Truyền Kinh Chính Học - Nhập Môn Văn Ngôn Văn

Nhập Môn Văn Ngôn Văn

Nhập Môn Văn Ngôn Văn là bước đầu học tập văn ngôn văn, chia sẻ những bài học đơn giản cho người mới bắt đầu. Trong mỗi bài có các phần: chánh văn, phiên âm và dịch nghĩa; đối với từ mới, người học tra cứu trên app hoặc từ điển.

Tài liệu tham khảo, liên quan như: Toàn Thư Tự Học Chữ Hán (Tác giả: Trần Văn Chánh, Lê Anh Minh), Hán Văn Giáo Khoa Thư (Võ Như Nguyện, Nguyễn Hồng Giao), Hán Văn (tác giả: Trần Trọng San), Nho Văn (tác giả: Nguyễn Văn Ba),... Về ngữ pháp có các quyển: Văn Pháp Chữ Hán (tác giả: Phạm Tất Đắc), Ngữ Pháp Hán Văn (tác giả: Tuệ Dũng),…

人天日月

- Phiên Âm: Nhân - Thiên - Nhật - Nguyệt

- Dịch nghĩa: Người - Trời - Mặt trời, ngày(1) - Mặt trăng, tháng.

- Chú giải: 1. Một chữ thường có nhiều nghĩa. Tùy theo vị trí của chữ trong câu hay ý của câu mà chữ có nghĩa này hay nghĩa khác.

人大人小

天高天青

日光月明

- Phiên Âm:

Nhân đại, nhân tiểu,

Thiên cao, thiên thanh,

Nhật quang, nguyệt minh.

- Từ mới:

大 Đại: to, lớn - 小 Tiểu: nhỏ - 高 Cao: cao (trái nghĩa với thấp) - 青 Thanh: xanh - 光 Quang: sáng - 明 Minh: sáng.

- Dịch nghĩa:

Người lớn, người nhỏ,

Trời cao, trời xanh,

Mặt trời sáng, mặt trăng sáng.

青天白日明月

人行馬走鳥飛

- Phiên âm:

Thanh thiên, bạch nhật, minh nguyệt,

Nhân hành, mã tẩu, điểu phi.

-Từ mới:

白 Bạch: trời sáng, sáng - 行 Hành: đi - 馬 Mã: con ngựa - 走 Tẩu: chạy - 鳥 Điểu: con chim - 飛 Phi: bay.

- Dịch nghĩa:

Trời xanh, mặt trời sáng, mặt trăng sáng,

Người đi, ngựa chạy, chim bay.

- Chú giải:

1. 天青 ‘thiên thanh’ và 青天 ‘thanh thiên’ cùng dịch là trời xanh. Nhưng 天青 (hình dung từ đặt sau danh từ) là một câu; 青天 (hình dung từ đặt trước danh từ) không được xem là một câu mà chỉ là những từ. Đó cũng là sự phân biệt giữa 月明 - 明月 và 日白 - 白日.

一二三四五六七八

九十百千萬億兆秭

- Phiên âm:

Nhất, nhị, tam, tứ, ngũ, lục, thất, bát, cửu, thập, bách, thiên, vạn, ức, triệu, tỉ.

- Dịch nghĩa:

Một, hai, ba, bốn, năm, sáu, bảy, tám, chín, mười, trăm, ngàn, vạn (muôn/mười ngàn), ức (một trăm ngàn), triệu, tỉ.

在家中，孝父母。

入學校，敬先生。

- Phiên âm:

Tại gia trung, hiếu phụ mẫu.

Nhập học hiệu, kính tiên sinh.

- Từ mới:

在 Tại: ở - 家 Gia: nhà - 中 Trung: ở trong - 孝 Hiếu: lòng hiếu thảo với cha mẹ - 父 Phụ: cha - 母 Mẫu: mẹ - 入 Nhập: vào - 學校 Học hiệu: trường học - 敬 Kính: tôn trọng - 先生 Tiên sinh: xưng người thầy dạy (thầy, cô giáo).

- Dịch nghĩa:

Ở trong nhà, hiếu thảo cha mẹ.

Vào trường học, kính trọng thầy cô.

天初晚，月光明。

窗前遠望，月在東方。

- Phiên âm:

Thiên sơ vãn, nguyệt quang minh.

Song tiền viễn vọng, nguyệt tại đông phương.

- Từ mới:

初 Sơ: mới, bắt đầu - 晚 Vãn: muộn, buổi chiều - 窗 Song: cửa sổ - 前 Tiền: trước, phía trước - 遠 Viễn: xa - 望 Vọng: trông ra xa - 東 Đông: phương đông - 方 Phương: hướng.

- Dịch nghĩa:

Trời bắt đầu tối, trăng sáng tỏ.

Trước cửa sổ, trông ra xa, mặt trăng ở hướng đông.

- Chú giải:

Mấy chữ ‘Nguyệt quang minh’ có thể dịch là ánh trăng sáng tỏ. Trong trường hợp này, chữ ‘quang’ được hiểu là một danh từ, ghép với chữ ‘nguyệt’. ‘Nguyệt quang’ có nghĩa là ánh trăng.

竹簾外，兩燕子

忽飛來，忽飛去。

- Phiên âm:

Trúc liêm ngoại, lưỡng yến tử

Hốt phi lai, hốt phi khứ.

- Từ mới:

竹 Trúc: cây tre, cây trúc - 簾 Liêm: bức mành, tấm rèm - 外 Ngoại: ở ngoài, bên ngoài - 兩 Lưỡng: hai - 燕子 Yến tử: chim én, chim yến - 忽 Hốt: bỗng nhiên, bất chợt, thình lình - 來 Lai: lại, đến - 去 Khứ: đi.

- Dịch nghĩa:

Bên ngoài tấm rèm tre, có hai con chim én; chợt bay đến, chợt bay đi.

大路上，人往來，

或乘車，或步行。

- Phiên âm:

Đại lộ thượng, nhân vãng lai,

Hoặc thừa xa, hoặc bộ hành.

- Từ mới:

路 Lộ: con đường - 上 Thượng: trên, bên trên - 往 Vãng: đi - 或 Hoặc: hoặc (biểu thị sự lựa chọn, liệt kê) - 乘 Thừa: cưỡi, đi, ngồi,… (ngựa, xe cộ,…) - 車 Xa: xe - 步 Bộ: đi, bước.

- Dịch nghĩa:

Trên đường cái, người qua lại, hoặc đi xe, hoặc đi bộ.

鳥有兩翼，故能飛。

獸有四足，故善走。

- Phiên âm:

Điểu hữu lưỡng dực, cố năng phi.

Thú hữu tứ túc, cố thiện tẩu.

- Từ mới:

有 Hữu: có - 翼 Dực: cánh chim - 故 Cố: vì vậy, cho nên - 能 Năng: có thể làm được - 獸 Thú: loài thú - 足 Túc: chân - 善 Thiện: giỏi, khéo.

- Dịch nghĩa:

Chim có hai cánh, vì thế có thể bay.

Thú có bốn chân, nên giỏi chạy.

渴思飲，飢思食。

渴時飲茶，飢時食飯。

- Phiên âm:

Khát tư ẩm, cơ tư thực.

Khát thời ẩm trà, cơ thời thực phạn.

- Từ mới:

渴 Khát: muốn uống nước - 思 Tư: nghĩ - 飲 Ẩm: uống - 飢 Cơ: đói - 食 Thực: ăn - 時 Thời: lúc - 茶 Trà: trà, chè - 飯 Phạn: cơm.

- Dịch nghĩa:

Khát, nghĩ đến uống; đói, nghĩ đến ăn.

Lúc khát, uống trà; lúc đói, ăn cơm.

兩岸間，架板橋。

橋上人行，橋下船行。

- Phiên âm:

Lưỡng ngạn gian, giá bản kiều.

Kiều thượng nhân hành, kiều hạ thuyền hành.

- Từ mới:

岸 Ngạn: bờ, bến - 間 Gian: khoảng, ở giữa - 架 Giá: gác, bắc - 板 Bản: tấm ván - 橋 Kiều: cây cầu (bắc qua sông) - 下 Hạ: dưới, bên dưới - 船 Thuyền: chiếc thuyền.

- Dịch nghĩa:

Giữa hai bờ sông, có cầu ván bắc qua.

Trên cầu có người đi, dưới cầu có thuyền đi.

- Chú giải:

Câu ‘kiều thượng nhân hành, kiều hạ thuyền hành’ có thể viết thành ‘kiều thượng hành nhân, kiều hạ hành thuyền’.

庭前樹，有鳥巢。

小鳥一群，樹間飛鳴。

- Phiên âm:

Đình tiền thụ, hữu điểu sào.

Tiểu điểu nhất quần, thụ gian phi minh.

- Từ mới:

庭 Đình: sân - 樹 Thụ: cây - 巢 Sào: tổ chim - 群Quần: bầy, đàn - 鳴 Minh: chim kêu.

- Dịch nghĩa:

Trên cây trước sân, có tổ chim.

Một đàn chim nhỏ vừa bay vừa kêu giữa những cây.

- Chú giải:

Câu ‘tiểu điểu nhất quần’ có thể viết thành ‘nhất quần tiểu điểu’.

畫一幅，馬八匹。

或臥，或立，或俯，或仰。

- Phiên âm:

Họa nhất bức, mã bát thất.

Hoặc ngọa, hoặc lập, hoặc phủ, hoặc ngưỡng.

- Từ mới:

畫 Họa: bức tranh, tranh vẽ - 幅 Bức: [lượng từ] bức (tranh) - 匹 Thất: [lượng từ] dùng để điếm số ngựa - 臥 Ngọa: nằm - 立 Lập: đứng - 俯 Phủ: cúi xuống - 仰 Ngưỡng: ngẩng lên.

- Dịch nghĩa:

(Đây là) một bức họa, (vẽ) tám con ngựa.

Hoặc nằm, hoặc đứng, hoặc cúi đầu xuống, hoặc ngẩng đầu lên.

左右手，共十指。

左五指，右五指。

能取物，能作事。

- Phiên âm:

Tả hữu thủ, cộng thập chỉ.

Tả ngũ chỉ, hữu ngũ chỉ.

Năng thủ vật, năng tác sự.

- Từ mới:

左 Tả: bên trái - 右 Hữu: bên phải - 手 Thủ: tay - 共 Cộng: cả thảy, tổng cộng - 指 Chỉ: ngón tay - 取 Thủ: lấy - 物 Vật: đồ vật - 作 Tác: làm - 事 Sự: việc.

- Dịch nghĩa:

Tay trái, tay phải cả thảy có mười ngón.

Tay trái năm ngón, tay phải năm ngón.

Có thể lấy đồ vật, có thể làm công việc.

人面上，有眉有目，有鼻有口。

舌在口内，耳在兩旁。

- Phiên âm:

Nhân diện thượng, hữu mi hữu mục, hữu tỵ hữu khẩu.

Thiệt tại khẩu nội, nhĩ tại lưỡng bàng.

- Từ mới:

面 Diện: mặt - 眉 Mi: lông mày - 目 Mục: mắt - 鼻 Tỵ: mũi - 口 Khẩu: miệng, mồm - 舌 Thiệt: lưỡi - 内 Nội: bên trong - 耳 Nhĩ: tai - 旁 Bàng: bên.

- Dịch nghĩa:

Trên mặt người, có lông mày, có mắt, có mũi, có miệng. Lưỡi ở trong miệng, tai ở hai bên.

米多少，用斗量。

布長短，用尺量。

米十升，為一斗。

布十寸，為一尺。

- Phiên âm:

Mễ đa thiểu, dụng đẩu lượng.

Bố trường đoản, dụng xích lượng.

Mễ thập thăng, vi nhất đẩu.

Bố thập thốn, vi nhất xích.

- Từ mới:

米 Mễ: gạo - 多 Đa: nhiều - 少 Thiểu: ít - 用 Dụng: dùng - 斗 Đẩu: cái đấu (vật dụng để đong lường), đấu (đơn vị đo lường, 10 thưng bằng 01 đấu) - 量 Lượng: đo, đong - 布 Bố: vải - 長 Trường: dài - 短 Đoản: ngắn - 尺 Xích: cái thước, thước (đơn vị đo chiều dài, 10 tấc là 01 thước) - 升 Thăng: cái thưng (vật dụng để đong lường), thưng (đơn vị đo lường) - 為 Vi: là - 寸 Thốn: tấc (đơn vị đo chiều dài).

