Truyền Kinh Chính Học

Đức Khổng Tử nói về Kinh Thi

Đức Khổng Tử nói với chư đệ tử rằng: “Ở các trò! Sao chẳng học Kinh Thi? Kinh Thi làm cho mình hưng khởi tâm chí; nhờ đó mà mình quan sát lấy mình, biết đức hạnh mình tới đâu; nhờ nó mà mình biết hiệp quần với xã hội; và cũng nhờ nó mà mình biết giận kẻ ác một cách chính đáng. Kẻ đọc Kinh Thi, gần thì biết thờ cha kính mẹ cho trọn đạo con, xa thì biết phụng sự vị quốc trưởng cho hết nghĩa tôi. Mình lại biết được tên nhiều giống chim, thú, và thảo, mộc nữa”. (Luận Ngữ, Quyển 09, chương 17, tiết 09, dịch giả: Đoàn Trung Còn)

Đức Mạnh Tử nói về Kinh Thi

Phàm kẻ giảng Thi, chẳng nên câu nệ một chữ mà làm mất ý nghĩa trọn câu, chẳng nên câu nệ một câu mà làm mất cái bản chỉ, tức cái lý cốt yếu của tác giả. Mình phải dùng cái tâm ý dò xét để đón cái trí hướng của tác giả, như vậy mới hiểu rõ văn thi. (Sách Mạnh Tử, Vạn Chương Thượng, tiết 04, dịch giả: Đoàn Trung Còn)

Cha truyền hơi khí sinh ta,

Mẹ mang nặng đẻ ta,

Vỗ về nuôi nấng ta,

Dưỡng ta đến lớn và ấp ủ ta,

Đã đi thường quay trở lại để trông chừng ta,

Đi ra đi vào bồng ẵm ta vào lòng,

Muốn lấy đức báo đền lại,

Thì ân nghĩa của cha mẹ to tát như trời rộng vô cùng.

(Theo Tạ Quang Phát “Kinh Thi”, tập 2)

【文】

父兮生我，母兮鞠我，拊我畜我，長我育我，顧我復我，出入腹我。欲報之德，昊天罔極！【詩經 · 小雅 · 谷風之什 · 蓼莪】

[Âm]

Phụ hề sinh ngã, mẫu hề cúc ngã, phụ ngã súc ngã, trưởng ngã dục ngã, cố ngã phục ngã, xuất nhập phúc ngã. Dục báo chi đức, hạo thiên võng cực. [Kinh Thi - Tiểu Nhã - Cốc Phong Chi Thập - Lục Nga]

---------

Từ bài Lục nga này, có thành ngữ “Cửu tự cù lao” 九字劬勞, chín chữ nói lên sự khổ cực của cha mẹ trong việc sinh con và nuôi con. Cửu tự đó là: sinh 生, cúc 鞠, phủ 拊, súc 畜, trưởng 長, dục 育, cố 顧, phục 復, phúc 腹.

Làm con lúc nào cũng nên suy nghĩ đến nết hiếu; nhờ vậy, mình là giềng mối cho hậu thế noi theo. (Dịch giả: Đoàn Trung Còn)

永言孝思，孝思維則《詩·大雅·下武》

Vĩnh ngôn hiếu tư, hiếu tư duy tắc. [Thi, Đại Nhã, Hạ Vũ]

Đức Khổng Tử nói rằng: “Toàn bộ Kinh Thi có ba trăm thiên, chỉ có một câu tóm hết ý nghĩa, ấy là: Giữ tư tưởng cho ngay thẳng”. (Kinh Thi có tất cả 311 thiên, nhưng đức Khổng nói 300 thiên cho chẵn số. Trong kinh ấy luận đủ các việc thiện ác; nhưng đại ý khuyên người học đạo phải giữ tư tưởng cho trung chánh, đừng có cong vạy). [Luận Ngữ, Vi Chính, dịch giả: Đoàn Trung Còn]

[Tư Vô Tà 思無邪 - giữ tư tưởng thuần chính, không tà vạy]

01.

- Lời dịch (tham khảo):

Vết tỳ của ngọc khuê trắng, người ta còn có thể mài (mà sửa lại hay bỏ đi) được; chớ chỗ ô trong lời nói đã nói ra rồi, người ta chẳng thể lấy lại (để sửa lại hay bỏ đi) được.

- Nguyên văn:

白圭之玷，尚可磨也。斯言之玷，不可為也。《詩經･大雅》

- Phiên âm:

Bạch Khuê chi điếm, thượng khả ma dã; tư ngôn chi điếm, bất khả vi dã. (Thi Kinh, Đại Nhã)

- Lời bàn:

Lời nói đã nói ra rồi, không thể lấy lại (để sửa đổi, hay bỏ đi,…) được, vì vậy phải cẩn trọng khi nói.

02.

Google Sites

Report abuse