Η ιστορία της Ελλάδας στις αρχές του εικοστού αιώνα σφυρηλατείται από πολύ σημαντικά ιστορικά γεγονότα που περιλαμβάνουν, μεγάλες πολιτικές μεταβολές, εθνικούς αγώνες και πολέμους. Η πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα κυριαρχείται από το Μακεδονικό Αγώνα του 1904-1908, και την άνοδο του Ελευθερίου Βενιζέλου στην διακυβέρνηση της χώρας το 1910. Η δεύτερη δεκαετία σημαδεύεται κυρίως από μια σειρά πολέμων: τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13, το 1ο Παγκόσμιο πόλεμο 1914-18, και το Μικρασιατικό πόλεμο 1919-1922.

Με επιφύλαξη διαπιστώνεται ότι η ιστορία της Μενδενίτσας την περίοδο από τη αρχή του εικοστού αιώνα μέχρι το πόλεμο του 1940, και κυρίως στη δεκαετία των πολέμων από το 1912 ώς 1922, δεν έχει διερευνηθεί, ούτε φαίνεται να υπάρχουν τοπικοί συγγραφείς που έζησαν και έγραψαν τη χρονική αυτή περίοδο, ή έστω κάτοικοι που κράτησαν λίγες σημειώσεις. Συνεπώς δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες, και είναι πιθανόν ότι δεν έχουν συμβεί αξιοσημείωτα ιστορικά γεγονότα στο χωριό και στη γύρω περιοχή αυτά τα χρόνια. Η Μενδενίτσα φαίνεται να ακολουθεί την ίδια πορεία της ελληνικής υπαίθρου που χαρακτηρίζεται από το καθημερινό αγώνα της επιβίωσης και τη προσπάθεια για βελτίωση των συνθηκών ζωής των κατοίκων της και των παιδιών τους. Στις απογραφές πληθυσμού του 1911 και του 1921 ο πληθυσμός της Μενδενίτσας βρέθηκε να είναι 928 και 954 άτομα, αντίστοιχα, με πολλές οικογένειες να είναι πολύτεκνες (επίσημα τότε, πολύτεκνη ήταν η οικογένεια με πέντε παιδιά και πάνω).

Σχετικά με τις απώλειες των Μενδενιτσιωτών στους πολέμους: Σύμφωνα με συνοπτικά στοιχεία του έτους 1911, που δημοσιεύτηκαν στη Φωνή της Μενδενίτσας στο τεύχος 8 του Δεκεμβρίου 1989 (δείτε ΕΔΩ), ο πληθυσμός της Μενδενίτσας καί των Καραβιδίων έφτανε τους 1155 κατοίκους. Αν υποθέσουμε ότι οι δυνητικά στρατεύσιμοι άνδρες, π.χ., ηλικίας 20 ως 35 χρόνων, ήταν περί το 10% του πληθυσμού, τότε συμπεραίνουμε ότι τουλάχιστον περί τους 100 Μενδενιτσιώτες και Καραβιδιώτες πολέμησαν στους Βαλκανικούς πολέμους το 1912-13. Ο αριθμός αυτών που συμμετείχαν σε όλους τους πολέμους της δεκαετίας 1912-1922, και με αυτούς που ενδεχομένως συμμετείχαν και στο Μακεδονικό Αγώνα, θα πρέπει να ήταν αρκετά μεγαλύτερος.

Σύμφωνα με τα αρχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού (δείτε ΕΔΩ), τα ονόματα των πεσόντων Μενδενιτσιωτών και Καραβιδιωτών στους πολέμους της δεκαετίας 1912-1922 είναι:

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 Α' Παγκόσμιος Πόλεμος 1914 - 1918 Μικρασιατικός Πόλεμος 1919 - 1922

Νερούτσος Νικόλαος Καψάλης Γεώργιος Βουρλής Γεώργιος

Πατσαβούρας Ιωάννης Γερομήτρος Ιωάννης

Πισλής Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος Ηλίας

Πισλής Ιωάννης

Ρόμπας Χαρίλαος

Σκαμαντάρης Νικόλαος

Χαλάτσης Γεώργιος

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Εκτός των μεγάλων πολιτικών μεταβολών στην Ελλάδα, του Μακεδονικού Αγώνα, και των πολέμων της δεκαετίας 1912-1922, ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός της περιόδου μεταξύ 1900 και 1925 είναι η πρώτη μαζική μετανάστευση Ελλήνων στην Αμερική. Αναφορικά με τη Μενδενίτσα, το θέμα αυτό παρουσιάζεται αμέσως παρακάτω.