- Dịch nghĩa:

Gạo nhiều ít, dùng đấu đong.

Vải dài ngắn, dùng thước đo.

Mười thưng gạo là một đấu.

Mười tấc vải là một thước.

有老人，提竹籃，入市中，

買魚一尾，步行還家。

- Phiên âm:

Hữu lão nhân, đề trúc lam, nhập thị trung,

Mãi ngư nhất vỹ, bộ hành hoàn gia.

- Từ mới:

老 Lão: già - 提 Đề: xách, cầm, nắm lấy - 籃 Lam: cái giỏ - 市 Thị: chợ - 買Mãi: mua - 魚 Ngư: con cá - 尾 Vỹ: đơn vị đếm số con cá (lượng từ) - 還 Hoàn: trở về.

- Dịch nghĩa:

Có một ông già xách cái giỏ tre, đi vào trong chợ,

Mua một con cá, (rồi) đi bộ về nhà.

玻璃缸中，金魚兩尾。

小貓來，欲捕魚。

我入室，貓逃去。

- Phiên âm:

Pha ly cương trung, kim ngư lưỡng vỹ.

Tiểu miêu lai, dục bộ ngư.

Ngã nhập thất, miêu đào khứ.

- Từ mới:

玻璃 Pha Ly: pha lê, thủy tinh - 缸 Cương: cái chum, sành, vại, chậu lớn - 金 Kim: vàng - 貓 Miêu: con mèo - 欲 Dục: muốn - 捕 Bộ: bắt - 我 Ngã: tôi - 室 Thất: nhà, phòng - 逃 Đào: chạy trốn, trốn đi.

- Dịch nghĩa:

Trong chậu pha lê, (có) hai con cá vàng.

Con mèo nhỏ đến, muốn bắt cá.

Tôi vào nhà, mèo trốn đi.

有客至，看我父。

我迎客，入室内。

父見客，問姓名。

父坐右，客坐左。

- Phiên âm:

Hữu khách chí, khán ngã phụ.

Ngã nghinh khách, nhập thất nội.

Phụ kiến khách, vấn tính danh.

Phụ tọa hữu, khách tọa tả.

- Từ mới:

客 Khách: người khách - 至 Chí: đến - 看 Khán: viếng, thăm - 迎 Nghinh/nghênh: tiếp, rước - 見 Kiến: trông thấy - 問 Vấn: hỏi - 姓 Tính: họ - 名 Danh: tên - 坐 Tọa: ngồi.

- Dịch nghĩa:

Có khách đến thăm cha tôi.

Tôi rước khách vào trong nhà.

Cha nhìn thấy khách, hỏi họ tên.

Cha ngồi bên phải, khách ngồi bên trái.

新書一冊。

先生講，學生聽。

先讀字音，後解字義。

- Phiên âm:

Tân thư nhất sách.

Tiên sinh giảng, học sinh thính.

Tiên độc tự âm, hậu giải tự nghĩa.

- Từ mới:

新 Tân: mới - 書 Thư: sách - 冊 Sách: (lượng từ) đơn vị dùng để đếm số lượng sách - 講 Giảng: giảng giải - 學生 Học Sinh: trò, học sinh - 聽 Thính: nghe - 先 Tiên: trước - 讀 Độc: đọc - 字 Tự: chữ - 音 Âm: tiếng - 後 Hậu: sau - 解 Giải: giải thích, giảng cho rõ - 義 Nghĩa: ý nghĩa.

- Dịch nghĩa:

(Đây là) một quyển sách mới.

Thầy giảng, trò nghe.

Trước đọc âm của chữ, sau giảng nghĩa của chữ.

明月將出，蟲聲四起。

時高時低，時遠時近。

其聲不一。

- Phiên âm:

Minh nguyệt tương xuất, trùng thanh tứ khởi.

Thời cao thời đê, thời viễn thời cận.

Kỳ thanh bất nhất.

- Từ mới:

將 Tương: sẽ, sắp - 出 Xuất: hiện ra, lộ ra - 蟲 Trùng: loài sâu bọ, côn trùng - 聲 Thanh: tiếng, âm thanh - 起 Khởi: nổi lên - 低 Đê: thấp - 近 Cận: gần - 其 Kỳ: [đại từ thay thế] nó, ấy, đó - 不 Bất: không, chẳng.

- Dịch nghĩa:

Trăng sáng sắp mọc, tiếng côn trùng nổi lên bốn phía.

Lúc cao lúc thấp, lúc xa lúc gần. Tiếng không giống nhau(1).

- Chú giải:

1. Chữ 其 ‘Kỳ’ ở đây thay cho chữ 蟲 ‘Trùng’. Vì vậy, hai chữ 其聲 ‘Kỳ Thanh’ dịch là ‘tiếng trùng’ hay ‘tiếng nó’. Tuy nhiên nhiều khi không cần dịch chữ 其 ‘Kỳ’ mà câu văn tiếng Việt vẫn rõ nghĩa.

秋日新晴，群雁南來。

高飛天空，或如一字，或如人字。

- Phiên âm:

Thu nhật tân tình, quần nhạn nam lai.

Cao phi thiên không, hoặc như nhất tự, hoặc như nhân tự.

- Từ mới:

秋 Thu: mùa thu - 新 Tân: vừa mới - 晴 Tình: (trời) quang, tạnh - 雁 Nhạn: chim nhạn - 南Nam: phương nam - 空 Không: khoảng không - 如 Như: giống như.

- Dịch nghĩa:

Ngày thu trời vừa quang tạnh, những con chim nhạn từ phương nam bay đến.

Bay cao trên trời, hoặc giống chữ (一) “nhất”, hoặc giống chữ (人) “nhân”.

園中花，先後開。

桃花紅，李花白，桂花黃。

菊有多種，顏色不同。

- Phiên âm:

Viên trung hoa, tiên hậu khai.

Đào hoa hồng, lý hoa bạch, quế hoa hoàng.

Cúc hữu đa chủng, nhan sắc bất đồng.

- Từ mới:

園 Viên: vườn - 花 Hoa: bông hoa - 開 Khai: (hoa) nở - 桃 Đào: cây đào - 紅Hồng: màu đỏ - 李 Lý: cây mận - 白 Bạch: màu trắng - 桂 Quế: cây quế - 黃Hoàng: màu vàng - 菊 Cúc: cây hoa cúc - 種 Chủng: chủng loại, giống - 顏色 Nhan Sắc: (hoa) màu sắc - 同 Đồng: giống nhau.

- Dịch nghĩa:

Hoa trong vườn nở trước, nở sau.

Hoa đào màu đỏ, hoa mận màu trắng, hoa quế màu vàng.

Hoa cúc có nhiều giống, màu sắc không giống nhau.

梧桐兩株，枝高葉大。

霜降後，葉漸黃。

西風吹來，落葉滿階。

- Phiên âm:

Ngô đồng lưỡng chu, chi cao diệp đại.

Sương giáng hậu, diệp tiệm hoàng.

Tây phong xuy lai, lạc diệp mãn giai.

- Từ mới:

梧桐 Ngô Đồng: cây ngô đồng, cây vông - 株Chu/Châu: [lượng từ] đơn vị dùng để đếm số cây, cỏ, hoa - 枝 Chi: nhánh cây, cành cây - 葉 Diệp: lá cây - 霜 Sương: sương (hơi nước bốc lên gặp lạnh đọng lại thành hạt nhỏ) - 降 Giáng: sa xuống, rớt xuống - 漸 Tiệm: dần dần (phó từ) - 西 Tây: hướng tây - 風 Phong: gió - 吹 Xuy: thổi - 落 Lạc: rơi, rụng - 滿 Mãn: đầy - 階 Giai: bậc thềm.

- Dịch nghĩa:

(Có) hai cây ngô đồng, cành cao, lá to.

Sau mùa sương xuống, lá dần dần vàng.

Gió tây thổi đến, lá rụng đầy bậc thềm.

春夏秋冬，是為四季。

春去夏來，夏去秋來，

秋去冬來，天氣各異。

- Phiên âm:

Xuân hạ thu đông, thị vi tứ quý.

Xuân khứ hạ lai, hạ khứ thu lai,

Thu khứ đông lai, thiên khí các dị.

- Từ mới:

春 Xuân: mùa xuân - 夏 Hạ: mùa hè - 冬 Đông: mùa đông - 是 Thị: [đại danh từ chỉ những thứ đã nêu ra ở trước] đó, đấy, ấy - 季 Quý: mùa - 氣 Khí: khí trời, khí hậu - 各 Các: mỗi một, mỗi cái - 異 Dị: khác nhau.

- Dịch nghĩa:

Xuân hạ thu đông, đó là bốn mùa.

Xuân đi, hạ đến; hạ đi, thu đến;

thu đi, đông đến; khí trời mỗi mùa khác nhau.

有農夫，住山下。

編茅為屋，編竹為籬。

日初升，荷鋤出。

日將落，荷鋤歸。

- Phiên âm:

Hữu nông phu, trú sơn hạ.

Biên mao vi ốc, biên trúc vi ly.

Nhật sơ thăng, hạ sừ xuất.

Nhật tương lạc, hạ sừ quy.

- Từ mới:

農 Nông: người làm ruộng, người làm việc canh tác - 夫 Phu: người đàn ông - 住 Trú: ở - 山 Sơn: núi - 編 Biên: đan, bện - 茅 Mao: cỏ tranh, lá dùng lợp nhà - 為 Vi: làm - 屋 Ốc: nhà - 籬 Ly: hàng rào, bờ giậu - 升 Thăng: lên, lên cao - 荷 Hạ: vác trên vai - 鋤 Sừ: cái bừa, cái cuốc - 歸 Quy: trở về.

- Dịch nghĩa:

Có bác nông phu ở dưới núi.

Bện cỏ tranh làm nhà, đan trúc làm hàng rào.

Mặt trời vừa lên, vác cuốc đi ra.

Mặt trời sắp lặn, vác cuốc trở về.

取火燃燭，光照四壁。

人在燭旁，壁上有影。

人坐，影亦坐。

人行，影亦行。

- Phiên âm:

Thủ hỏa nhiên chúc, quang chiếu tứ bích.

Nhân tại chúc bàng, bích thượng hữu ảnh.

Nhân tọa, ảnh diệc tọa.

Nhân hành, ảnh diệc hành.

- Từ mới:

取 Thủ: lấy - 火 Hỏa: lửa - 燃 Nhiên: đốt - 燭 Chúc: đuốc - 光 Quang: ánh sáng - 照 Chiếu: soi sáng, chiếu sáng - 壁 Bích: tường, vách - 影 Ảnh: bóng - 亦 Diệc: cũng.

- Dịch nghĩa:

Lấy lửa đốt đuốc, ánh sáng chiếu lên bốn vách.

Người ở bên cạnh đuốc, trên vách có bóng.

Người ngồi, bóng cũng ngồi.

Người đi, bóng cũng đi.

雨將晴河水清

兩漁翁鬚眉皆白

披蓑衣戴箬帽

同坐岸上張網捕魚

- Phiên âm:

Vũ tương tình, hà thủy thanh.

Lưỡng ngư ông, tu mi giai bạch,

Phi thoa y, đái nhược mạo,

Đồng tọa ngạn thượng, trương võng bộ ngư.

- Từ mới:

雨 Vũ: mưa - 河 Hà: sông - 水 Thủy: nước - 清 Thanh: trong trẻo - 漁 Ngư: đánh cá - 翁 Ông: ông, tiếng tôn xưng người già - 鬚 Tu: râu - 皆 Giai: đều, cùng - 披 Phi: khoác áo - 簑/蓑 Thoa: áo tơi - 衣 Y: cái áo - 戴 Đái: đội - 箬 Nhược: tre - 帽 Mạo: cái nón - 張 Trương: giăng ra - 網 Võng: cái lưới.

- Dịch nghĩa:

Mưa sắp tạnh, nước sông trong trẻo.

Hai ông lão đánh cá, râu mày đều bạc,

Khoác áo tơi, đội nón tre,

Cùng ngồi trên bờ, giăng lưới bắt cá.

巷中有屋，四面短墻，向南開門。

客堂在前，書齋在旁，臥室在後。

- Phiên âm:

Hạng trung hữu ốc, tứ diện đoản tường, hướng nam khai môn.

