Ιστορικό του Ολοκαυτώματος της Μενδενίτσας

της Πρωτοβουλίας για την Ανάδειξη της Ιστορίας της Μενδενίτσας

Στις 21-09-1943 έγινε μάχη πλησίον των Θερμοπυλών, μεταξύ των ανταρτών και των ναζιστικών Γερμανικών στρατευμάτων, με σημαντικές απώλειες για τις κατοχικές δυνάμεις. Λόγω αυτού του συμβάντος, επακολούθησαν στις αρχές Οκτωβρίου του 1943 δεκαπενθήμερες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Δυτική Λοκρίδα από το ναζιστικό Γερμανικό στρατό.

Στις 8-10-1943 το Γερμανικό Σώμα της ορεινής Μεραρχίας «Εντελβάις» επέδραμε από το Μώλο στη Μενδενίτσα, η οποία τότε αποτελούσε επιχειρησιακό κέντρο της αντίστασης, με πέντε τανκς και πολυάριθμο πεζικό. Οι κάτοικοι του χωριού σκορπίστηκαν στο βουνό και στις ρεματιές, ενώ στο χωριό παρέμειναν λίγοι  ηλικιωμένοι και άρρωστοι. Αυτούς τους διέταξαν να βγούν στα υψώματα και να φωνάξουν στον κόσμο να γυρίσει, υποσχόμενοι ότι θα μείνουν ασφαλείς. Το βράδυ συνέλαβαν όλους τους ηλικιωμένους, και προχώρησαν σε λεηλασίες σπιτιών, και βιασμούς. 

Το πρωί της επόμενης ημέρας 09-10-1943 συγκέντρωσαν τους ηλικιωμένους στην πλατεία με σκοπό να τους εκτελέσουν. Τελικά, δεν τους εκτέλεσαν γιατί στο μεταξύ πήραν εντολή να κάψουν το χωριό. Ανατίναξαν το εξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου, κοντά στο νεκροταφείο του χωριού, όπου βρήκαν αποθηκευμένα πυρομαχικά, και στη συνέχεια πυρπόλησαν το χωριό από άκρη σε άκρη. Από τα 310 σπίτια που είχε τότε το χωριό κάηκαν ολοσχερώς τα 297 μαζί με το σχολείο και το κοινοτικό κατάστημα (με τα αρχεία τους), οκτώ σπίτια καταστράφηκαν μερικώς και 5 γλύτωσαν από τύχη. Επίσης, μάλλον σεβάστηκαν και δεν έκαψαν την εκκλησία του χωριού (ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου). Μαζί με τα σπίτια κάηκαν και όλα τα υπάρχοντα, και κυρίως οι σοδειές των κατοίκων που είχαν πρόσφατα αποθηκευτεί για το χειμώνα.  

Μαζί με τη Μενδενίτσα έκαψαν την επόμενη ημέρα και το κοντινό χωριό των Καραβιδίων και αγροικίες και υποστατικά της Μενδενίτσας στην περιοχή Άρνιτσα, καθώς και το ορεινό χωριό της Δρακοσπηλιάς οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Μενδενίτσας, το οποίο έκτοτε εγκαταλήφθηκε απο τους κατοίκους του. Την επόμενη ημέρα τα ναζιστικά γερμανικά στρατεύματα, αφού είχαν καταστρέψει ολοσχερώς το χωριό, αποχώρησαν από τη Μενδενίτσα και οι κάτοικοι άρχισαν να επιστρέφουν, θρηνώντας την απίστευτη καταστροφή και τα θύματα της θηριωδίας. Το ολοκαύτωμα της Μενδενίτσας είναι κοινώς γνωστό στην περιοχή της Φθιώτιδας και ειδικότερα της Λοκρίδας καθώς άφησε οδυνηρές μνήμες.

