Dúch ón Ithir 

Sa cheardlann seo cruthaíonn rannpháirtithe dúch as ithir agus cruthaíonn siad saothar ealaíne ag úsáid dúch féindéanta. 

Toradh Foghlama: 

Faoi dheireadh an cheachta seo, beidh eolas agus tuiscint ag na daltaí ar: 

•  Trasfhoirmiú ábhair; tuiscint a fháil ar an bpróiseas chun ithir nádúrtha a thiontú ina dúch inúsáidte agus a aithint conas is féidir ábhair nádúrtha a athúsáid le haghaidh iarrachtaí cruthaitheacha. 

• Comhábhair a shampláil: trí na comhábhair agus na comhábhair shonracha a theastaíonn chun dúch a dhéanamh  a shainaithint cosúil le, cineálacha ithreach, greamaitheoirí, líocha agus trí ról gach eiliminte sa phróiseas déanta dúch a thuiscint. 

• Teicnící i dtáirgeadh dúch: trí inniúlacht a léiriú i meascadh agus in ullmhú an dúch ithreach-bhunaithe, ag baint amach comhsheasmhacht, dath agus uigeacht atá oiriúnach don saothar ealaíne. 

• Léiriú ealaíne: trí úsáid a bhaint as an dúch féin-déanta chun saothar ealaíne a tháirgeadh, ag taispeáint cruthaitheacht, úrnuacht, agus an cumas an dúch a láimhsiú chun éifeachtaí amhairc agus stíleanna éagsúla a bhaint amach. 

• Feasacht imshaoil: An tairbhe a bhaineann le húsáid ábhar nádúrtha áitiúil san ealaín a aithint agus tuiscint a fháil ar an ngné inbhuanaithe a bhaineann le hathchóiriú na hithreach chun cuspóir ealaíne a bhaint amach. 

• Cur i láthair ealaíne: tríd an saothar ealaíne críochnaithe a chur i láthair, ag taispeáint úsáid éifeachtach an dúch bunaithe ar ithir i bpíosa atá mealltach ó thaobh amhairc de. 

• Machnamh agus doiciméadú: trí léiriú a dhéanamh ar an bpróiseas déanta dúigh agus cruthú saothair ealaíne, ag doiciméadú na céimeanna a glacadh, na dúshláin atá le sárú, agus fás nó léargais phearsanta ealaíne a fuarthas. 

• Comhoibriú agus comhroinnt: trí chomhoibriú le piaraí, ag roinnt eispéiris, teicníochtaí agus saothair ealaíne cruthaithe le dúch bunaithe ar ithir, ag cothú braistint pobail agus léirthuiscint do chur chuige ilghnéitheach ealaíne. 

• Sábháilteacht agus freagracht: trí láimhseáil shábháilte fhreagrach ábhar a thaispeáint le linn an phróisis déanta dúch, cloí leis na treoirlínte maidir le húsáid uirlisí agus trealaimh. 

• Smaointeoireacht chriticiúil: trí mheasúnú a dhéanamh ar na buntáistí agus na teorainneacha a bhaineann le dúch bunaithe ar ithir a úsáid i saothar ealaíne, iniúchadh a dhéanamh ar a acmhainneacht le haghaidh nuálaíochta agus tuilleadh trialacha i gcleachtais ealaíne. 

Plean ceachta 

•  Mínigh conas a théann saothrú agus gníomhaíochtaí daonna i bhfeidhm ar shaintréithe agus ar cháilíochtaí na hithreach. Pléigh éifeacht an truaillithe ar cháilíocht na hithreach. 

• Tóg samplaí ithreach ó áiteanna éagsúla agus scríobh síos cad iad na cineálacha plandaí atá gar don áit a dtógtar na samplaí. Pléigh cáilíochtaí éagsúla na hithreach do mhiocrorgánaigh i dtaca le PH, draenáil, struchtúr etc. 