Κάποια λαογραφικά στοιχεία για το χωριό και "εικόνες" της ζωής στη Μενδενίτσα τη δεκαετία του 1930 περιγράφονται από το Γιώργο Μωραΐτη (στο βιβλίο του "Αναμνήσεις ενός Αντάρτη", Τομος Α, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1989), και την Αλεξάνδρα Βλάσση-Θεοδωρικάκου (στο βιβλίο της "Τελευταίες Ρίζες", Εκδόσεις Εμπειρία Εκδοτική, Αθήνα 2009).

Τέλος, σημειώνεται ότι το έτος 1911 ανεγέρθηκε ο Ιερός Ναός Άγίου Γεωργίου Μενδενίτσας, και το 1927 το Δημοτικό Σχολείο Μενδενίτσας. Και τα δύο αυτά θέματα θα περιγραφούν συνοπτικά παρακάτω.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Διάφορες αναπόδεικτες εκδοχές.

Υπάρχουν εικασίες ότι ο σημερινός ναός του Αγίου Γεωργίου είναι θεμελιωμένος στο γνωστό κατά την αρχαιότητα ναό της Φαρυγαίας Ήρας, της Λοκρικής πόλης των Φαρυγών, η οποία σύμφωνα με τους ιστορικούς πιθανολογείται ότι βρίσκονταν στη θέση της σημερινής Μενδενίτσας. Βάση της υπόθεσης αυτής αποτελεί η πίσω (κάτω απο το ιερό) ορατή θεμελίωση της εκκλησίας πάνω σε δύο σειρές μεγάλων αρχαίων ογκολίθων πανομοιότυπων με αυτούς που βρίσκονται σήμερα σε μέρη των τειχών του κάστρου. Μιά ένδειξη που συνηγορεί στην ίδια ερμηνεία είναι ο προσανατολισμός του ναού, το ιερό του οποίου αντί να "βλέπει" προς την ανατολή, είναι στραμμένο περί τις 45 μοίρες προς το νότο, ενδεχομένως γιατί οι κτήτορες του ναού αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν τις υπάρχουσες από την αρχαιότητα ισχυρές θεμελιώσεις.

Μία άλλη, μάλλον πιο ρεαλιστική, άποψη υποστηρίζει ότι ο προσανατολισμός είναι νοτιοανατολικός για να "βλέπει" προς την Ιερουσαλήμ, και ότι ο ναός κτίστηκε με χρήση ογκολίθων από τον εξωτερικό τρίτο περίβολο του κάστρου, που περιέβαλε και τη θέση του σημερινού ναού, όπου επίσης υπήρχε εκεί και ο παληός ετοιμόρροπος ναΐσκος του Αγίου Γεωργίου, αλλά και άλλα παληά ερείπια.

Πέραν των παραπάνω εκδοχών, υπάρχει και η άποψη που στηρίζεται σε κάποιες αναφορές, οτι ο ναός έχει κτιστεί στις θεμελιώσεις τζαμιού που λειτουργούσε εκεί κατά τη Τουρκοκρατία. Συνεπώς, ο σημερινός προσανατολισμός του ναού θα μπορούσε να ανάγεται σε αυτόν προϋπάρχοντος μουσουλμανικού τεμένους που "έβλεπε" στη κατεύθυνση της Μέκκα, ιερού τόπου των Μωαμεθανών στην Αραβική χερσόνησσο. Σημειώνεται ότι ο περιηγητής Εβλιά Τσελεμπί, που πέρασε και έγραψε για τη τουρκοκρατούμενη Μενδενίτσα του δεύτερου μισού του 17ου αιώνα, δεν αναφέρει την ύπαρξη τζαμιού στην θέση αυτή (δείτε ΕΔΩ).

Τέλος, φημολογείται ότι ο σημερινός ναός βρίσκεται κοντά στη (ή και στην ίδια) θέση μεγάλου Βυζαντινού ναού του Αγίου Γεωργίου που καταστράφηκε από τους Τούρκους τον 15ο αιώνα μετά την κυριαρχία τους στη περιοχή.

Προφανώς, όλες αυτές οι αναπόδεικτες θέσεις, δείχνουν την έλλειψη αξιόλογων γραπτών ή άλλων ευρημάτων, που αν υπάρχουν πρέπει να αναζητηθούν στα πλαίσια μιας τεκμηριωμένης επιστημονικά ιστορικής μελέτης του ιερού ναού Αγίου Γεωργίου Μενδενίτσας. Η μελέτη αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες γιά την αρχιτεκτονική του ναού, όπως και για τις ιερές εικόνες και σκεύη, αλλά και τυχόν αγιογραφήσεις.

