Jarðgerð

Vinnustofan hvetur nemendur til að vinna á skapandi hátt með sambland listrænnar tjáningar og vistfræðilegrar meðvitundar. Hún leggur jafnframt áherslu á að nota náttúrulegan efnivið á ábyrgan hátt og undirstrikar kosti jarðgerðar fyrir sjálfbæra framtíð. 

Hæfniviðmið:

Í lok vinnustofunnar munu nemendur geta: 

• Kannað fjölbreytileika náttúrunnar með því að safna allskonar efnivið, s.s. laufi, sprekum, steinum og blómum úr nærumhverfinu and flokkað eftir eiginleikum þeirra.

•  Skapað innsetningar og mandölur með því að nota efnið sem safnað var til að hanna og útbúa mandölur þar sem áherslan er á samhverfu, mynstur og fagurfræði sem form skapandi tjáningar. 

• Lært á grundvallarlögmál jarðgerðar með því að skilja grunnreglur niðurbrots, mikilvægi lífræns efnis og ávinning moltu fyrir heilbrigði jarðvegarins. 

•  Búið til listaverk með jarðgerðarefni með því að gera tilraunir með slík efni, s.s. matarleifar og lífbrjótanlega hluti til að búa til umhverfisvæn listaverk eða skreytingar sem enda um síðir sem molta. 

• Hlúð að sköpunargáfunni og sjálfbærni og hvatt til þess að náttúruleg efni og efni sem má jarðgera verði notuð í listsköpun sem stuðlar að aukinni umhverfisvitund.

• Skilið hringrás lífsins  með því að læra um lífsferil náttúrulegra efna, allt frá vexti þeirra í náttúrunni til niðurbrots í form moltu og geta rætt  hvers vegna þessi hringrás er nauðsynleg fyrir umhverfið. 

• Stuðlað að umhverfisvernd með því að velta fyrir sér mikilvægi ábyrgrar auðlindanýtingar , endurvinnslu og jarðgerðar sem þætti sem stuðla að heilbrigðari plánetu.

• Sýnt list og umhverfisvænt handverk með því að deila mandölunum og moltuvænu listaverkunum með skólafélögunum eða nærumhverfinu til að vekja athygli á fegurð náttúrunnar og mikilvægi sjálfbærni. 

Kennsluáætlun

• Útskýrið að stórar rotverur eru lífverur sem gegna mikilvægu hlutverki við niðurbrot lífræns efnis í vistkerfum. Þær eru frekar stórar og sjást með berum augum. Þær nærast á dauðum plöntum, dýrum og öðru lífrænu efni og brjóta nður í smærri agnir sem skila sér að lokum sem næring í jarðveg eða vatn. Stórar rotverur eru ómissandi hluti næringarhringrásarinnar í vistkerfum og hjálpa til við niðurbrotið. Ánamaðkar eru kannski þekktustu stóru rotverurnar. Þeir grafa sig niður í jarðveginn og nærast á dauðu laufi og öðru plöntuefni. Þeir melta þetta efni og kúka næringarríkum saur sem bæta frjósemi jarðvegarins. 

• Útskýrið hvers vegna það er mikilvægt að stunda jarðgerð: Jarðgerð kemur í veg fyrir urðun og brennslu lífræns efnis. Lífrænn úrgangur á urðunarstöðum getur framleitt metan, öfluga gróðurhúsalofttegund sem stuðlar að loftslagsbreytingum. Með jarðgerð drögum við úr því magni sem fer í urðun og minnkum um leið neikvæð áhrif úrgangsförgunar. Molta er dýrmæt jarðvegsbót. Þegar henni er bætt í jarðveg bætir það uppbyggingu hans sem gerir það að verkum að hann heldur betur vatni og næringarefnum. Molta innheldur líka mikilvæga plöntunæringu sem stuðlar að heilbrigðum vexti og dregur úr þörf á tilbúnum áburði. Jarðgerð er tól til endurvinnslu næringar í lífrænu efni. Í stað þess að sóa þessum næringarefnum með urðun á ruslahaugum er næringunni skilað aftur til baka í jarðveginn. Þessi lokaða hringrás næringarefna kemur bæði plöntum og vistkerfum í heild til góða. Heilbrigður og næringarríkur jarðvegur sem verður til við jarðgerð þarf minna skordýra- og plöntueitur og minni tilbúinn áburð. Þetta er bæði betra fyrir umhverfið og heilsu okkar þar sem rennsli efna út í ár og læki minnkar sem dregur úr útsetningu okkar gagnvart skaðlegum efnum. Jarðgerð stuðlar að líffjölbreytileika í jarðvegi með því að skapa umhverfi sem gagnast örverum og ánamöðkum. Þessar lífverur bæta heilbrigði jarðvegarins og hjálpa til við að halda plöntusjúkdómum í skefjum. 

