2.2
श्री भगवानुवाच
कुतस्त्वा कश्मलमिदं विषमे समुपस्थितम् ।
अनार्यजुष्टमस्वर्ग्यकीर्तिकरमर्जुन ॥ २ ॥
śrī-bhagavān uvāca
kutas tvā kaśmalam idaṁ
viṣame samupasthitam
anārya-juṣṭam asvargyam
akīrti-karam arjuna
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
ш́рӣ-бхагава̄н ува̄ча — Господь сказал; (м, 1.1) (лиТ, 1.1)
кутах̣ — откуда; (ав)
тва̄ — тебя; (йушмад, сарв, 2,1)
каш́малам — скверна; (с, 1.1)
идам — эта; (с, 1.1)
вишаме — в трудный час; (с, 7.1)
самупастхитам — пришедшая; (с, 1.1)
ана̄рйа-джушт̣ам — ариям не присущая; (с, 1.1)
асваргйам — которая не ведет на высшие планеты; (с, 1.1)
акӣрти-карам — бесславия причина; (с, 1.1)
арджуна — о Арджуна (м, 8.1)
आकाङ्क्षा ākāṅkṣā
Samupasthitam (пришедшее)
kim samupasthitam? (что пришедшее?) - idam samupasthitam (это пришедшее)
idam kim samupasthitam? (что это пришедшее?) - idam kaśmalam samupasthitam (эта скверна пришедшая)
kīdṛśam idam kaśmalam samupasthitam? (какая эта скверна пришедшая?) - anārya-juṣṭam idam kaśmalam samupasthitam (не подобающая ариям эта скверна пришедшая)
anārya-juṣṭam punaś ca kīdṛśam idam kaśmalam samupasthitam? (не подобающая ариям и еще какая эта скверна пришедшая?) -
anārya-juṣṭam asvargyam idam kaśmalam samupasthitam (не подобающая ариям, не ведущая в рай эта скверна пришедшая)
anārya-juṣṭam asvargyam punaś ca kīdṛśam idam kaśmalam samupasthitam? (не подобающая ариям, не ведущая в рай и еще какая эта скверна пришедшая?) - anārya-juṣṭam asvargyam akīrti-karam idam kaśmalam samupasthitam (не подобающая ариям, не ведущая в рай, приносящая бесславие эта скверна пришедшая)
kutra anārya-juṣṭam asvargyam akīrti-karam idam kaśmalam samupasthitam? (когда не подобающая ариям, не ведущая в рай, приносящая бесславие эта скверна пришедшая)? - viṣame anārya-juṣṭam asvargyam akīrti-karam idam kaśmalam samupasthitam
(в трудный час не подобающая ариям, не ведущая в рай, приносящая бесславие эта скверна пришедшая)
viṣame anārya-juṣṭam asvargyam akīrti-karam idam kaśmalam kaṁ samupasthitam? (в трудный час не подобающая ариям, не ведущая в рай, приносящая бесславие эта скверна к кому пришедшая?) - viṣame anārya-juṣṭam asvargyam akīrti-karam idam kaśmalam tvā samupasthitam
(в трудный час не подобающая ариям, не ведущая в рай, приносящая бесславие эта скверна к тебе пришедшая)
viṣame anārya-juṣṭam asvargyam akīrti-karam idam kaśmalam kutaḥ tvā samupasthitam? (в трудный час не подобающая ариям, не ведущая в рай, приносящая бесславие эта скверна откуда к тебе пришедшая?)
asmin śloke sambodhanapadaṁ kim? (в этой шлоке слово-обращение какое?) - arjuna
अन्वय: anvayaḥ
श्री-भगवान् उवाच
हे अर्जुन! विषमे अनार्य-जुष्टम् अस्वर्ग्यम् अकीर्ति-करम् इदं कश्मलं कुतः त्वा समुपस्थितम्?
śrī-bhagavān uvāca
he arjuna! viṣame anārya-juṣṭam asvargyam akīrti-karam idaṃ kaśmalaṃ kutaḥ tvā samupasthitam?
Дословный перевод:
Верховный Господь сказал: О Арджуна, недостойная ариев, не ведущая на райские планеты, приводящая к бесславию, эта скверна откуда к тебе в этот трудный час пришедшая?
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
tadeva vākyamāha śrībhagavānuvāca kuta iti | kuto hetostvā tvāṃ viṣame saṅkaṭe idaṃ kuśalaṃ samupasthitamayaṃ mohaḥ prāptaḥ, yata āryairasevitam | asvargyamadharmyamayaśaskaraṃ ca ||2||
Prabhupada
Верховный Господь сказал: О Арджуна, как могла эта скверна одолеть тебя? Такое поведение недостойно того, кто знает истинную цель жизни. Оно приведет человека не в рай, а к бесславию.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика
सन्धिः
कुतस्त्वा - कुतः + त्वा - विसर्गसन्धिः
समासः
अनार्यजुष्टम् - आर्यैः जुष्टम् - आर्यजुष्टम् - तृतीयातत्पुरुषः
न आर्यजुष्टम् - नञ् तत्पुरुषः
अस्वर्ग्यम् - न स्वर्ग्यम् - नञ् तत्पुरुषः
अकीर्तिकरम् - न कीर्तिकरम् - नञ् तत्पुरुषः
कृदन्तः
समुपस्थितम् - सम् + उप + स्था + क्त (कर्तरि)
जुष्टम् - जुष् + क्त (कर्मणि)
(जुषीँ प्रीतिसेवनयोः तुदादिः , जुषते to serve, to please, to satisfy https://ashtadhyayi.com/dhatu/06.0008)
तद्धितान्तः
कुतः - किम् + तसिल् - कस्मात् इत्यर्थः
sandhiḥ
kutastvā - kutaḥ + tvā - visargasandhiḥ
samāsaḥ
anāryajuṣṭam - āryaiḥ juṣṭam - āryajuṣṭam - tṛtīyātatpuruṣaḥ
na āryajuṣṭam - nañ tatpuruṣaḥ
asvargyam - na svargyam - nañ tatpuruṣaḥ
akīrtikaram - na kīrtikaram - nañ tatpuruṣaḥ
kṛdantaḥ
samupasthitam - sam + upa + sthā + kta (kartari)
juṣṭam - juṣ + kta (karmaṇi)
(juṣīँ prītisevanayoḥ tudādiḥ , juṣate to serve, to please, to satisfy https://ashtadhyayi.com/dhatu/06.0008)
taddhitāntaḥ
kutaḥ - kim + tasil - kasmāt ityarthaḥ