Η τραγική μορφή της Ελληνικής Ιστορίας των πολέμων, μετά από ανάπαυση λίγων χρόνων, ξύπνησε ξανά το 1940 και ανέλαβε δράση, σφυρηλατώντας για μια δεκαετία την μοίρα των πάντων: της Ελλάδας και του λαού της, των τόπων της, των πόλεων και των χωριών της. Το πρώτο περίπου μισό της δεκαετίας 1940-1950 καθορίζεται από τον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο και τη Γερμανική-Ιταλική Κατοχή, ενώ το υπόλοιπο μισό από τον Εμφύλιο πόλεμο.

Η Μενδενίτσα, έχει την δική της ιστορία τα τραγικά αυτά χρόνια, που μένει να διερευνηθεί και να αποτυπωθεί επιστημονικά. Όσον αφορά τη περίοδο του πολέμου του 1940-41 και της Κατοχής 1941-1944, ότι είναι γνωστό σχετικά οφείλλεται κυρίως σε αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων, και σε εκδόσεις βιωματικών βιβλίων, κυρίως του Γιώργου Μωραΐτη (Γ. Μ.), και της Αλεξάνδρας Βλάσση-Θεοδωρικάκου (Α. Β-Θ.) που παιδιά τότε έζησαν τη δραματική αυτή περίοδο στο χωριό τους. Πρέπει να ειπωθεί ότι, παρότι η ιστορική γραφή του Γ.Μ. εμφορείται από την ιδεολογική και πολιτική του ταυτότητα, τα γεγονότα που παρουσιάζει για την παραπάνω περίοδο χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό. Έτσι χάρις στην αφήγησή του παίρνουμε μια καλή γραπτή «γεύση» της πραγματικότητας που επικρατούσε στη Μενδενίτσα εκείνα τα σημαδιακά χρόνια.

Ο πόλεμος του 1940-41

Σύμφωνα με το βιβλίο του Γ. Μ. "Βοδονίτσα. Το κάστρο των Θερμοπυλών": «Η Βοδονίτσα στον πόλεμο του 1940 έδωσε τη δική της συνεισφορά. Όλες οι στρατεύσιμες ηλικίες – από 22 μέχρι και 40 χρόνων – επιστρατεύτηκαν και πήγαν στο μέτωπο. Αλλά όσοι έμειναν πίσω άντρες, γυναίκες, παιδιά βοήθησαν με κάθε τρόπο τον αγώνα. Όλο το χωριό ζούσε με τη σκέψη στο μέτωπο. Και με την αγωνία να γυρίσουν οι άνθρωποί μας ζωντανοί. Η μεγάλη μάζα των εφέδρων ήταν μεσήλικες που άφησαν πίσω οικογένειες και παιδιά. Θρηνούσαμε για τις απώλειες. Πανηγυρίζαμε για τις νίκες. Χτυπάγαμε τη καμπάνα οταν έπεφταν η Κορυτσά, τ’ Αργυρόκαστρο... Οι γυναίκες νυχθημερόν έπλεκαν μάλινα για τους φαντάρους. Στην εκκλησιά ο παπάς δεν σταματούσε τις λιτανείες. Τα γράμματα απ’ τη πρώτη γραμμή συγκινούσαν και μας εμψύχωναν. Ακράδαντα πιστεύαμε πως θα νικήσουμε».

Τα ονόματα των Μενδενιτσιωτών αλβανομάχων, ίσως να υπάρχουν καταχωρημένα κάπου στα κρατικά αρχεία, αλλά δεν είναι γνωστά, ούτε καν ο αριθμός αυτών που έλαβαν ενεργό μέρος στο πόλεμο. Με βάση το πληθυσμό που τότε ανέρχονταν με τα Καραβίδια περί τους 1100-1200 κατοίκους, θα μπορούσε να εκτιμηθεί ότι στο πόλεμο συμμετείχαν ως στρατιώτες τουλάχιστον περί τους 100 - 120 άνδρες.