• Útskýrið mismunandi stig jarðgerðar fyrir nemendum, þ.e. söfnun, niðurbrot – þurrkun/þroskun og notkun.

• Nemendur búa til búninga fyrir fjársjóðsleit sem miðar að því að finna náttúrulegt efni till jarðgerðar. Þegar allir eru komnir í búninga er farið af stað í að finna hluti til að molta. 

• Útskýrið ánagryfjur og ormadjús: Ánagryfja er eins og sérstakt heimili fyrir hjálpsama ánamaðka og ormadjús er eins og sérstakur safi handa garðplöntunum ykkar. Saman aðstoða ánagryfjan og ormadjúsinn ykkur við að endurvinna matarleifarar ykkar, búa til frábæran plöntumat og halda garðinum ykkar glöðum og heilbrigðum! Þetta er eins og að vera með litla garðahjálpara í bakgarðinum sínum. Þegar ánamaðkarnir borða, búa þeir líka til þennan „ormadjús“. Þessi djús er svolítið eins og ofurhollur drykkur handa plöntunum ykkar. Hann er næringarríkur og hjálpar plöntunum að verða stórar og sterkar. Hugsið um þetta eins og plöntumat sem er búinn til að ánamöðkum!

•  Nemendur búa til hanastél / hræring og mandölur handa ánamöðkunum! Þetta gerir þeim kleift að heiðra náttúruna.

•  Nemendur búa til sameiginlega sýningu: hreyfingar og hljóð sem byggja á moltugerð. 

• Útskýrið fyrirbærið svepprót fyrir nemendunum en það er sérstakt samband sem á sér stað neðanjarðar í plöntuheiminum. Það er samstarf á milli plantna og pinkulítilla sveppa. Plöntur þurfa ákveðin næringarefni til að verða stórar og sterkar. Þessi efni eru yfirleitt í jarðveginum. Plöntur geta ekki alltaf náð þessari næringu til sín og þar koma sveppirnir inn í myndina. Þessir agnarsmáu sveppir eru með næfurþunna þræði sem kallast sveppþræðir sem teygja sig um í moldinni og næla í næringarefnin. Sveppirnir nota ekki alla næringuna sjálfir. Þeir deila henni með plöntunum! Í staðinn fá þeir sykur hjá plöntunum sem þær búa til með ljóstillífun. Þetta eru því vöruskipti! Sveppirnir fá nammi (sykrur) hjá plöntunum og gefa plöntunum næringarefni til baka. Allir græða á þessu samstarfi. Plönturnar fá næringuna sem þær þurfa til að gefa vaxið og dafnað og sveppirnir fá sætt góðgæti frá plöntunum. Þess fyrir utan þola plönturnar sjúkdóma og ýmist áreiti betur út af samstarfinu. Svepprót er ekki bara góð fyrir plönturnar, hún er líka góð fyrir umhverfið. Hún hjálpar jarðveginum að vera heilbrigður og auðveldar vöxt plantna í mismunandi aðstæðum, s.s. þegar það er þurrt eða þegar það er ekki mikil næring í moldinni. Svepprót er eins og leynilegt handaband á milli plantna og sveppa neðanjarðar. Plönturnar og sveppirnir hjálpast að og gera heiminn betri með því að auðvelda plöntunum að vaxa og dafna. Þetta er ein af þessum ótrúlegu leiðum þar sem hlutir í náttúrunni vinna saman að því að halda öllu í jafnvægi. 

•  Leyfið nemendunum að prófa sig áfram í tilraunum með smásjár og stækkunargler. 

• Textíl innsetningar sem byggja á rótum og sveppum í trjám.  Notið mismunandi garn og þræði. Reynið að notast við endurunnið efni. 

• Endurtengist náttúrunni með núvitundarstund.