Sólarprent

Hæfniviðmið

Í lok vinnustofunnar munu þátttakendur:

•  Hafa öðlast skilning á virkni sólarprents í tengslum við vatn með því að hafa búið til sín eigin sólarprent. Auk þess munu þátttakendur hafa þróað með sér færni til að skoða hluti á vísindalegan hátt og með listsköpun. Sólarprent er einfalt ferli. Það byggir á því að járnsöltin tvö járnammóníumsítrat og kalíumferrísýaníð verða næm fyrir útfjólubláu ljósi þegar þeim er blandað saman. Til að fræðast meira um þetta skaltu lesa leiðbeiningarnar um sólarprent. 

• Skilja sólarprentferlið með því að læra um það, sér í lagi hvernig ljósnæm efni bregðast við þegar þau verða fyrir útfjólubláu ljósi og hið mikilvæga hlutverk sem vatn gegnir við framköllun myndanna. 

• Hafa öðlast færni til vísindalegrar könnunar með því að nota gagnrýna hugsun og rannsóknir og koma með tilgátur um niðurstöður þess að nota útfjólublátt ljós á sólarprentpappír auk þess að prófa sömu tilgátur.

•  Hafa náð völdum á listrænni tjáningu með því að kanna listrænu hliðina á sér, raða hlutum í mynstur á sólarprentpappír og að skilja að lokaafurð þess sem fer á pappírinn munu verða einstakar hvítar og bláar myndir sem sýna listræna tjáningu þátttakandans.

• Skilja hlutverk vatnsins við framköllun sólarprents. Þátttakendur munu skilja hvernig vatnið virkjar efnasamböndin á pappírnum sem aftur framkallar mynd og hvers vegna rétt skolun og þurrkun myndanna eru lykilatriði í ferlinu. 

• Öðlast reynslu með því að búa til sólarprentpappír, að raða hlutum í mynstur á pappírinn og leyfa honum að komast í tæri við útfjólublátt ljós, að skola og þerra myndirnar og að meta árangur prentunarferlisins. 

Kennsluáætlun

Útskýrið tengslin á milli hringrásar vatnsins og hringrásar kolefnis.

Útbúið vinnuaðstöðuna áður en nemendurnir koma inn í vinnustofuna.

Þið þurfið að vinna í ljósi frá volframperu fjarri dagsbirtu þar sem efnasamböndin sem unnið er með eru ljósnæm um leið og þeim hefur verið blandað saman. Þið gætuð límt eitt horn pappírsins niður til þess að hann fjúki ekki. Setjið dagblað eða einhverja hlíf á vinnusvæðið ykkar og einnig eitthvað af prentpappírnum. Verið tilbúin með bakka af vatni fyrir skolunina ásamt þurrkgrind fyrir myndirnar.

•    Útbúið sólaprentlausnina sem nemendurnir eiga að nota. 

• Nemendurnir húða yfirborð pappírsins. Besti pappírinn í sólarprent er þykkur og sterkur (hann þarf að þola að vera dýft í vatn). Vatnslitapappír er t.d. hentugur en þið getið prófað að nota annarskonar pappír til að sjá mismunandi lokaafurð. Efnablönduna þarf að setja á pappírinn annað hvort í myrkri eða í daufu ljósi með litlum útfjólubláum geislum.  Það er sniðugt að húða nokkur lög af pappír í einu til að hafa nóg af efni til að rannsaka. 

• Látið þorna. Þegar búið er að þekja pappírinn með efnablöndunni tekur það um 30 mínútur fyrir hann að þorna. 

•  Skipuleggðu myndina þína. Safnaðu saman efni til að búa til spennandi mynd. Það gæti til dæmis verið fersk eða þurrkuð flöt laufblöð, blóm, fjaðrir, ólíkt efni osfrv Hægt er að nota þrívíða hluti en það er líklegra að skuggar þeirra verði einfaldir skuggafletir.  Það getur verið gaman að fara í gönguferð til að safna efni. Það gæti líka hentað að biðja nemendur að koma með plöntur úr eigin nærumhverfi eða einfaldlega útvega þeim fjölbreyttar plöntur. Það er líka hægt að prenta út myndir á glærur. Til að ná góðum árangri er mikilvægt að hafa sterk birtuskilyrði. Mikilvægt er að hafa í huga að allt sem er svart á filmunni verður hvítt á prentinu.

• Raðaðu hlutunum þínum á blaðið sem þú ert búinn að bera ljósnæma vökvann á. Þú getur bæði prófað að  gera tilraunir með að raða á blautan pappírinn og þurran. Það er gaman að prófa að bæta við sápukúlum og ýmiskonar efnum sem finnast á heimilinu eins og edik eða túrmerik.

• Setjið sólarprentmyndirnar ykkar út í dagsbirtuna. Það er gott að nota glerplötu og klemmur til að festa myndina á meðan hún er í framköllun. Gerið tilraunir með tímalengd og mismunandi efni. Þið getið prófað tvöfalda framköllun með því að skilja sumar plönturnar lengur en aðrar eftir á pappírnum. Á meðan á framköllun stendur breytist pappírinn hratt úr gulgrænum í hinn einkennandi bláa lit sem gránar nánast þegar myndin er tilbúin. Þetta ferli tekur stutta stund, 2-15 mínútur, eftir styrkleika útfjólubláa ljóssins. Skýin draga úr útfjólubláum geislum, svo þetta ferli gengur best á sólríkum dögum. Þið getið líka prófað ykkur áfram með lampa með útfjólubláa geislun á rigningardögum.

• Skolið. Eftir framköllunarferlið þarf að skola pappírinn með vatni til að hreinsa allar efnablöndur í burtu. Það þarf að skola pappírinn í u.þ.b. 5 mínútur og meðhöndla pappírinn varlega á meðan hann er blautur því þá er hann viðkvæmari fyrir skemmdum.

•  Þurrkið.  Þerrið pappírinn með bréfþurrkum eða klútum. Best er að klára þurrkunina utandyra. Ef pappírinn byrjar að krullast upp er gott að fergja hann yfir nótt með bókum.