Σύμφωνα με τα αρχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού (δείτε ΕΔΩ), αυτοί που έπεσαν για τη Πατρίδα στο πόλεμο του 1940-41 είναι: από τη Μενδενίτσα οι Λουκάς Φαφούτης του Γεωργίου (γράφεται ως Παπαθανασίου στα αρχεία του στρατού) (8/01/41, ετών 24), και από τα Καραβίδια ο Λεωνίδας Χριστοδούλου του Δήμου (2/12/1940, ετών 29), και ο Δημήτριος Βουσινάς του Κωνσταντίνου (20/04/41, ετών 26). Επιπλέον αναφέρεται στο βιβλίο της Μαρίας Λάμπρου ότι στο Αλβανικό μέτωπο σκοτώθηκε και ο Ιωάννης Μωραΐτης του Δημητρίου από τη Μενδενίτσα. Επίσης, τραυματίσθηκαν στις μάχες, ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Σκούρας, ο Ιωάννης Κοντογεώργος, ο Λεωνίδας Αντωνίου, Ο Δημήτριος Μεγαλιός, και Ο Αθανάσιος Τραπάτσας, ενώ από τα Καραβίδια ο Ιωάννης Αποστόλου, και ο Δημήτριος Τζακώστας που αργότερα εκτελέστηκε από τους Γερμανούς κατά τη πυρπόληση των Καραβιδίων στις 10/10/1943. Η είδηση του τραυματισμού του δασκάλου Κώστα Σκούρα και της απώλειας του Λουκά Φαφούτη περιγράφονται από τον Γιώργο Μωραΐτη, ΕΔΩ. *

Πρόσφατα (Ιούλιος 2022) γράφτηκε και εκδόθηκε από τον Χρήστο Χαλδούπη, ένα βιβλίο με τίτλο "Μενδενιτσιώτες και Καραβιδιώτες στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940-41". Το βιβλίο αποτελεί κυρίως ένα λευκωμα βιογραφίας και ιστορίας αυτών που κατάγονται απο τη Μενδενίτσα και τα Καραβίδια, οι οποίοι κλήθηκαν στα όπλα και έλαβαν μέρος στο πόεμο του 1940-41. Για την δημιουργία του βιβλίου αναζητήθηκε η βοήθεια όσων είχαν διατηρήσει αναμνήσεις των, και κυρίως των συγγενών τους που διέθεσαν πληροφορίες και φωτογραφίες των. Η έκδοση αυτή έγινε προκειμένου να διασωθεί η ιστορική μνήμη της γενιάς των προγόνων μας (γονιών και παππούδων) που γεννήθηκαν μεταξύ 1905 και 1918 και συμμετείχαν στο ηρωϊκό έπος του '40. Περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ.

Η Κατοχή, 1941-1944που βασίστηκε σε έρευνα που έκανε ο Χρήστο Χαλδούπη

Η ναζιστική Γερμανική κατοχή της Ελλάδας κράτησε περί τα τρισήμιση χρόνια, από τα τέλη Απριλίου 1941 μέχρι το τέλος Οκτωβρίου 1944. Τα ιστορικά συμβάντα της κατοχικής περιόδου της Μενδενίτσας δεν μπορεί να περιγραφούν εδώ με λεπτομέρειες, έτσι παρέχονται μόνο λίγα συνοπτικά στοιχεία. Όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να βρει περισσότερα στις πηγές που αναφέρθηκαν στην αρχή της ενότητας.

Στις 24 Απριλίου 1941, οι Γερμανοί, κατερχόμενοι προς το νότο, πέτυχαν συντριπτική νίκη επί των Αγγλικών στρατευμάτων που είχαν οχυρωθεί στη περιοχή των Θερμοπυλών, ανοίγοντας έτσι διάπλατα το δρόμο καθόδου τους στην Αθήνα. Τυπικά, η κατοχή άρχισε για τη Μενδενίτσα στις 25 Απριλίου 1941 όταν ο Γερμανικός στρατός διέρχεται από το χωριό και τοιχοκολλά στη πλατεία τη πράξη υποταγής της Ελλάδας και τις διαταγές συμμόρφωσης προς τις αρχές και τους πολίτες. Κατοχικός στρατός εγκαταστάθηκε στο Μώλο για να ελέγχει τη περιοχή, αρχικά ένα τάγμα Αυστριακών και αργότερα Ιταλικές δυνάμεις. Οι Γερμανοί εγκαθίστανται στη Λαμία, όπου συγκέντρωσαν ισχυρές δυνάμεις.