Khách đường tại tiền, thư trai tại bàng, ngọa thất tại hậu.

- Từ mới:

巷 Hạng: ngõ, hẻm - 墻/牆 Tường: bức tường - 向 Hướng: hướng về, quay về phía - 門 Môn: cửa - 客堂 Khách Đường: phòng khách - 書齋 Thư Trai: phòng học, phòng đọc sách.

- Dịch nghĩa:

Có căn nhà trong hẻm, bốn mặt là tường thấp, cửa mở về hướng nam.

Phòng khách ở phía trước, phòng đọc sách ở bên cạnh, phòng ngủ ở phía sau.

座上客，遠方來。

父陪客，食午飯。

飯後出門，與客閒眺。

前有青山，旁有流水。

- Phiên âm:

Tọa thượng khách, viễn phương lai.

Phụ bồi khách, thực ngọ phạn.

Phạn hậu xuất môn, dữ khách nhàn thiếu.

Tiền hữu thanh sơn, bàng hữu lưu thủy.

- Từ mới:

座 Tọa: chỗ ngồi - 陪 Bồi: theo bên - 陪客 Bồi Khách: tiếp khách - 午 Ngọ: buổi trưa - 飯 Phạn: bữa ăn - 與 Dữ: [liên từ] và, cùng - 閑/閒 Nhàn: nhàn hạ, thong thả - 眺 Thiếu: trông ra xa, nhìn ngắm - 流 Lưu: chảy, trôi.

- Dịch nghĩa:

Khách trên chỗ ngồi đến từ phương xa.

Cha tiếp khách, ăn cơm trưa.

Sau bữa ăn ra cửa, cùng khách thong thả ngắm trông.

Phía trước có núi xanh, bên cạnh có nước chảy.

北風起，大雪飛。

登樓遠望，一片白色。

雪止日出，檐溜成冰。其形如箸。

- Phiên âm:

Bắc phong khởi, đại tuyết phi.

Đăng lâu viễn vọng, nhất phiến bạch sắc.

Tuyết chỉ nhật xuất, thiềm lưu thành băng. Kỳ hình như trợ.

- Từ mới:

北 Bắc: phương bắc - 雪 Tuyết: tuyết - 登 Đăng: lên, leo lên - 樓 Lâu: lầu, gác - 片 Phiến: mảng, dãy - 止 Chỉ: ngưng, thôi - 檐 Thiềm: mái hiên, mái nhà - 溜 Lưu: chảy - 成 Thành: trở nên, thành -冰 Băng: băng - 形 Hình: hình dáng - 箸 Trợ: chiếc đũa.

- Dịch nghĩa:

Gió bắc (bấc) nổi lên, tuyết bay rất nhiều.

Lên lầu trông ra xa, (thấy) một mảng trắng xóa.

Tuyết ngừng rơi, mặt trời hiện ra, nước trên mái nhà chảy thành băng. Hình dáng như chiếc đũa.

口有脣有齒

脣在外其色赤

齒在内其色白

飲食從口入言語從口出

- Phiên âm:

Khẩu hữu thần hữu xỉ.

Thần tại ngoại, kỳ sắc xích.

Xỉ tại nội, kỳ sắc bạch.

Ẩm thực tòng khẩu nhập, ngôn ngữ tòng khẩu xuất.

- Từ mới:

脣 Thần: môi - 齒 Xỉ: răng - 赤 Xích: màu đỏ - 從 Tòng: do, từ - 言語 Ngôn Ngữ: ngôn ngữ, lời nói.

- Dịch nghĩa:

Miệng có môi có răng. Môi ở ngoài, màu đỏ. Răng ở trong, màu trắng. Đồ ăn uống từ miệng vào, ngôn ngữ từ miệng ra.

一童子坐河旁

手持小竿繫餌釣魚

水中魚來吞餌

釣絲一動舉竿得魚

- Phiên âm:

Nhất đồng tử tọa hà bàng.

Thủ trì tiểu can, hệ nhĩ điếu ngư.

Thủy trung ngư, lai thôn nhĩ.

Điếu ty nhất động, cử can đắc ngư.

- Từ mới:

童子 Đồng tử: đứa trẻ - 持 Trì: cầm, nắm - 竿 Can: cái cần câu - 繫 Hệ: Buộc - 餌 Nhĩ: mồi - 釣 Điếu: câu cá - 吞 Thôn: nuốt - 絲 Ty: sợi dây, sợi tơ - 動 Động: động đậy - 舉 Cử: nhấc lên, giơ lên, cất lên - 得 Đắc: được.

- Dịch nghĩa:

Một đứa trẻ ngồi bên sông.

Tay cầm cần câu nhỏ, buộc mồi câu cá.

Cá trong nước, tới đớp mồi.

Dây câu lay động, nhấc cần được cá.

鼠比貓小貓比犬小

鼠見貓匿穴中

貓不能入

貓見犬登屋頂

犬不能上

- Phiên âm:

Thử tỷ miêu tiểu, miêu tỷ khuyển tiểu.

Thử kiến miêu, nặc huyệt trung.

Miêu bất năng nhập.

Miêu kiến khuyển, đăng ốc đỉnh.

Khuyển bất năng thướng.

- Từ mới:

鼠 Thử: con chuột - 比 Bỉ/Tỷ: so với, bì, đọ - 貓 Miêu: con mèo - 犬 Khuyển: con chó - 見 Kiến: thấy - 匿 Nặc: trốn, ẩn nấp - 穴 Huyệt: hang, hố, lỗ - 頂 Đỉnh: đỉnh, ngọn, chỗ cao nhất - 上 Thướng: [Động từ] lên.

- Dịch nghĩa:

Chuột so với mèo, thì nhỏ; mèo so với chó, thì nhỏ.

Chuột trông thấy mèo, nấp vào trong hang. Mèo không vào được.

Mèo trông thấy chó, trèo lên nóc nhà

Chó không lên được.

小池塘春時水深冬時水淺

兩女子在池畔

以桶汲水以杵擣衣

- Phiên âm:

Tiểu trì đường, xuân thời thủy thâm, đông thời thủy thiển.

Lưỡng nữ tử, tại trì bạn, dĩ dũng cấp thủy, dĩ chử đảo y.

- Từ mới:

池塘 Trì Đường: cái ao - 深 Thâm: sâu - 淺 Thiển: nông - 女子 Nữ Tử: con gái - 畔 Bạn: bờ - 以 Dĩ: lấy, dùng - 桶 Dũng: cái thùng gỗ tròn - 汲 Cấp: múc (nước) - 杵 Chử: cái chày, cái chầy - 擣/搗 Đảo: giã, đập.

- Dịch nghĩa:

(Trong) cái ao nhỏ, mùa xuân nước sâu, mùa đông nước nông.

Hai cô gái ở bên bờ ao, dùng thùng múc nước, dùng chày đập áo.

古時兵器有戈矛有刀劍有弓箭

近時兵器多用槍礮能及遠能攻堅

- Phiên âm:

Cổ thời binh khí, hữu qua mâu, hữu đao kiếm, hữu cung tiễn.

Cận thời binh khí, đa dụng thương pháo. Năng cập viễn, năng công kiên.

- Từ mới:

古 Cổ: thời xưa - 兵器 Binh Khí: vũ khí - 戈 Qua: cái mác, một thứ vũ khí thời xưa - 矛 Mâu: một loại binh khí xưa, cán dài, mũi nhọn - 刀 Đao: một loại vũ khí giống kiếm - 劍 Kiếm: thanh gươm, thanh kiếm - 弓箭 Cung Tiễn: cung tên - 用 Dụng: dùng, sử dụng - 槍 Thương: khẩu súng - 礮 Pháo: pháo, máy bắn đá - 及 Cập: đến, đạt tới - 攻 Công: đánh, tấn công - 堅 Kiên: nơi vững chắc.

- Dịch nghĩa:

Vũ khí thời xưa có qua, mâu, đao, kiếm, cung, tên.

Vũ khí thời nay phần nhiều dùng súng, pháo. Có thể bắn đến nơi xa, có thể đánh chỗ vững chắc.

我長兄在他鄉

年年作客久未歸家

我居家中思兄無已

寫書一封問兄安否

- Phiên âm:

Ngã trưởng huynh tại tha hương, niên niên tác khách, cửu vị quy gia.

Ngã cư gia trung tư huynh vô dĩ, tả thư nhất phong, vấn huynh an phủ.

- Từ mới:

長 Trưởng: tuổi cao hơn - 兄 Huynh: anh - 他鄉 Tha Hương: quê người - 年Niên: năm - 久 Cửu: lâu - 未 Vị: chưa - 居 Cư: ở - 無 Vô: không - 已 Dĩ: thôi, ngừng - 寫 Tả: viết - 封 Phong: [lượng từ đơn vị] lá, bức - 安 An: yên ổn, bình an - 否 Phủ: không.

- Dịch nghĩa:

Anh tôi ở tha hương, năm năm làm khách, đã lâu chưa về nhà. Tôi ở nhà, nghĩ đến anh không thôi. Viết một bức thư, hỏi anh có bình an không?

小園中梅花開

我折兩枝插瓶中置案上

瓶中花香時時入鼻

- Phiên âm:

Tiểu viên trung, mai hoa khai. Ngã chiết lưỡng chi, sáp bình trung, trí án thượng. Bình trung hoa hương, thời thời nhập tỵ.

- Từ mới:

梅 Mai: cây hoa mai - 折 Chiết: bẻ - 枝 Chi: cành cây, nhánh cây - 插 Sáp: cắm vào - 瓶 Bình: cái bình, cái lọ - 置 Trí: đặt, để, bày - 案 Án: cái bàn - 香 Hương: mùi thơm.

- Dịch nghĩa:

Trong vườn nhỏ, hoa mai nở. Tôi bẻ hai cành, cắm vào trong bình, đặt lên trên bàn. Mùi thơm của hoa trong bình luôn luôn đưa vào mũi.

河中兩舟一去一來

去舟風順桅上掛帆其行速

來舟風逆以槳撥水其行緩

- Phiên âm:

Hà trung lưỡng chu, nhất khứ nhất lai. Khứ chu phong thuận, nguy thượng quải phàm, kỳ hành tốc. Lai chu phong nghịch, dĩ tưởng bát thủy, kỳ hành hoãn.

- Từ mới:

舟 Chu: chiếc thuyền - 順 Thuận: xuôi theo, thuận theo - 桅 Nguy/Ngôi: cột buồm - 掛 Quải: treo lên - 帆 Phàm: cánh buồm - 速 Tốc: nhanh, mau - 逆Nghịch: ngược, trái, nghịch - 槳 Tưởng: mái chèo - 撥 Bát: đẩy - 緩 Hoãn: chậm.

- Dịch nghĩa:

Hai chiếc thuyền trên sông, một đi một lại. Thuyền đi, gió thuận, trên cột treo buồm, thuyền đi nhanh. Thuyền lại, gió ngược, dùng chèo đẩy nước, thuyền đi chậm.

小閣一間四面皆窗

可以透光可以通風

我來閣上獨坐窗前

籠中鸚鵡對我學語

- Phiên âm:

Tiểu các nhất gian, tứ diện giai song.

Khả dĩ thấu quang, khả dĩ thông phong.

Ngã lai các thượng, độc tọa song tiền.

Lung trung anh vũ, đối ngã học ngữ.

- Từ mới:

閣 Các: gác, lầu - 可 Khả: có thể - 可以 Khả Dĩ: có thể - 透 Thấu: xuyên qua, lọt qua - 通 Thông: xuyên qua, thông qua - 獨 Độc: một mình -籠 Lung: cái lồng - 鸚鵡 Anh Vũ: con vẹt - 對 Đối: hướng về, quay về phía.

- Dịch nghĩa:

Một gian gác nhỏ, bốn mặt đều có cửa sổ, có thể thấu ánh sáng, có thể thông gió. Tôi lên trên gác, ngồi một mình trước cửa sổ. Con vẹt trong lồng hướng về tôi học nói.

天曉日出室中大明

有人早起獨立廊下仰視天空

浮雲來去紅日漸高雲散天青

- Phiên âm:

Thiên hiểu nhật xuất, thất trung đại minh.

Hữu nhân tảo khởi, độc lập lang hạ, ngưỡng thị thiên không.

Phù vân lai khứ, hồng nhật tiệm cao, vân tán thiên thanh.

