Cló Cianitíopa 

Torthaí Foghlamtha 

Faoi dheireadh na gníomhaíochta seo, beidh na daltaí in ann tuiscint a léiriú ar an bpróiseas cianitíopa i dtaca le huisce trína gcuid priontaí cianaitíopa féin a chruthú, agus ag an am céanna scileanna a fhorbairt a bhaineann le fiosrú eolaíoch agus léiriú ealaíne. Tá an próiseas cyanotype simplí go leor. Tá sé bunaithe ar an bhfíric go neiríonn an dá shalainn iarainn, citrate amóiniam ferric agus ferricyanide potaisiam, ultraivialait (UV) nuair a mheasctar le chéile iad.  

• Próiseas ciainitíopa a thuiscint trí fhoghlaim faoin bpróiseas cianaitíopa, go háirithe conas a imoibríonn ceimiceáin atá íogaire ó thaobh solais nuair a nochtar solas ultraivialait (UV) orthu agus an chaoi a bhfuil ról ríthábhachtach ag uisce i bhforbairt na híomhá deiridh. 

• Scileanna fiosrúcháin eolaíochta a fhorbairt trí smaointeoireacht chriticiúil agus fiosrú eolaíoch a chleachtadh, hipitéis a thabhairt faoi éifeachtaí an tsolais UV ar pháipéar cianaitíopa, tuar a dhéanamh faoin toradh agus triail a bhaint as a hipitéisí a thástáil. 

• Léiriú ealaíne a bhaint amach trí iniúchadh a dhéanamh ar a chruthaitheacht féin, rudaí a shocrú nó dearaí a chruthú ar pháipéar cianaitíopa ag tuiscint go mbeidh priontaí uathúla gorm agus bán mar thoradh ar a gcuid roghanna. 

• Ról uisce mar fhorbróir sa phróiseas ciainitíopa a thuiscint. Tuigfidh na daltaí conas a ghníomhaíonn uisce na ceimiceáin ar an bpáipéar agus faightear íomhá infheicthe de bharr. Tuigfidh na daltaí an tábhacht a bhaineann le sruthlú agus triomú i gceart le linn an próiseas. 

• Taithí láimhe a fháil, trí pháipéar cianaitíopa a ullmhú, rudaí a shocrú nó dearaí a chruthú, an páipéar a nochtadh do sholas UV, a phriontaí a shruthlú agus a thriomú agus na torthaí a mheas. 

Plean Ceachta 

• Mínigh an nasc idir timthriallta uisce agus carbóin 

• Ullmhaigh do shuíomh oibre sula dtagann daltaí. 

Beidh ort oibriú i marbhsholas tungstain ar shiúil ó fhoinsí solais lae/UV toisc go n-éiríonn ceimiceáin íogair ó thaobh grianghraf de nuair a mheasctar iad. B'fhéidir gur mhaith leat an páipéar a ghreamú síos i gcúinne amháin chun cosc a chuir air séideadh ar shiúil. Cuir nuachtáin/clúdach cosanta amach ar an suíomh oibre atá roghnaithe agat agus ar chuid den pháipéar priontála. Bíodh tráidirí réidh le huisce le haghaidh glantacháin. Bíodh ráca triomúcháin réidh chun na priontaí a thriomú. 

• Ullmhaigh an tuaslagán cianaitíopa a úsáidfidh na daltaí. 

• Cuireann na daltaí cóta den tuaslagán ar dromchla an pháipear. Páipear atá tiubh agu láidir a oibríonn is fearr le haghaidh ciainitíopa (caithfidh sé an tumoideachas in uisce a sheasamh), cosúil leis an ceann a úsáidtear le haghaidh uiscedhathanna. Is féidir leat triail a bhaint as cineálacha eile páipéir agus trial a bhaint as conas a théann siad i bhfeidhm ar an toradh. Ní mór an tuaslagán a úsaid sa dorchadas nó faoi sholas lag gan mórán ábhar ultraivialait. Is smaoineamh maith atá ann roinnt mhaith bileoga a chlúdach ag an am amháin chun go mbeidh go leor agat le triail a bhaint astu. 

• Fad le triomú. Nuair a bheidh na bileoga clúdaithe le heibleacht, tógfaidh sé thart ar 30 nóiméad iad a thriomú. 

• Déan d'íomhá chianaitíopa a phleanáil. Cruinnigh ábhair le priontaí a dhéanamh as seo a d’fhéadfadh a bheith ina nduilleoga cothroma úra nó triomaithe, bláthanna, cleití, fabraic srl nó claonchlónna grianghrafadóireachta ar aicéatáit (digiteach nó traidisiúnta) - cuirtear diúltach digiteach bláth ar fáil duit sa trealamh. Is féidir réada 3T a úsáid ach is dóichí go gcruthóidh siad scáthchruth simplí nuair a thagann siad i dteagmháil leis an bpáipéar. D’fhéadfá ábhair a bhailiú ar shiúlóid leis na daltaí. D’fhéadfá iarraidh orthu freisin plandaí a thabhairt óna ngairdín féin nó go simplí plandaí éagsúla a sholáthar dóibh. Is féidir leat freisin íomhánna a phriontáil amach ar scannán trédhearcach agus nochtadh a dhéanamh tríd. Chun toradh maith a fháil tá sé tábhachtach go mbeadh codarsnacht láidir i scannán diúltach dubh agus bán. Beidh gach rud atá dubh ar an scannán bán sa chló.

• Socraigh do chuid rudaí ar do dhromchla ciainitíopa. Is féidir leat triail a bhaint as ciainitíopa fliuch freisin, mar shampla boilgeoga gallúnaí agus ceimiceáin tí mar fhíonán agus turmeric a chur leis an bpáipéar tar éis brataithe.

• Ba cheart do chianaitíopa a fhagáil in áit a mbuailfidh solas na gréine é. Oibríonn pláta gloine agus teanntáin go maith mar cintíonn siad nach mbogann aon rud. Bain triail as amanna agus ábhair éagsúla. Is féidir leat iarracht a dhéanamh nochtadh dúbailte a dhéanamh ag fágáil cuid de na plandaí ar feadh níos faide ar an bpáipéar. Le linn an nochta, athraíonn an páipéar go tapa ó dath ghlas buí go dtí an dath gorm. Ansin tar éis tréimhse ama athraíonn sé go dtí dath liath, rud a léiríonn go bhfuil an nochtadh críochnaithe. Ní thógann an próiseas seo ach tréimhse ghearr ó 2 go 15 nóiméad ag brath ar neart na foinse solais UV. Scagann scamaill solas UV, mar sin is fearr nochtadh solas na gréine a dhéanamh ar laethanta geala grianmhara. Is féidir leat triail a bhaint as lampaí UV freisin má bhíonn an lá fluich. 

• Nigh amach an páipear. Tar éis duit an billeog a nochtadh, rinseáil é in uisce chun aon cheimiceáin bhreise a bhaint amach. Ba chóir duit é a rinseáil ar feadh beagnach 5 nóiméad. Bí cúramach mar nuair a bhíonn an páipéar fluich bíonn sé easca é a stróiceadh. 

 Lig do triomú. Déan na priontaí a shú chun uisce breise a bhaint astu. Triomaíonn siad níos fearr agus iad lasmuigh. Má thosaíonn an páipéar ag tiontach suas is féidir é a chuir faoi leabhair thar oíche tar éis é a thriomú.