• Mínigh cén fáth gur idirghníomh casta é cáilíocht na hithreach ar fhachtóirí éagsúla amhail pH, draenáil, struchtúr, ábhar orgánach, teocht, agus go leor eile. Tá ról ríthábhachtach ag cáilíocht na hithreach maidir le tacú le miocrorgánaigh, atá riachtanach d’ithir shláintiúil agus d’éiceachórais. Seo roinnt príomhcháilíochtaí ithreach a théann i bhfeidhm ar mhiocrorgánaigh. Leibhéal PH: Aigéadacht agus Alcaileacht. Tomhaiseann pH na hithreach cé chomh aigéadach nó alcaileach (bunúsach) atá an ithir. Tá roghanna ag microrgánaigh maidir le leibhéil pH éagsúla. Eiríonn le cuid acu in ithreacha beagán aigéadach, agus is fearr le cuid eile coinníollacha neodracha nó alcaileacha. Bíonn tionchar ag pH na hithreach ar chineálacha agus raidhse na miocrorgánach atá i láthair. Bíonn tionchar iontach ag taise agus draenáil ar mhiocrorgánaigh mar go dteastaíonn uisce uathu chun maireachtáil agus a gcuid feidhmeanna a chomhlíonadh. Is féidir le hithreacha atá ró-fhliuch nó ró-thirim go seasta a bheith chomh hoiriúnach do mhiocrorgánaigh. Soláthraíonn ithreacha dea-dhraenáilte le leibhéal taise maith gnáthóg níos fearr do mhiocrorgánaigh. Bíonn tionchar ag uigeacht ithreach (méid na gráinníní mianraí) agus ag comhiomlánú (cé chomh maith agus a chloíonn na gráinníní le chéile) ar chumas na hithreach uisce agus aer a choinneáil. Soláthraíonn struchtúr maith ithreach spásanna do mhiocrorgánaigh chun maireachtáil agus bogadh thart, cothaitheach a fháil, agus aerú ceart. Feidhmíonn ábhar orgánach i bhfoirm iarmhair plandaí, múirín, agus ábhair orgánacha eile mar fhoinse bia do go leor miocrorgánaigh. Tacaíonn ithreacha atá saibhir in ábhar orgánach le pobal miocróbach gníomhach agus éagsúil. Bíonn tionchar ag teocht an tsolais ar ghníomhaíocht mhiocróbach. Go ginearálta cuireann teochtaí níos teo fás agus gníomhaíocht mhiocróbach níos tapúla chun cinn, agus is féidir le teochtaí fuar iad a mhoilliú. Tá roghanna teochta ag microrgánaigh éagsúla. Tá cothaithigh riachtanacha cosúil le nítrigin, fosfar, agus potaisiam de dhith ar miocrorgánaigh chun a gcuid feidhmeanna a fhás agus a chomhlíonadh. Is féidir le hithreacha a bhfuil méid cothrom cothaitheach iontu tacú le pobail mhiocróbacha shláintiúla. Tá leibhéil leordhóthanacha ocsaigine san ithir ríthábhachtach do mhiocrorgánaigh aeróbach, a dteastaíonn ocsaigin uathu dá meitibileacht. Éascaíonn ithreacha dea-aeraithe dianscaoileadh ábhar orgánach agus timthriall cothaitheach. D’fhéadfadh substaintí tocsaineacha ar nós miotail throma nó lotnaidicídí a d’fhéadfadh dochar a dhéanamh do mhiocrorgánaigh a bheith i roinnt ithreacha. Tá ithreacha sláintiúla le leibhéil ísle ábhar salaithe níos fearr do ghníomhaíocht miocrorgánach. Cuireann pobail éagsúil de mhiocrorgánaigh le sláinte na hithreach. Tá róil suntasach ag miocrorgánaigh éagsúla i dtimthriallta cothaitheach mar cosc ar ghalar agus dianscaoileadh ábhar orgánach. Feabhsaíonn éagsúlacht ard miocróbach athléimneacht na hithreach. Is féidir le gníomhaíochtaí daonna ar nós amhail talmhaíocht, forbairt uirbeach, agus truailliú cáilíocht na hithreach a athrú agus tionchar a bheith acu ar mhiocrorgánaigh. Is féidir le cleachtais inbhuanaithe bainistíochta talún cabhrú le sláinte na hithreach a chothabháil agus tacú le miocrorgánaigh. 

Déan dúch leis na samplaí ithreach. 

• Cruinnigh na hábhair atá ag teastáil; pestle, moirtéal, scagaire, cupáin tomhais agus spúnóga, pota, sorn, spúnóg nó corr-mhaide, fínéagar bán, salann, coimeádáin ghloine le cláir feistithe, Gum arabic (ceanglóir is féidir leat a fháil i siopaí ealaíne), páipéar greamáin, lipéidí, tonnadóir, meilteoir caife (roghnach), scagairí caife, braonaire, tonnadóir, lámhainní rubair agus roinnt giobail le haghaidh glanadh, páipéar bán tiubh, scuaba. 

• Tosaigh ag obair ar struchtúr na hithreach trína mheilt go dtí go mbainfidh tú púdar an-mhín amach. 

• Cuir sean phota ar sorn, cuir uisce agus ithir agus salann (Fleasc amháin in aghaidh an cupáin), coinnigh é díreach faoi bhun fiuchphointe. 

• Déan turgnamh le leibhéal pH na hithreach a athrú, ag baint úsáide as décharbónáit sóide agus fínéagar. Is féidir leat spunóg tae amháin a úsáid in aghaidh an cupáin. 

• Déan é a chócaráil ar feadh uair an chloig ar a laghad nó go dtí go nglacfaidh an t-uisce dath domhain saibhir. Bain úsáid as stiall páipéir chun do dhath a thástáil. 

• Cuir scagaire caife taobh istigh de tonnadóir, ansin an tonnadóir taobh istigh de phróca gloine le béal leathan. Doirt an t-uisce go mall isteach sa bharr chun an dúch a scagadh. 

• I mbuidéal gloine, cuir guma Arabach (cuid amháin go deice gcuid dúch). Doirt dúch isteach sa bhuidéal, ag fágáil roinnt spáis ag an mbarr. Dún le clúdach daingean. 

• Ainmnigh agus lipéadaigh do dhúch. 

• Úsáid an dúch i dtionscadail ealaíona agus ceardaíochta.