- Từ mới:

曉 Hiểu: tảng sáng, sáng sớm - 大 Đại: [phó từ] rất, lắm - 早 Tảo: sớm - 廊 Lang: mái hiên - 視 Thị: trông, nhìn - 浮 Phù: nổi - 雲 Vân: mây - 散 Tán: tan, tan nhỏ ra.

- Dịch nghĩa:

Trời rạng sáng, mặt trời mọc; trong nhà sáng rực.

Có người dậy sớm, một mình đứng dưới mái hiên, ngẩng lên nhìn trời.

Đám mây nổi đến rồi đi, mặt trời (màu đỏ) lên cao dần; mây tan, trời xanh.

大門開兩客來一老一少

我問客姓客問我名

請客入坐室中

我立几側捧茶敬客

- Phiên âm:

Đại môn khai. Lưỡng khách lai, nhất lão nhất thiếu.

Ngã vấn khách tính, khách vấn ngã danh.

Thỉnh khách nhập, tọa thất trung.

Ngã lập kỷ trắc, phủng trà kính khách.

- Từ mới:

老 Lão: già - 少 (ở đây đọc là) Thiếu: trẻ - 請 Thỉnh: mời - 几 Kỷ: cái ghế - 側 Trắc: một bên - 捧 Phủng: bưng, mang - 敬 Kính: mời, dâng.

- Dịch nghĩa:

Cổng lớn mở. Hai người khách đến, một già một trẻ. Tôi hỏi họ khách, khách hỏi tên tôi. (Tôi) mời khách vào, ngồi trong nhà. Tôi đứng bên ghế, bưng trà dâng khách.

宅後有園疊石為山

山上築亭山下種樹

姊姊妹妹攜手同遊

妹登山立亭上遙呼姊來

- Phiên âm:

Trạch hậu hữu viên, điệp thạch vi sơn.

Sơn thượng trúc đình, sơn hạ chủng thụ.

Tỉ tỉ, muội muội huề thủ đồng du.

Muội đăng sơn, lập đình thượng, dao hô tỷ lai.

- Từ mới:

宅 Trạch: nhà ở - 疊 Điệp: chồng, chất, xếp - 石 Thạch: đá - 築 Trúc: xây, cất - 亭 Đình: cái đình, cái nhà nhỏ - 種 Chủng: trồng - 姊 Tỉ: chị - 妹 Muội: em gái - 攜 Huề: dắt (tay) - 遊 Du: đi chơi - 遙 Dao: xa - 呼 Hô: kêu, gọi to.

- Dịch nghĩa:

Sau nhà có vườn, đá xếp thành núi. Trên núi cất đình, dưới núi trồng cây. Chị em dắt tay nhau cùng đi chơi. Em lên núi, đứng trên đình, từ xa gọi chị đến.

池中養魚一兒立池畔

魚見人影游入水底

兒持餅投水面

群魚皆出爭食不已

- Phiên âm:

Trì trung dưỡng ngư. Nhất nhi lập trì bạn.

Ngư kiến nhân ảnh, du nhập thủy để.

Nhi trì bính, đầu thủy diện.

Quần ngư giai xuất, tranh thực bất dĩ.

- Từ mới:

養 Dưỡng: nuôi - 兒 Nhi: đứa trẻ - 游 Du: bơi - 底 Để: đáy - 餅 Bính: Bánh (làm bằng bột) - 投 Đầu: ném - 爭 Tranh: giành nhau.

- Dịch nghĩa:

Trong ao nuôi cá, một đứa trẻ đứng trên bờ ao. Cá thấy bóng người, bơi xuống đáy nước. Đứa trẻ cầm bánh ném xuống mặt nước. Đàn cá đều bơi ra tranh nhau ăn không ngừng.

身體

人之身體有三部分，頭軀幹與四肢。頭在上，軀幹居中，兩足在下，兩手在兩旁。

- Phiên âm:

THÂN THỂ

Nhân chi thân thể hữu tam bộ phận. Đầu, khu cán dữ tứ chi. Đầu tại thượng, khu cán cư trung, lưỡng túc tại hạ, lưỡng thủ tại lưỡng bàng.

- Từ mới:

之 Chi: [Văn ngôn] Của - 身體 Thân Thể: thân thể - 部分 Bộ Phận: phần, bộ phận - 頭 Đầu: cái đầu - 軀幹 Khu Cán: thân mình (không kể đầu và tứ chi) - 四肢 Tứ Chi: hai tay và hai chân.

- Dịch nghĩa:

THÂN THỂ

Thân thể (của) con người có ba bộ phận: đầu, thân mình và tứ chi. Đầu ở trên, thân mình ở giữa, hai chân ở dưới, hai tay ở hai bên.

人面

人面上部為顙，極下為頷，鼻居中央，鼻下有口，口中有舌，鼻上有兩目，目上有眉，兩耳在面之左右邊。

- Phiên âm:

NHÂN DIỆN

Nhân diện thượng bộ vi tảng, cực hạ vi hạm, tị cư trung ương, tị hạ hữu khẩu, khẩu trung hữu thiệt, tị thượng hữu lưỡng mục, mục thượng hữu mi, lưỡng nhĩ tại diện chi tả hữu biên.

- Từ mới:

顙 Tảng: cái trán - 極 Cực: cùng (cực), chỗ cùng tột - 頷 Hạm: cái cằm - 中央 Trung Ương: ở giữa - 邊 Biên: bên.

- Dịch nghĩa:

MẶT NGƯỜI

Phần trên của mặt người ta là trán, dưới cùng là cằm, mũi ở giữa, dưới mũi có miệng, trong miệng có lưỡi, phía trên mũi có hai con mắt, trên mắt có lông mày, hai tai ở bên trái và bên phải của mặt.

腦

頭中有腦。腦主傳令；手足承腦之命令以行動。腦能接認感覺，亦能發生思想。

- Phiên âm:

NÃO

Đầu trung hữu não. Não chủ truyền lệnh; thủ túc thừa não chi mệnh lệnh dĩ hành động. Não năng tiếp nhận cảm giác, diệc năng phát sinh tư tưởng.

- Từ mới:

腦 Não: não, óc - 主 Chủ: giữ vai trò, coi giữ, phụ trách - 傳令 Truyền Lệnh: truyền đạt mệnh lệnh - 承 Thừa: đảm nhận, nhận - 命令 Mệnh Lệnh: mệnh lệnh - 行動 Hành Động: hành động, làm việc - 接認 Tiếp Nhận: nhận lấy, tiếp nhận - 感覺 Cảm Giác: cảm giác - 發生 Phát Sinh: phát sinh, tạo ra - 思想 Tư Tưởng: tư tưởng.

- Dịch nghĩa:

NÃO

Trong đầu có não. Não giữ việc truyền lệnh; tay chân vâng theo mệnh lệnh của não để làm việc. Não có thể tiếp nhận cảm giác, cũng có thể phát sinh tư tưởng.

臟腑

心司發血，肺主呼吸；肝、脾、胃、小腸均屬消化之機官；大腸、腎與膀胱皆任排泄之役。

- Phiên âm:

TẠNG PHỦ

Tâm ty phát huyết, phế chủ hô hấp; can, tỳ, vị, tiểu trường quân thuộc tiêu hóa chi cơ quan; đại trường, thận dữ bàng quang giai nhiệm bài tiết chi dịch.

- Từ mới:

臟腑/臓腑 Tạng phủ: chỉ các cơ quan trong bụng và ngực - 心 Tâm: tim - 司 Ti: phụ trách việc, chủ quản, coi, giữ - 發 Phát: phát ra, phân bố, phân phát - 血 Huyết: máu - 肺 Phế: lá phổi - 呼吸 Hô Hấp: thở ra và hít vào, hô hấp - 肝 Can: lá gan - 脾 Tỳ: tì, lá lách - 胃 Vị: dạ dày - 小腸 Tiểu Trường: ruột non - 均 Quân: đều - 屬 Thuộc: thuộc về - 消化 Tiêu Hóa: tiêu hóa - 機關/機官 Cơ Quan: cơ quan, nơi điều khiển công việc [官 Quan: bộ phận có nhiệm vụ rõ rệt, công năng riêng trong cơ thể] - 大腸 Đại Trường: ruột già, đại tràng - 腎 Thận: quả thận - 膀胱 Bàng Quang: bàng quang, bọng đái - 皆 Giai: đều, cùng - 任 Nhiệm: đảm nhận, phụ trách - 排泄 Bài Tiết: bài tiết, thải ra ngoài các chất cặn bã - 役 Dịch: việc.

- Dịch nghĩa:

TẠNG PHỦ

Tim giữ việc phát huyết, phổi giữ việc hô hấp; gan, tì, bao tử, ruột non đều thuộc về cơ quan tiêu hóa; ruột già, thận và bàng quang đều đảm nhiệm việc bài tiết.

體操

人之身體，以運動而日健。運動之有益者，莫如體操。體操能活血脈，強筋骨，又能助全體之發育。

- Phiên âm:

THỂ THAO

Nhân chi thân thể, dĩ vận động nhi nhật kiện. Vận động chi hữu ích giả, mạc như thể thao. Thể thao năng hoạt huyết mạch, cường cân cốt, hựu năng trợ toàn thể chi phát dục.

- Từ mới:

體操 Thể Thao: thể thao - 運動 Vận Động: vận động - 而 Nhi: mà - 日 Nhật: (phó từ) ngày càng, ngày một thêm - 健 Kiện: mạnh khỏe - 有益 Hữu Ích: có ích, hữu ích - 者 Giả: (đại từ thay thế, dùng để chỉ người hoặc vật) cái, kẻ, điều, người,… - 莫如 Mạc Như: không gì bằng - 活 Hoạt: làm cho hoạt động linh hoạt - 血脈 Huyết Mạch: mạch máu - 強 Cường: làm cho mạnh - 筋 Cân: gân - 骨 Cốt: xương - 又 Hựu: cũng, lại còn - 助 Trợ: giúp - 全體 Toàn Thể: cả thân thể - 發育 Phát dục: lớn lên, tăng trưởng.

- Dịch nghĩa:

THỂ THAO

Thân thể con người nhờ vận động mà ngày càng mạnh khỏe. Có ích cho vận động, không gì bằng thể thao. Thể thao có thể giúp lưu thông máu huyết, mạnh gân cốt, lại có thể giúp sự phát triển của toàn thân thể.

表裏

身體之外面有皮毛，皮下有肌肉，肉中有筋骨。脊為群骨之主。脊中有髓。無骨人不能立。無筋人不能舉動。

- Phiên âm:

BIỂU LÝ

Thân thể chi ngoại diện hữu bì mao, bì hạ hữu cơ nhục, nhục trung hữu cân cốt. Tích vi quần cốt chi chủ. Tích trung hữu tủy. Vô cốt nhân bất năng lập. Vô cân nhân bất năng cử động.

- Từ mới:

表 Biểu: bên ngoài - 裏 Lý: bên trong - 皮 Bì: da - 毛 Mao: lông - 肌 Cơ: bắp thịt, cơ - 肉 Nhục: thịt - 脊 Tích: xương sống - 髓 Tủy: tủy trong xương - 舉動 Cử Động: cử động.

- Dịch nghĩa:

NGOÀI VÀ TRONG

Mặt ngoài của thân thể có da, lông; dưới (lớp) da có cơ, thịt; trong thịt có gân, xương. Xương sống là xương chính của tất cả các xương. Trong xương sống có tủy. Không có xương, người ta không thể đứng được. Không có gân, người ta không thể cử động được.

五官

耳為聽官，目為視官，鼻為嗅官，舌為味官，手與皮為觸官。不能聽者為聾，不能視者為盲，不能言者為啞。

- Phiên âm:

NGŨ QUAN

Nhĩ vi thính quan, mục vi thị quan, tị vi khứu quan, thiệt vi vị quan, thủ dữ bì vi xúc quan. Bất năng thính giả vi lung, bất năng thị giả vi manh, bất năng ngôn giả vi á.

- Từ mới:

聽官 Thính Quan: cơ quan thính giác (để nghe) - 視官 Thị Quan: cơ quan thị giác (để nhìn) - 嗅官 Khứu Quan: cơ quan khứu giác (để ngửi) - 味官 Vị Quan: cơ quan vị giác (để nếm) - 觸官 Xúc Quan: cơ quan xúc giác (cho biết cảm giác có được khi đụng chạm, tiếp xúc với bên ngoài qua da, qua tay, chân,..) - 聾 Lung: điếc - 盲 Manh: đui, mù - 啞 Á: câm.

