣а-кармасу — в материальной деятельности; (с, 7.3)
та̄н — тех; (тад, 2.3)
акр̣тсна-видах̣ — людей, лишенных знания; (м, 2.3)
манда̄н — ленящихся постичь свою духовную природу; (м, 2.3) [mandaprajñān, mandamatīn]
кр̣тсна-вит — тот, кто обладает истинным знанием; (м, 1.3)
на — не; (ав)
вича̄лайет — должен беспокоить (видхилинГ, Нич, 1.3) https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.0966?tab=nich
आकाङ्क्षा ākāṅkṣā
sajjante
ke sajjante? - guṇa-sammūḍhāḥ sajjante
kasyāḥ guṇa-sammūḍhāḥ sajjante? - prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ sajjante
prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ kutra sajjante? - prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante
prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante, tān kiṃ kuryāt? - prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante, tān na vicālayet
prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante, tān kaḥ na vicālayet?
prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante, tān kṛtsna-vit na vicālayet
prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante, kīdṛśān tān kṛtsna-vit na vicālayet?
prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante, mandān tān kṛtsna-vit na vicālayet
prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante, punaś ca kīdṛśān mandān tān kṛtsna-vit na vicālayet?
prakṛteḥ guṇa-sammūḍhāḥ guṇa-karmasu sajjante, akṛtsna-vidaḥ mandān tān kṛtsna-vit na vicālayet
अन्वय: anvayaḥ
प्रकृतेः गुणसम्मूढाः गुणकर्मसु सज्जन्ते । कृत्स्नवित् तान् अकृत्स्नविदः मन्दान् न विचालयेत्।
prakṛteḥ guṇasammūḍhāḥ guṇakarmasu sajjante | kṛtsnavit tān akṛtsnavidaḥ mandān na vicālayet|
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
na buddhibhedamityupasaṃharati prakṛteriti | ye prakṛterguṇaiḥ sattvādibhiḥ saṃmūḍhāḥ santaḥ guṇeṣvindriyeṣu tatkarmasu ca sajjante | tānakṛtsnavido mandānmandamatīn kṛtsnavitsarvajño na vicālayet ||29||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||3.29|| prakṛteḥ guṇaiḥ samyak mūḍhāḥ saṃmohitāḥ santaḥ sajjante guṇānāṃ karmasu guṇakarmasu vayaṃ karma kurmaḥ phalāya iti| tān karmasaṅginaḥ akṛtsnavidaḥ karmaphalamātradarśinaḥ mandān mandaprajñān kṛtsnavit ātmavit svayaṃ na vicālayet buddhibhedakaraṇameva cālanaṃ tat na kuryāt ityarthaḥ||kathaṃ punaḥ karmaṇyadhikṛtena ajñena mumukṣuṇā karma kartavyamiti ucyate
Prabhupada
Обманутые гунами природы, невежественные люди погружаются в материальную деятельность и привязываются к ней. Однако мудрец не должен беспокоить их, хотя он понимает, что из-за отсутствия знания они занимаются деятельностью низшего порядка.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика
सन्धिः
प्रकृतेर्गुणसम्मूढाः - विसर्गसन्धिः (रेफः)
अकृत्स्नविदो मन्दान् - विसर्गसन्धिः (उकारः, गुणः)
कृत्स्नविन्न - अनुनासिकसन्धिः
समासः
गुणसम्मूढाः - गुणैः सम्मुढाः - तृतीयातत्पुरुषः
गुणकर्मसु - गुणानां कर्माणि, तेषु - षष्ठीतत्पुरुषः
अकृत्स्नविदः -
- कृत्स्नं वेत्ति इति कृत्स्नवित् - कर्तरि क्विप् उपपदसमासः च
- न कृत्स्नवित् - नञ् तत्पुरुषः
०१.०९६६ (कौमुदीधातुः- ८३२) चलँ कम्पने (भ्वादिः परस्मैपदी अकर्मकः सेट् ज्वलादिः )
१) कर्तरि लट्लकारः (परस्मैपदम्) - चलति
२) णिजन्ते लट्लकारः (परस्मैपदम्) - चालयति
३) णिजन्ते विधिलिङ्लकारः (परस्मैपदम्)
चालयेत् चालयेताम् चालयेयुः
चालयेः चालयेतम् चालयेत
चालयेयम् चालयेव चालयेम
sandhiḥ
prakṛterguṇasammūḍhāḥ - visargasandhiḥ (rephaḥ)
akṛtsnavido mandān - visargasandhiḥ (ukāraḥ, guṇaḥ)
kṛtsnavinna - anunāsikasandhiḥ
samāsaḥ
guṇasammūḍhāḥ - guṇaiḥ sammuḍhāḥ - tṛtīyātatpuruṣaḥ
guṇakarmasu - guṇānāṃ karmāṇi, teṣu - ṣaṣṭhītatpuruṣaḥ
akṛtsnavidaḥ -
- kṛtsnaṃ vetti iti kṛtsnavit - kartari kvip upapadasamāsaḥ ca
- na kṛtsnavit - nañ tatpuruṣaḥ
01.0966 (kaumudīdhātuḥ- 832) calaँ kampane (bhvādiḥ parasmaipadī akarmakaḥ seṭ jvalādiḥ )
1) kartari laṭlakāraḥ (parasmaipadam) - calati
2) ṇijante laṭlakāraḥ (parasmaipadam) - cālayati
3) ṇijante vidhiliṅlakāraḥ (parasmaipadam)
cālayet cālayetām cālayeyuḥ
cālayeḥ cālayetam cālayeta
cālayeyam cālayeva cālayema