Η όλη επιχείρηση του ολοκαυτώματος προκάλεσε το βίαιο θάνατο 13 αθώων ανθρώπων, των οποίων τα ονόματα, η ηλικία και ο τόπος διαμονής παρατίθενται: 1) Κωνσταντίνος Μέντης, ετών 60, από τη Μενδενίτσα, 2) Μαρία Μέντη, ετών 55, από τη Μενδενίτσα, 3) Δέσποινα Χαλδούπη, ετών 26, από τη Μενδενίτσα, 4) Θεόδωρος Σάλιαρης, ετών 55, από τη Μενδενίτσα, 5) Θανάσης Μιχαηλίδης, ετών 23, από τη Μενδενίτσα, 6) Μαρία Καλέντζου ετών 80 απο τη Μενδενίτσα, 7) Γεώργιος Αυλακιώτης, ετών 25, από το Μώλο, 8) Μαρία Γεωργίου, ετών 28, από τα Καραβίδια, 9) Δημήτριος Τζακώστας, ετών 30, από τα Καραβίδια, 10) η Ευαγγελία Τζακώστα 5 μηνών η οποία κτυπήθηκε και πέθανε ένα μήνα αργότερα, 11) Αικατερίνη Βλάσση, ετών 76, από τα Καραβίδια, 12) Δημήτριος Λύτας, ετών 75 από τα Καραβίδια, και 13) Ρίζος Ρήττας, ετών 85, από τα Καραβίδια,. Επίσης συνέλαβαν στην περιοχή της Άρνιτσας ένα νεαρό αντάρτη ονόματι Παπαρούνη (αγνώστων άλλων στοιχείων) τον οποίο μετά απο βασανισμούς κρέμασαν στη Λαμία λίγες μέρες αργότερα.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία για το ολοκαύτωμα της Μενδενίτσας και των Καραβιδίων αναφέρονται με λεπτομέρειες στα παρακάτω βιβλία: 

(1) Γιώργου Μωραϊτη, «ΒΟΔΟΝΙΤΣΑ - ΚΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ», Εκδόσεις Τυποεκδοτική Α.Ε., σελ. 206-211, Αθήνα 1996.

(2) Γιώργου Μωραίτη, «ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΑΝΤΑΡΤΗ, τόμος Β'» Εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 321- 351, Αθήνα 1999.

(3) Μαρίας Λάμπρου, «ΜΕΝΔΕΝΙΤΣΑ- Η ΑΜΥΝΤΗΡΙΟΣ ΕΠΑΥΛΙΣ», Εκδόσεις Κ.Μ. Ζαχαράκης, σελ. 264-275, Αθήνα 2013 (όπου αναφέρονται με εύγλωτη και οδυνηρή αφήγηση οι μαρτυρίες πολλών Μενδενιτσιωτών που έζησαν τις τραγικές εκείνες στιγμές και είχαν προσωπική αντίληψη της καταστροφής της Μενδενίτσας), 

(4) Αλεξάνδρας Βλάσση-Θεοδωρικάκου, «ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΡΙΖΕΣ», Εκδόσεις Εμπειρία Εκδοτική, Αθήνα 2009. 

(5) Νάσου Φαφούτη-Αθανασίου, «ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ- ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ», Αθήνα 1996, Εκδόσεις Πάσσαρη, σελ. 394-397. 

(6) Νίκου Μανιά,  «ΣΤΟΝ ΑΣΥΡΜΑΤΟ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ», σελ. 59-62, Αθήνα  2009. 

Επίσης, κατάλογος των χωριών του Νομού Φθιώτιδας που υπέστησαν καταστροφές κατά την κατοχή, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα  «ΑΙΑΣ Ο ΛΟΚΡΟΣ», τεύχος του Οκτωβρίου - Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου, 2010. Ο κατάλογος αυτός προέρχεται από την εξαντληθείσα έκδοση «ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙΣΑΙ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-1945» του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας Αθήνα, 1946, όπου και φαίνεται ότι η Μενδενίτσα είναι το μόνο χωριό της Επαρχίας Λοκρίδας που καταστράφηκε ολοσχερώς.