- Dịch nghĩa:

NĂM GIÁC QUAN

Tai là cơ quan thính giác (nghe), mắt là cơ quan thị giác (thấy), mũi là cơ quan khứu giác (ngửi), lưỡi là cơ quan vị giác (nếm), tay và da là cơ quan xúc giác (rờ, chạm, tiếp xúc). Người không nghe được là người điếc, người không thấy được là người mù, người không nói được là người câm.

沐浴

皮膚有孔，所以排泄汗液也。若為塵垢所阻，則汗泄不暢，故沐浴宜勤。沐浴不特除垢，又能助血液之流通。

- Phiên âm:

MỘC DỤC

Bì phu hữu khổng, sở dĩ bài tiết hãn dịch dã. Nhược vi trần cấu sở trở, tắc hãn tiết bất sướng, cố mộc dục nghi cần. Mộc dục bất đặc trừ cấu, hựu năng trợ huyết dịch chi lưu thông.

- Từ mới:

皮膚 Bì Phu: lớp da bọc thân, da - 孔 Khổng: lỗ - 所以 Sở Dĩ: bởi vậy, cho nên - 汗液 Hãn Dịch: mồ hôi (汗 Hãn: mồ hôi - 液 Dịch: nước, dịch, chất lỏng) - 也 Dã: vậy - 若 Nhược: nếu - 塵垢 Trần Cấu: bụi dơ, bụi bặm - 阻 Trở: ngăn cản, ngăn trở - 則 Tắc: thì (liên từ) - 泄 Tiết: thoát, chảy ra ngoài - 暢 Sướng: thông suốt - 沐浴 Mộc Dục: tắm gội, tắm rửa - 宜 Nghi: nên (phó từ) - 勤 Cần: chăm, siêng - 不特 Bất Đặc: không chỉ - 除 Trừ: trừ bỏ, loại bỏ - 垢 Cấu: cáu bẩn - 血液 Huyết Dịch: máu - 流通 Lưu Thông: lưu thông, chảy thông suốt mà không bế tắc.

- Dịch nghĩa:

TẮM GỘI

Da có lỗ, nên bài tiết được mồ hôi. Nếu bị bụi dơ ngăn trở thì mồ hôi tiết ra không thông suốt, cho nên việc tắm gội nên chăm. Tắm gội chẳng những trừ được cáu bẩn, mà còn có thể giúp cho sự lưu thông của máu.

讀書

學生入校。先生曰：“汝來何事？”。學生曰：“奉父母之命，來此讀書”。先生曰：“善。人不讀書，不能成人”。

- Phiên âm:

ĐỘC THƯ

Học sinh nhập hiệu. Tiên sinh viết: “Nhữ lai hà sự?”. Học sinh viết: “Phụng phụ mẫu chi mệnh, lai thử độc thư”. Tiên sinh viết: “Thiện. Nhân bất độc thư, bất năng thành nhân”.

- Từ mới:

曰 Viết: nói rằng, hỏi rằng, đáp rằng - 汝 Nhữ: đại từ nhân xưng ngôi thứ hai: mầy, ngươi,… - 何 Hà: gì, nào (đại từ nghi vấn) - 奉 Phụng: vâng chịu - 之 Chi: của (đặt giữa định ngữ và thành phần trung tâm, tương đương với 的 trong Hán ngữ hiện đại) - 命 Mệnh: lời sai khiến, mệnh lệnh - 此 Thử: này, chốn này - 善 Thiện: được, tốt lắm, hay (lời đáp).

- Dịch nghĩa:

VIỆC HỌC

Học trò vào trường. Thầy hỏi rằng: “Trò đến có việc gì?”. Học trò thưa rằng: “Con vâng lệnh cha mẹ đến đây học”. Thầy nói rằng: “Tốt lắm. Người không học tập, không thể thành người”.

干支

甲乙丙丁戊己庚辛壬癸謂之十干。子丑寅卯辰巳午未申酉戌亥謂之十二支。甲為十干之首。子為十二支之首。干支相配合以記年，月，日，時也。

- Phiên âm:

CAN CHI

Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ, Canh, Tân, Nhâm, Quý vị chi thập can. Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi vị chi thập nhị chi. Giáp vi thập can chi thủ. Tý vi thập nhị chi chi thủ. Can chi tương phối hợp dĩ ký niên, nguyệt, nhật, thời dã.

- Từ mới:

干 Can: Thiên can (bao gồm 10 can theo thứ tự là: 甲 Giáp, 乙 Ất, 丙 Bính, 丁 Đinh,戊 Mậu, 己 Kỷ, 庚 Canh, 辛 Tân, 壬 Nhâm, 癸 Quý) - 支 Chi: Địa chi (bao gồm 12 chi theo thứ tự là: 子 Tý, 丑 Sửu, 寅 Dần, 卯 Mão, 辰 Thìn, 巳 Tỵ, 午 Ngọ, 未 Mùi, 申 Thân, 酉 Dậu, 戌 Tuất, 亥 Hợi) - 謂之 Vị Chi: gọi là - 首 Thủ: đầu, trước nhất - 相 Tương: lẫn nhau (bên này và bên kia có ảnh hưởng lẫn nhau) - 配合 Phối Hợp: phối hợp - 以 Dĩ: để, nhằm - 記 Ký: ghi chép - 也 Dã: vậy (đặt ở cuối câu, lời nói hết câu).

- Dịch nghĩa:

CAN CHI

Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ, Canh, Tân, Nhâm, Quý gọi là mười can. Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi gọi là mười hai chi. Giáp là đầu của mười can. Tý là đầu của mười hai chi. Can và chi phối hợp nhau để ghi năm, tháng, ngày, giờ.

禽獸

禽獸之屬，飢知食，渴知飲。又能營巢，以避風雨。其奇者，能效人言。惟不能讀書，故其知識，終不如人。

- Phiên âm:

CẦM THÚ

Cầm thú chi thuộc, cơ tri thực, khát tri ẩm. Hựu năng doanh sào, dĩ tị phong vũ. Kỳ kỳ giả, năng hiệu nhân ngôn. Duy bất năng độc thư, cố kỳ tri thức, chung bất như nhân.

- Từ mới:

禽獸 Cầm Thú: chim muông, chim thú, chỉ chung loài vật - 屬 Thuộc: loại，loài - 知 Tri: biết - 又 Hựu: lại, lại thêm - 營 Dinh/Doanh: làm - 避 Tị: tránh - 奇 Kỳ: lạ, kì, điều lạ - 效 Hiệu: bắt chước - 惟 Duy: chỉ - 知識 Tri Thức: tri thức, sự hiểu biết - 終 Chung: cuối cùng, rốt cuộc.

- Dịch nghĩa:

Loài chim thú, (khi) đói biết ăn, (khi) khát biết uống. Lại biết làm tổ để tránh gió mưa. Những con kỳ lạ biết bắt chước tiếng người nói. Chỉ không biết đọc sách, nên sự hiểu biết của chúng rốt cuộc không bằng người.

採菱

小村旁，有菱塘，廣約十畝，塘水甚清。菱浮水面，或青或紅。村中女子，邀鄰伴，划小船，同往採菱。

- Phiên âm:

THÁI LĂNG

Tiểu thôn bàng, hữu lăng đường, quảng ước thập mẫu, đường thủy thậm thanh. Lăng phù thủy diện, hoặc thanh hoặc hồng. Thôn trung nữ tử, yêu lân bạn, hoa tiểu thuyền, đồng vãng thái lăng.

- Từ mới:

採 Thái: hái - 菱 Lăng: cây ấu - 村 Thôn: làng, xóm - 廣 Quảng: rộng - 約 Ước: độ chừng - 畝 Mẫu: mẫu (đơn vị đo diện tích) - 甚 Thậm: rất, lắm - 邀 Yêu: mời - 鄰 Lân: hàng xóm, láng giềng - 伴 Bạn: bạn, chúng bạn - 划 Hoa: chèo (thuyền) - 船 Thuyền: chiếc thuyền.

- Dịch nghĩa:

HÁI ẤU

Bên cạnh xóm nhỏ, có một ao ấu, rộng chừng mười mẫu, nước ao rất trong. Ấu nổi trên mặt nước, hoặc màu xanh, hoặc màu đỏ. Cô gái trong xóm, mời các bạn láng giềng, đẩy chiếc thuyền con, cùng đi hái ấu.

螢

螢，飛蟲也。生於卑溼之地。腹後有光。晚間，常見水邊草上，微光閃爍，去來無定，即螢光也。

- Phiên âm:

HUỲNH

Huỳnh, phi trùng dã. Sinh ư ti thấp chi địa. Phúc hậu hữu quang. Vãn gian, thường kiến thủy biên thảo thượng, vi quang thiểm thước, khứ lai vô định, tức huỳnh quang dã.

- Từ mới:

螢 Huỳnh: con đom đóm - 生 Sinh: sinh ra, sống - 於 Ư: ở, tại - 卑 Ti: thấp - 溼 Thấp: ẩm ướt - 地 Địa: đất, khu vực, chỗ - 腹 Phúc: bụng - 常 Thường: luôn, hay, thường - 草 Thảo: cỏ - 微 Vi: nhạt (màu) - 閃爍 Thiểm Thước: (ánh sáng) lập lòe, nhấp nháy - 定 Định: yên, đứng yên - 即 Tức: chính là.

- Dịch nghĩa:

ĐOM ĐÓM

Đom đóm là côn trùng biết bay. Sinh ra ở nơi thấp và ẩm ướt. Sau bụng có chất sáng. Buổi tối, thường gặp trên những đám cỏ bên bờ nước, ánh sáng nhạt nhấp nháy đi lại không yên, (đó) chính là ánh sáng của đom đóm vậy.

蟋蟀

秋夜，有蟋蟀鳴於牆下。弟問姊曰：“蟋蟀口小，鳴聲頗大，何也？”。姊曰：“蟋蟀有四翅，振翅發聲，非以口鳴也”。

- Phiên âm:

TẤT SUẤT

Thu dạ, hữu tất suất minh ư tường hạ. Đệ vấn tỉ viết: “Tất suất khẩu tiểu, minh thanh phả đại, hà dã?”. Tỉ viết: “Tất suất hữu tứ sí, chấn sí phát thanh, phi dĩ khẩu minh dã”.

- Từ mới:

蟋蟀 Tất suất: con dế - 夜 Dạ: ban đêm - 牆 Tường: tường, vách - 弟 Đệ: em trai - 頗 Phả: khá, hơi hơi - 翅 Sí: cánh (chim/ côn trùng) - 振 Chấn: rung, giũ, lắc, khua - 非 Phi: chẳng phải, không phải.

- Dịch nghĩa:

CON DẾ

Đêm thu, có (tiếng) dế kêu ở dưới bức tường. Em trai hỏi chị rằng: “Miệng con dế nhỏ, (thế mà) tiếng kêu khá lớn, tại sao thế?”. Chị trả lời rằng: “Con dế có bốn cánh, rung cánh phát ra tiếng, (chứ) không phải kêu bằng miệng”.

桂

庭中種桂，其葉常綠。秋時開花，或深，或淡黃。每遇微風，濃香撲鼻，人咸愛之。花落，取以和糖，貯於瓶中，雖歷久而香猶烈。

- Phiên âm:

QUẾ

Đình trung chủng quế, kỳ diệp thường lục. Thu thời khai hoa, hoặc thâm, hoặc đạm hoàng. Mỗi ngộ vi phong, nùng hương phác tị, nhân hàm ái chi. Hoa lạc, thủ dĩ hòa đường, trữ ư bình trung, tuy lịch cửu nhi hương do liệt.

- Từ mới:

綠 Lục: màu lục, màu xanh lục - 淡 Đạm: nhạt (màu) - 每 Mỗi: mỗi lần, mỗi khi - 遇 Ngộ: gặp - 濃 Nùng: nồng, đậm (trái với 淡

đạm) - 撲 Phác: xông vào - 咸 Hàm: đều, tất cả - 愛 Ái: yêu, thích - 和 Hòa: trộn lẫn, pha trộn - 糖 Đường: chất ngọt, đường - 貯 Trữ: chứa cất - 雖 Tuy: tuy, dù - 歷 Lịch: trải qua - 而 Nhi: mà - 猶 Do: vẫn còn, hãy còn - 烈 Liệt: nồng (mùi hương).

- Dịch nghĩa:

CÂY QUẾ

Trong sân trồng quế, lá cây thường xanh. Mùa thu nở hoa, màu vàng thẫm hoặc màu vàng nhạt. Mỗi khi gặp cơn gió nhẹ, hương nồng xông vào mũi, mọi người đều yêu thích. Hoa rụng, lấy để trộn với đường, chứa trong bình, tuy lâu ngày mà hương vẫn còn nồng.

簾

簾之為用，可以隔內外，阻灰塵。夏時炎熱，用簾以蔽日。冬時嚴寒，用簾以禦風。故門、戶、窗、牖皆可用簾。

- Phiên âm:

LIÊM

Liêm chi vi dụng, khả dĩ cách nội ngoại, trở hôi trần. Hạ thời viêm nhiệt, dụng liêm dĩ tế nhật. Đông thời nghiêm hàn, dụng liêm dĩ ngự phong. Cố môn, hộ, song, dũ giai khả dụng liêm.

- Từ mới:

隔 Cách: ngăn ra - 阻 Trở: cản trở, chắn - 灰 Hôi: tro - 塵 Trần: bụi - 炎 Viêm: nóng - 熱 Nhiệt: nóng - 蔽 Tế: che - 嚴 Nghiêm: dữ, mạnh, buốt (trời lạnh) - 寒 Hàn: lạnh, rét - 禦 Ngự: ngăn lại, chống lại - 門、戶 Môn, Hộ: chỉ chung cửa, cổng, lối ra vào (Cửa có một cánh gọi là 戶 hộ, hai cánh gọi là 門 môn) - 窗、牖 Song, Dũ: chỉ chung cửa sổ (cửa sổ mở ở tường gọi là 牖 Dũ, mở ở trên cửa gọi là 窗 Song. Bây giờ thì gọi cửa sổ là 窗 song cả).

- Dịch nghĩa:

BỨC RÈM

Công dụng của bức rèm: có thể ngăn trong ngoài, chắn tro bụi. Mùa hè nóng nực, dùng rèm để che mặt trời. Mùa đông lạnh buốt, dùng rèm để ngăn gió. Vì thế nơi cửa cái và cửa sổ đều có thể dùng rèm.

衣

莊兒將入學。母曰：“兒尚著單衣，不覺寒乎？人之衣服，因寒暑而異，今日天涼，可易夾衣”。兒曰：“諾”。遂易衣而出。

- Phiên âm:

Trang nhi tương nhập học. Mẫu viết: “Nhi thượng trước đơn y, bất giác hàn hồ? Nhân chi y phục, nhân hàn thử nhi dị, kim nhật thiên lương, khả dịch giáp y”. Nhi viết: “Nặc”. Toại dịch y nhi xuất.

- Từ mới:

莊 Trang: (họ) Trang - 尚 Thượng: hãy còn, vẫn còn - 著 Trước: mặc áo - 單 Đơn: đơn, chỉ có một lớp (quần áo, chăn mền) - 覺 Giác: biết, cảm thấy - 乎 Hồ: (đặt ở cuối câu, biểu thị nghi vấn) chăng, không - 服 Phục: quần áo - 因 Nhân: do, tùy theo - 暑 Thử: nắng, nóng - 涼 Lương: mát, lạnh - 易 Dịch: thay đổi - 夾 Giáp: hai lớp, kép - 諾 Nặc: Vâng, dạ - 遂 Toại: bèn.

- Dịch nghĩa:

CÁI ÁO

Bé Trang sắp vào học. Mẹ nói: “Con hãy còn mặc áo đơn, không cảm thấy lạnh sao? Quần áo của con người tùy theo lạnh nóng mà khác nhau. Hôm nay trời lạnh, con nên thay áo kép”. Bé đáp: “Vâng”. Bèn thay áo rồi đi ra.

灑掃

房屋之中，汙穢日積，不宜居人。故每日早起，必用帚掃地。掃時，先以水灑之，則灰塵不揚。

- Phiên âm:

SÁI TẢO

Phòng ốc chi trung, ô uế nhật tích, bất nghi cư nhân. Cố mỗi nhật tảo khởi, tất dụng trửu tảo địa. Tảo thời, tiên dĩ thủy sái chi, tắc hôi trần bất dương.

- Từ mới:

灑 Sái: rảy nước - 掃 Tảo: quét - 房 Phòng: căn phòng, buồng - 汙穢 Ô Uế: dơ, bẩn, nhớp nhúa - 積 Tích: chứa, dồn lại - 宜 Nghi: thích hợp, thích nghi - 必 Tất: phải, cần phải - 帚 Trửu: cái chổi - 揚 Dương: bay lên.

- Dịch nghĩa:

RẢY NƯỚC QUÉT DỌN

Trong nhà, những đồ dơ bẩn mỗi ngày một chất chứa, không hợp với người ở. Vì thế mỗi ngày dậy sớm, phải dùng chổi quét mặt đất. Khi quét, trước hết lấy nước rảy, thì tro bụi không bay lên.

種豆

黃兒種豆園中。未幾，發芽。大喜。遂按時培養。數月後，開花結莢。摘而煮食之。曰：“此吾勞力所得者，故覺味美逾常也”。

- Phiên âm:

CHỦNG ĐẬU

Hoàng nhi chủng đậu viên trung. Vị kỷ, phát nha. Đại hỷ. Toại án thời bồi dưỡng. Sổ nguyệt hậu, khai hoa kết giáp. Trích nhi chử thực chi. Viết: “Thử ngô lao lực sở đắc giả, cố giác vị mỹ du thường dã”.

- Từ mới:

豆 Đậu: cây đậu, hạt đậu, đỗ - 幾 Kỷ: bao lâu - 芽 Nha: mầm, chồi - 喜 Hỷ: mừng, vui - 按 Án: theo, chiếu theo - 培養 Bồi Dưỡng: chăm sóc, vun trồng, nuôi nấng - 數 Sổ: vài, mấy - 結 Kết: ra (quả), kết (trái) - 莢 Giáp: quả (quả của các loài đậu) - 摘 Trích: hái, bẻ, ngắt lấy - 煮 Chử: nấu -吾 Ngô: tôi, ta [tới mình mà nói gọi là 吾 Ngô, nhân người mà nói gọi là 我 Ngã] - 勞 Lao: khó nhọc - 所 Sở: [trợ từ] - 味 Vị: mùi vị, hương vị - 美 Mỹ: ngon - 逾 Du: quá, vượt hơn.

- Dịch nghĩa:

TRỒNG ĐẬU

Bé Hoàng trồng cây đậu trong vườn. Chẳng bao lâu, (đậu) nảy mầm. (Bé) mừng lắm. Bèn theo thời mà vun bồi nuôi dưỡng. Mấy tháng sau, (cây đậu) nở hoa, kết trái. (Bé Hoàng) hái rồi nấu ăn. Nói rằng: “Đó là những trái ta có được nhờ sức khó nhọc, nên cảm thấy ngon hơn bình thường”.

七曜日

七曜日者，曰日曜，曰月曜，曰火曜，曰水曜，曰木曜，曰金曜，曰土曜，謂之一週。凡遇日曜之日，學校皆放暇。

- Phiên âm:

THẤT DIỆU NHẬT

Thất diệu nhật giả, viết nhật diệu, viết nguyệt diệu, viết hỏa diệu, viết thủy diệu, viết mộc diệu, viết kim diệu, viết thổ diệu, vị chi nhất chu. Phàm ngộ nhật diệu chi nhật, học hiệu giai phóng hạ.

- Từ mới:

Mặt trời, mặt trăng, sao đều gọi là ‘曜 Diệu’. Mặt trời, mặt trăng và năm ngôi sao: 火 Hỏa, 水 Thủy, 木 Mộc, 金 Kim, 土 Thổ hợp thành ‘七曜 - Thất Diệu’, thời xưa chia ra để gọi bảy ngày trong tuần - 週 Chu: tuần lễ (7 ngày) - 凡 Phàm: nói chung, phàm - 放 Phóng: tan, nghỉ - 暇 Hạ: rảnh rang, nhàn hạ, nghỉ.

- Dịch nghĩa:

THẤT DIỆU NHẬT (BẢY NGÀY TRONG TUẦN)

Thất diệu nhật là: nhật diệu (chủ nhật), nguyệt diệu (thứ hai), hỏa diệu (thứ ba), thủy diệu (thứ tư), mộc diệu (thứ năm), kim diệu (thứ sáu), thổ diệu (thứ bảy), gọi là một tuần. Phàm gặp ngày chủ nhật, các trường học đều được nghỉ.

文彥博

文彥博少時，與群兒擊毬。毬忽躍入樹穴。群兒謀取之。穴深，不能得。彥博以盆取水，灌入穴中。毬遂浮出。

- Phiên âm:

VĂN NGẠN BÁC

Văn Ngạn Bác thiếu thời, dữ quần nhi kích cầu. Cầu hốt dược nhập thụ huyệt. Quần nhi mưu thủ chi. Huyệt thâm, bất năng đắc. Ngạn bác dĩ bồn thủ thủy, quán nhập huyệt trung. Cầu toại phù xuất.

- Từ mới:

文彥博 Văn Ngạn Bác: (tên người) - 擊 Kích: đánh - 毬 Cầu: quả bóng, quả cầu - 躍 Dược: nhảy - 謀 Mưu: lo liệu - 盆 Bồn: cái chậu bằng sành - 灌 Quán: đổ nước, cho nước vào - 遂 Toại: bèn.

- Dịch nghĩa:

VĂN NGẠN BÁC

Văn Ngạn Bác thuở nhỏ cùng những đứa trẻ đánh bóng. Quả bóng thình lình nhảy vào trong lỗ cây. Những đứa trẻ mưu tính lấy bóng, (nhưng) lỗ sâu, không lấy ra được. Ngạn Bác dùng chậu lấy nước đổ vào trong lỗ. Quả bóng bèn nổi ra.

宋郊

宋郊行堂下，見一蟻穴，淹於水中，群蟻苦不得出。郊乃編竹為橋，以渡群蟻。蟻盡得生。

- Phiên âm:

TỐNG GIAO

Tống Giao hành đường hạ, kiến nhất nghĩ huyệt, yêm ư thủy trung, quần nghĩ khổ bất đắc xuất. Giao nãi biên trúc vi kiều, dĩ độ quần nghĩ. Nghĩ tận đắc sinh.

- Từ mới:

宋郊 Tống Giao: (tên người) - 堂 Đường: gian nhà giữa, gian nhà chính - 蟻 Nghĩ: con kiến - 淹 Yêm: ngâm nước, ngập - 苦 Khổ: cố gắng hết sức - 乃 Nãi: bèn - 渡 Độ: cứu giúp - 盡 Tận: hết thảy.

- Dịch nghĩa:

TỐNG GIAO

Tống Giao đi xuống gian nhà giữa, trông thấy một lỗ kiến ngập trong nước, lũ kiến cố sức mà không ra được. Giao bèn bện trúc làm cầu để cứu lũ kiến. Kiến hết thảy đều được cứu sống.

母雞

母雞孵卵，數日成雛。隨母出行，未嘗遠離。母雞每得食，必先喚其雛。若遇貓犬，盡力護之。與父母之愛子無異。

- Phiên âm:

MẪU KÊ

Mẫu kê phu noãn, sổ nhật thành sồ. Tùy mẫu xuất hành, vị thường viễn ly. Mẫu kê mỗi đắc thực, tất tiên hoán kỳ sồ. Nhược ngộ miêu khuyển, tận lực hộ chi. Dữ phụ mẫu chi ái tử vô dị.

- Từ mới:

雞 Kê: con gà - 孵卵 Phu Noãn: ấp trứng - 雛 Sồ: chim non, gà con, vịt con... - 隨 Tùy: đi theo - 嘗 Thường: từng (văn ngôn) - 離 Ly: rời, lìa, xa cách - 喚 Hoán: gọi - 護 Hộ: che chở.

- Dịch nghĩa:

GÀ MẸ

Gà mẹ ấp trứng, vài ngày thành gà con. (Gà con) theo mẹ đi ra, chưa từng rời xa. Gà mẹ mỗi khi kiếm được thức ăn, trước hết tất gọi gà con. Nếu gặp mèo, chó thì hết sức che chở, không khác gì cha mẹ thương con.

菊

園中種菊，及秋開花。其瓣如絲，如爪。其色或黃，或白，或赭，或紅。種類最多。性耐寒；嚴霜既降，百花零落，惟菊獨盛。

- Phiên âm:

CÚC

Viên trung chủng cúc, cập thu khai hoa. Kỳ biện như ty, như trảo. Kỳ sắc hoặc hoàng, hoặc bạch, hoặc giả, hoặc hồng. Chủng loại tối đa. Tính nại hàn; nghiêm sương ký giáng, bách hoa linh lạc, duy cúc độc thịnh.

- Từ mới:

瓣 Biện: cánh hoa - 爪 Trảo: móng của thú vật - 赭 Giả: màu đỏ son - 類 Loại: chủng loại, loài - 最 Tối: vô cùng, cực kỳ - 性 Tính: tính chất, đặc tính, tính - 耐 Nại: chịu đựng, chịu được - 既 Ký: đã - 零落 Linh Lạc: héo rụng - 盛 Thịnh: có nhiều, tươi tốt.

- Dịch nghĩa:

CÚC

Trong vườn trồng cúc, đến mùa thu nở hoa. Những cánh hoa của nó giống như tơ, như móng. Sắc hoa hoặc vàng, hoặc trắng, hoặc đỏ, hoặc hồng. Chủng loại rất nhiều. Tính của cúc chịu được lạnh; khi sương lạnh đã xuống rồi thì trăm hoa rơi rụng, chỉ có hoa cúc là riêng vẫn tốt tươi.

教弟

兄弟讀書，弟年尚稚，好遊戲。每晚間，兄招弟，同坐溫課。弟有不知者，兄必詳為解釋。久之，弟亦自知勤學矣。

- Phiên âm:

GIÁO ĐỆ

Huynh đệ độc thư, đệ niên thượng trĩ, hiếu du hí. Mỗi vãn gian, huynh chiêu đệ, đồng tọa ôn khóa. Đệ hữu bất tri giả, huynh tất tường vị giải thích. Cửu chi, đệ diệc tự tri cần học hĩ.

- Từ mới:

教 Giáo: dạy dỗ - 稚 Trĩ: trẻ, bé, thơ, non - 招 Chiêu: vời lại, gọi lại với mình - 溫 Ôn: nhắc lại, ôn lại, xem lại - 課 Khóa: bài học - 詳 Tường: rõ ràng - 為 Vị: vì, giúp cho - 解 Giải: giảng giải, làm cho rõ - 釋 Thích: giảng cho rõ - 矣 Hỹ: (trợ từ, đứng cuối câu biểu thị ngữ khí khẳng định).

- Dịch nghĩa:

DẠY EM

Anh, em học tập. Em tuổi còn nhỏ, thích chơi đùa. Mỗi buổi tối, anh vẫy em lại, cùng ngồi ôn bài. Hễ em có điều gì không hiểu, anh tất vì em giải thích rõ ràng. Lâu ngày, em cũng tự biết chăm học.

不倒翁

不倒翁，狀似老人。頭大，身短，鬚長，髮禿。耳、目、口、鼻皆全。上輕下重。以手推之，隨倒隨起。

- Phiên âm:

BẤT ĐẢO ÔNG

Bất đảo ông, trạng tự lão nhân. Đầu đại, thân đoản, tu trường, phát ngốc. Nhĩ, mục, khẩu, tị giai toàn. Thượng khinh hạ trọng. Dĩ thủ thôi chi, tùy đảo tùy khởi.

- Từ mới:

不倒翁 Bất Đảo Ông: con lật đật - 倒 Đảo: ngã, đổ - 狀 Trạng: hình dáng - 似 Tự: như, giống như - 身 Thân: thân, mình - 髮 Phát: tóc - 禿 Ngốc: trọc, trụi, hói - 輕 Khinh: nhẹ - 重 Trọng: nặng - 推 Thôi: đẩy.

- Dịch nghĩa:

CON LẬT ĐẬT

Con lật đật có hình dáng giống như ông già. Đầu to, mình ngắn, râu dài, tóc trụi. Tai, mắt, miệng, mũi đều đủ cả. Phần trên nhẹ, phần dưới nặng. Dùng tay đẩy nó, (nó) ngã rồi lại dậy.

水

飲食之水，或取於河，或取於井。水有清濁。濁者多汙物，又有小蟲。飲之，易致病。故烹茶煮飯，宜用清水。

- Phiên âm:

THỦY

Ẩm thực chi thủy, hoặc thủ ư hà, hoặc thủ ư tỉnh. Thủy hữu thanh trọc. Trọc giả đa ô vật, hựu hữu tiểu trùng. Ẩm chi, dị trí bệnh. Cố phanh trà chử phạn, nghi dụng thanh thủy.

- Từ mới:

井 Tỉnh: cái giếng - 濁 Trọc: đục, vẩn - 汙 Ô: dơ, bẩn - 易 Dị: dễ dàng - 致 Trí: dẫn đến, vời đến, đem lại, gây nên - 病 Bệnh: bệnh tật - 烹 Phanh: nấu, đun - 宜 Nghi: nên.

- Dịch nghĩa:

NƯỚC

Nước dùng trong ăn uống, hoặc lấy ở sông, hoặc lấy ở giếng. Nước có trong, đục. Nước đục có nhiều vật dơ bẩn, lại có những con trùng nhỏ. Uống (nước đục) vào, dễ sinh ra bệnh. Vì thế, đun trà, nấu cơm, nên dùng nước trong.

火

養生之事，不可一日無火。燈與燭，非火不明。飯與菜，非火不熟。天寒之日，燒炭爐中，又可藉以禦寒。

- Phiên âm:

HỎA

Dưỡng sinh chi sự, bất khả nhất nhật vô hỏa. Đăng dữ chúc, phi hỏa bất minh. Phạn dữ thái, phi hỏa bất thục. Thiên hàn chi nhật, thiêu thán lô trung, hựu khả tạ dĩ ngự hàn.

- Từ mới:

燈 Đăng: cái đèn - 菜 Thái: rau - 熟 Thục: (nấu) chín - 燒 Thiêu: đốt - 炭 Thán: than - 爐 Lô: bếp lò - 藉 Tạ: trông cậy vào, nhờ vào.

- Dịch nghĩa:

LỬA

Việc nuôi dưỡng thân thể không thể một ngày không có lửa. Đèn và đuốc, không có lửa thì không sáng. Cơm và rau, không có lửa thì không chín. Những ngày trời lạnh, đốt than trong lò, lại có thể nhờ đó để chống được lạnh.

鸚鵡

架上鸚鵡，白毛紅嘴，時學人言。有貓緣柱而上，舉爪將攫之。鸚鵡驚呼曰：“貓來，貓來”。童子聞聲趨至。貓急遁去。

- Phiên âm:

ANH VŨ

Giá thượng anh vũ, bạch mao hồng chủy, thời học nhân ngôn. Hữu miêu duyên trụ nhi thướng, cử trảo tương quặc chi. Anh vũ kinh hô viết: “Miêu lai, miêu lai”. Đồng tử văn thanh xu chí. Miêu cấp độn khứ.

- Từ mới:

架 Giá: cái giá, cái kệ (để gác đồ, đặt đồ vật lên) - 嘴 Chủy: cái mỏ (chim) - 緣 Duyên: men theo, leo - 柱 Trụ: cái cột - 攫 Quặc: quắp, vồ lấy - 趨 Xu: chạy mau, đi nhanh - 遁 Độn: lẻn trốn đi.

- Dịch nghĩa:

CON VẸT

Con vẹt trên cái giá, (có) lông trắng, mỏ đỏ, thường học tiếng người nói. Có con mèo trèo lên cột, giơ móng định vồ lấy vẹt. Vẹt sợ hãi kêu to rằng: “Mèo tới, mèo tới”. Cậu bé nghe tiếng, chạy mau đến. Mèo vội trốn đi.

誠實童子

賣柑者擔筐入市，數柑落於地。一童子在後見之，急拾柑以還賣柑者。賣柑者曰：“童子誠實，可嘉也”。取二柑報之。童子不受。

- Phiên âm:

THÀNH THỰC ĐỒNG TỬ

Mại cam giả đảm khuông nhập thị, sổ cam lạc ư địa. Nhất đồng tử tại hậu kiến chi, cấp thập cam dĩ hoàn mại cam giả. Mại cam giả viết: “Đồng tử thành thực, khả gia dã”. Thủ nhị cam báo chi. Đồng tử bất thụ.

- Từ mới:

誠實 Thành Thực: thật thà, thành thật - 賣 Mại: bán - 柑 Cam: cây cam, trái cam - 擔 Đảm: gánh, vác trên vai - 筐 Khuông: cái giỏ tre - 拾 Thập: nhặt lấy - 嘉 Gia: khen ngợi - 報 Báo: báo đáp, đền ơn - 受 Thụ: nhận lấy.

- Dịch nghĩa:

CẬU BÉ THẬT THÀ

Người bán cam vác giỏ đi vào chợ. Mấy trái cam rơi xuống đất. Một cậu bé ở phía sau trông thấy, vội nhặt cam để trả lại người bán cam. Người bán cam nói: “Cậu bé thật thà, đáng khen”. (Rồi) lấy hai trái cam báo ơn. Cậu bé không nhận.

果園

吾家有園，徧種果樹。培壅甚勤。一年之間，先後開花。花落，結為果，纍纍滿樹。及熟，摘而食之，較買諸市中者，味尤鮮美。

- Phiên âm:

QUẢ VIÊN

Ngô gia hữu viên, biến chủng quả thụ. Bồi ủng thậm cần. Nhất niên chi gian, tiên hậu khai hoa. Hoa lạc, kết vi quả, lũy lũy mãn thụ. Cập thục, trích nhi thực chi, giảo mãi chư thị trung giả, vị vưu tiên mỹ.

- Từ mới:

果 Quả: trái cây - 徧 Biến: khắp nơi - 培壅 Bồi Ủng: vun đắp, vun bồi, vun bón, làm cho vững chắc giúp cây lớn mạnh - 纍纍 Lũy Lũy: chi chít - 較 Giảo: so với - 諸 Chư: (dùng như 於, chỉ nơi chốn: ở tại) - 尤 Vưu: rất, càng, trội hơn - 鮮 Tiên: ngon.

- Dịch nghĩa:

VƯỜN TRÁI CÂY

Nhà tôi có vườn, khắp nơi trồng các loại cây ăn trái. Vun xới rất chăm. Trong khoảng một năm, (những cây đó) trước sau (lần lượt) nở hoa. Hoa rụng, kết thành trái, chi chít đầy cây. Đến khi chín, hái ăn, so với những trái mua ở chợ, vị ngon hơn.

三友

庭前梅樹開花，松、竹並茂。兒問父曰：“霜雪之時，他樹多枯落，何以三者獨否？”父曰：“其性皆耐寒，與他樹不同。古人稱歲寒三友，即松、竹、梅也”。

- Phiên âm:

TAM HỮU

Đình tiền mai thụ khai hoa, tùng, trúc tịnh mậu. Nhi vấn phụ viết: “Sương tuyết chi thời, tha thụ đa khô lạc, hà dĩ tam giả độc phủ?” Phụ viết: “Kỳ tính giai nại hàn, dữ tha thụ bất đồng. Cổ nhân xưng tuế hàn tam hữu, tức tùng, trúc, mai dã”.

- Từ mới:

友 Hữu: bạn bè - 松 Tùng: cây tùng, cây thông - 並 Tịnh: cùng, đều - 茂 Mậu: tươi tốt - 他 Tha: khác - 枯 Khô: khô, héo - 稱 Xưng: gọi là, xưng là.

- Dịch nghĩa:

BA NGƯỜI BẠN

Trước sân, cây mai nở hoa, cây tùng, cây trúc đều tươi tốt. Con hỏi cha rằng: “(Trong) mùa sương tuyết, những cây khác phần nhiều héo rụng. Tại sao ba loại cây đó lại không như thế?” Cha trả lời rằng: “Tính chúng đều chịu được lạnh, không giống những cây khác. Người đời xưa gọi là ba người bạn khi trời lạnh, chính là tùng, trúc, mai vậy”.

敬老

雪初止，路中泥滑。有老人，扶杖獨行，失足仆地。一童子趨而扶之。既起，取巾代拭衣，履。問其所居，送之歸家。

- Phiên âm:

KÍNH LÃO

Tuyết sơ chỉ, lộ trung nê hoạt. Hữu lão nhân, phù trượng độc hành, thất túc phó địa. Nhất đồng tử xu nhi phù chi. Ký khởi, thủ cân đại thức y, lý. Vấn kỳ sở cư, tống chi quy gia.

- Từ mới:

泥 Nê: đất bùn - 滑 Hoạt: trơn trượt - 扶 Phù: nâng đỡ, chống, dìu - 杖 Trượng: cây gậy - 失 Thất: lỡ, sai lầm, sẩy - 仆 Phó: té, ngã xuống (仆地 Phó Địa: ngã lăn xuống đất) - 巾 Cân: cái khăn - 代 Đại: thay (mặt), thế - 拭 Thức: lau chùi - 履 Lý: giày - 送 Tống: đưa đi, đưa tiễn.

- Dịch nghĩa:

KÍNH TRỌNG NGƯỜI GIÀ

Tuyết bắt đầu ngừng, trên đường bùn lầy trơn trượt. Có ông già chống gậy đi một mình, lỡ chân ngã xuống đất. Một cậu bé chạy mau đến đỡ ông dậy. (Khi ông) đã đứng dậy rồi, (cậu bé) lấy khăn lau chùi áo và giày cho ông. (Cậu) hỏi nơi ông ở, đưa ông về nhà.

路遇先生

余兒行路中，遇先生。鞠躬行禮，正立路旁。先生有命，兒敬聽之。先生有問，又敬答之。俟先生去，然後行。人皆稱為知禮。

- Phiên âm:

LỘ NGỘ TIÊN SINH

Dư nhi hành lộ trung, ngộ tiên sinh. Cúc cung hành lễ, chính lập lộ bàng. Tiên sinh hữu mệnh, nhi kính thính chi. Tiên sinh hữu vấn, hựu kính đáp chi. Sĩ tiên sinh khứ, nhiên hậu hành. Nhân giai xưng vi tri lễ.

- Từ mới:

余 Dư: (họ) Dư - 鞠 Cúc: cúi xuống - 躬 Cung: thân thể, thân mình - 禮 Lễ: lễ (thái độ và động tác biểu thị sự tôn kính) - 正 Chánh/ Chính: ngay thẳng - 答 Đáp: trả lời - 俟 Sĩ: đợi, chờ đợi - 然後 Nhiên Hậu: rồi sau, rồi mới.

- Dịch nghĩa:

GIỮA ĐƯỜNG GẶP THẦY

Bé Dư đi giữa đường, gặp thầy, cúi mình xuống chào, (rồi) đứng thẳng bên đường. (Khi) thầy có (điều gì) dạy bảo, bé cung kính nghe. (Khi) thầy có hỏi (điều gì), lại cung kính trả lời. (Bé) đợi thầy đi, rồi mới đi. Mọi người điều khen là biết lễ.

方向

清晨祖攜孫出門。祖曰：“爾知方向乎？日出於東，沒於西。今爾向日而行，是為東方。背後為西，右手為南，左手為北。故視日之出沒，可以辨四方也”。

- Phiên âm:

PHƯƠNG HƯỚNG

Thanh thần tổ huề tôn xuất môn. Tổ viết: “Nhĩ tri phương hướng hồ? Nhật xuất ư đông, một ư tây. Kim nhĩ hướng nhật nhi hành, thị vi đông phương. Bối hậu vi tây, hữu thủ vi nam, tả thủ vi bắc. Cố thị nhật chi xuất một, khả dĩ biện tứ phương dã.

- Từ mới:

清晨 Thanh Thần: sáng sớm, lúc trời vừa sáng - 祖 Tổ: ông - 孫 Tôn: cháu - 爾 Nhĩ: (đại từ nhân xưng ngôi thứ hai) ngươi, con… - 沒 Một: lặn (mặt trời) - 背 Bối: lưng - 辨 Biện: phân biệt.

- Dịch nghĩa:

PHƯƠNG HƯỚNG

Sáng sớm, ông dắt cháu ra cửa. Ông nói: “Cháu có biết phương hướng không? Mặt trời mọc ở hướng đông, lặn ở hướng tây. Nay cháu hướng về phía mặt trời mà đi, (thì) đó là hướng đông. Sau lưng là hướng tây, tay phải là hướng nam, tay trái là hướng bắc. Vì thế, nhìn mặt trời mọc và lặn, có thể phân biệt được bốn hướng”.

人影

明日在天。兒行廊下，若有人躡其後。大懼，奔告其姊。姊曰：“此汝身之影也。汝立燈前，行日下，皆有影，豈忘之乎？”。兒乃悟。

- Phiên âm:

NHÂN ẢNH

Minh nhật tại thiên. Nhi hành lang hạ, nhược hữu nhân nhiếp kỳ hậu. Đại cụ, bôn cáo kỳ tỷ. Tỷ viết: “Thử nhữ thân chi ảnh dã. Nhữ lập đăng tiền, hành nhật hạ, giai hữu ảnh, khởi vong chi hồ?”. Nhi nãi ngộ.

- Từ mới:

若 Nhược: giống như, như là - 躡 Nhiếp: rón rén theo sau, rón bước - 懼 Cụ: sợ hãi - 奔 Bôn: chạy vội - 告 Cáo: bảo, nói cho biết - 豈 Khởi: há, lẽ nào, sao lại - 忘 Vong: quên - 悟 Ngộ: hiểu ra.

- Dịch nghĩa:

BÓNG NGƯỜI

Mặt trời soi sáng trên bầu trời. Cậu bé đi dưới mái hiên nhà, (thấy) hình như có người rón bước phía sau. (Cậu) sợ quá, chạy đi bảo chị. Chị nói: “Đó là bóng của thân người em. (Khi) em đứng trước đèn, đi dưới mặt trời, đều có bóng, lẽ nào (em) quên điều đó ư?”. Cậu bé bèn hiểu ra.

愛弟

丁生有弟，甚愛之。一日，弟疾，臥床不能起。丁生暇時，輒坐床前。為弟講故事，唱歌曲，以解其悶。及疾愈，始已。

- Phiên âm:

ÁI ĐỆ

Đinh sinh hữu đệ, thậm ái chi. Nhất nhật, đệ tật, ngọa sàng bất năng khởi. Đinh sinh hạ thời, triếp tọa sàng tiền. Vị đệ giảng cố sự, xướng ca khúc, dĩ giải kỳ muộn. Cập tật dũ, thủy dĩ.

- Từ mới:

丁 Đinh: họ Đinh - 生 Sinh: học trò, người đi học - 疾 Tật: bệnh tật - 床Sàng: cái giường - 輒 Triếp: thường, luôn - 故事 Cố Sự: truyện kể, điển cố - 唱 Xướng: ca, hát - 歌曲 Ca Khúc: bài hát, ca khúc - 悶 Muộn: buồn bực, khổ não - 愈 Dũ: khỏi bệnh, bệnh tình biến chuyển tốt đẹp - 始 Thủy: (phó từ) mới, thì mới, rồi mới.

- Dịch nghĩa:

YÊU THƯƠNG EM

Trò Đinh có đứa em trai, rất yêu thương em. Một hôm, em có bệnh, nằm ở giường, không dậy được. Lúc nhàn rỗi, trò Đinh thường ngồi trước giường kể chuyện cho em nghe, hát những bài ca, để khuây nỗi buồn của em. Đến khi em khỏi bệnh, mới thôi.

陪客

鈕兒在家，有客訪其父。父適他往。兒邀客入，請客上坐，己在下位陪之。客有問，則謹答之；客去，兒送至門外。及父歸，以客所言，告之於父。

- Phiên âm:

BỒI KHÁCH

Nữu nhi tại gia, hữu khách phỏng kỳ phụ. Phụ thích tha vãng. Nhi yêu khách nhập, thỉnh khách thượng tọa, kỷ tại hạ vị bồi chi. Khách hữu vấn, tắc cẩn đáp chi; khách khứ, nhi tống chí môn ngoại. Cập phụ quy, dĩ khách sở ngôn, cáo chi ư phụ.

- Từ mới:

鈕 Nữu: (họ) Nữu - 訪 Phỏng: thăm hỏi - 適 Thích: vừa mới, đúng lúc - 己 Kỷ: mình - 位 Vị: chỗ, nơi - 謹 Cẩn: kính cẩn, cẩn thận.

- Dịch nghĩa:

TIẾP KHÁCH

Bé Nữu ở nhà. Có người khách hỏi thăm cha nó. Cha vừa mới đi nơi khác. Bé mời khách vào, mời khách ngồi chỗ trên, còn mình thì ở dưới tiếp khách. Khách có hỏi, thì kính cẩn trả lời; (khi) khách đi, bé tiễn ra đến ngoài cửa. Đến khi cha về, (bé) đem những lời khách nói trình lại với cha.

湖

四面陸地，水瀦其中。小者曰池，大者曰湖。湖水深廣，巨舟可以往來。水中有魚，蝦，多菱，藕，而灌田尤便。故湖濱之田，收穫恆豐。

- Phiên âm:

HỒ

Tứ diện lục địa, thủy trư kỳ trung. Tiểu giả viết trì, đại giả viết hồ. Hồ thủy thâm quảng, cự chu khả dĩ vãng lai. Thủy trung hữu ngư, hà, đa lăng, ngẫu, nhi quán điền vưu tiện. Cố hồ tân chi điền, thu hoạch hằng phong.

- Từ mới:

湖 Hồ: cái hồ, hồ nước - 陸地 Lục Địa: đất liền, lục địa - 瀦 Trư: chứa, (nước) đọng - 巨 Cự: lớn - 蝦 Hà: con tôm - 藕 Ngẫu: ngó sen - 田 Điền: đồng, ruộng - 便 Tiện: thuận lợi, thuận tiện - 濱 Tân: bờ - 收穫 Thu Hoạch: gặt hái được, thu hoạch (cũng viết là 收獲) - 恆 Hằng: thường - 豐 Phong: đầy, thịnh, được mùa.

- Dịch nghĩa:

HỒ

Bốn bên (là) đất liền, nước đọng lại ở trong, chỗ nhỏ gọi là ao, chỗ lớn gọi là hồ. Nước hồ sâu, rộng, thuyền lớn có thể đi lại được. Trong nước có cá, tôm, nhiều củ ấu, ngó sen. Việc dẫn nước vào ruộng lại càng tiện hơn. Vì thế ruộng bên bờ hồ thâu hoạch thường nhiều.

山

地面有山，或一峰獨立，聳入雲際，或數峰相連，千里不絕。山之大者，草、木生之，禽獸居之。而金、玉、煤、鐵之屬，又產於其中。誠無窮之利也。

- Phiên âm:

SƠN

Địa diện hữu sơn, hoặc nhất phong độc lập, tủng nhập vân tế, hoặc sổ phong tương liên, thiên lý bất tuyệt. Sơn chi đại giả, thảo, mộc sinh chi, cầm thú cư chi. Nhi kim, ngọc, môi, thiết chi thuộc, hựu sản ư kỳ trung. Thành vô cùng chi lợi dã.

- Từ mới:

峰 Phong: ngọn núi, đỉnh núi - 聳 Tủng: nhô lên cao, cao thẳng lên - 際 Tế: khoảng, bên trong - 相 Tương: cùng nhau, với nhau - 連 Liên: nối liền, liền với nhau - 千里 Thiên Lí: ngàn dặm (đường), chỉ đường dài - 絕 Tuyệt: cắt đứt, dứt - 玉 Ngọc: thứ đá quý, ngọc - 煤 Môi: than đá - 鐵 Thiết: sắt - 產 Sản: sinh ra - 窮 Cùng: tận, hết - 利 Lợi: mối lợi, lợi ích.

- Dịch nghĩa:

NÚI

Trên mặt đất có núi, hoặc một ngọn đứng riêng một mình, cao thẳng vào trong mây, hoặc mấy ngọn tiếp liền nhau ngàn dặm không dứt. (Ở) những núi lớn, (có) cỏ cây sống ở đó, chim muông ở nơi đó. Những loại vàng, ngọc, than, sắt lại sinh ra trong đó. Thật là mối lợi vô cùng.

Google Sites

Report abuse