Κατά το πρώτο χρόνο της κατοχής, το πλέον σημαντικό γεγονός στη Μενδενίτσα συνέβη το φθινόπωρο του 1941. Ήταν μια αυθόρμητη ανταρσία των κατοίκων που οργανώθηκαν και αρνήθηκαν να παραδώσουν μια αποθήκη σιτηρών του χωριού που κατασχέθηκε για να διατεθεί προς διατροφή των κατοχικών στρατευμάτων. Αυτό είχε σαν συνέπεια τη κατάληψη του χωριού από τους Ιταλούς οι οποίοι προέβησαν σε βιαιοπραγίες και ξυλοδαρμούς. Το χωριό πέρασε μια μαρτυρική βραδιά όταν στο σχολείο μάζεψαν γύρω στους 50 άνδρες που τους ανέκριναν και βασάνιζαν όλη τη νύχτα. Κάποιοι από τους συλληφθέντες βγήκαν από το σχολείο σακατεμένοι για όλη τους τη ζωή. Ευτυχώς, δεν έγιναν εκτελέσεις. Το συμβάν αυτό αποτέλεσε τη πρώτη πράξη αντίστασης στη περιοχή της Λοκρίδας.

Από τα μέσα του 1942 ξεκινά η συγκρότηση του αντάρτικου στα βουνά της κεντρικής Στερεάς Ελλάδας. Τέλος Ιανουαρίου 1943 μια ομάδα 50 οπλισμένων ανταρτών εισέρχεται στη Μενδενίτσα όπου γίνονται δεκτοί από το πληθυσμό με ενθουσιασμό. Οι κάτοικοι προσφέρουν φιλοξενία, στέγη και τροφή. Λίγο αργότερα, μια παγωμένη μέρα, όλοι γίνοται μάρτυρες μιας φρικιαστικής εκτέλεσης στη πλατεία του χωριού, οκτώ ανθρώπων, μεταξύ αυτών και δύο γυναικών, που συνελήφθηκαν σαν συνεργάτες των Ιταλών. Μετά τα γεγονότα αυτά οι Ιταλοί σταδιακά εγκατέλειψαν το Μώλο, και η Μενδενίτσα έγινε αντιστασιακό κέντρο στη Δυτική Λοκρίδα.

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 1943, το αντάρτικο ενισχύεται στη Λοκρίδα, με τη Μενδενίτσα να γίνεται βάση τάγματος 100 και πλέον ανταρτών, που επιχειρεί σποραδικά κατά των Ιταλών μέχρι τέλος Αυγούστου 1943, όταν πλέον οι Ιταλοί αποσύρονται από το πόλεμο, με το μεγαλύτερο μέρος του οπλισμού τους να περνά στους αντάρτες. Μετά την ενίσχυσή του με βαρύ στρατιωτικό οπλισμό, το τάγμα της Μενδενίτσας οργανώνει ενέδρες κατά των Γερμανών. Η πλέον σημαντική μάχη δίνεται στις 21 Σεπτεμβρίου 1943 στο πέρασμα των Θερμοπυλών όταν μια κατερχόμενη από τη Λαμία μηχανοκίνητη φάλαγγα στρατού πέφτει σε ενέδρα, υφίσταται απώλειες και αναγκάζεται να επιστρέψει πίσω στη βάση της. Μετά το γεγονός αυτό, οι Γερμανοί οργάνωσαν μεγάλη επιχείρηση εκκαθαρίσεων στην Επικνημίδια Λοκρίδα με στόχο να κατασταλεί η αντίσταση στη περιοχή. Στην επιχείρηση συμμετείχε η επίλεκτη μεραρχία Edelweiss, με χιλιάδες στρατό, πυροβολικό, μεγάλο αριθμό οχημάτων και τεθωρακισμένων. Αξιολογώντας το άνισομερές της κατάστασης και τη προοπτική ολικής εξόντωσής του, το αντάρτικο τάγμα της Μενδενίτσας υποχωρεί και καταφεύγει στην Παρνασίδα.

Ο κατοχικός στρατός φτάνει στη Μενδενίτσα το μεσημέρι της 8^ης Οκτωβρίου, όπου βρίσκει το χωριό άδειο, αφού οι κάτοικοι, φοβούμενοι ότι θα γίνουν εκδικητικές εκτελέσεις, κρύφτηκαν στα γύρω δάση και ρεματιές για να σωθούν. Στις 9 Οκτωβρίου 1943 οι Γερμανοί προέβησαν στη συστηματική πυρπόληση του χωριού από άκρη σε άκρη και στην ολική καταστροφή του, ενώ υπήρξαν και 12 ανθρώπινες απώλειες. Το τραγικό αυτό γεγονός αποτελεί τη κορυφαία στιγμή στην ιστορία της κατοχικής Μενδενίτσας. Το Ολοκαύτωμα της Μενδενίτσας περιγράφεται συνοπτικά σε ξεχωριστή ενότητα (ΕΔΩ), ενώ συνταρακτικές λεπτομέρειες δίνονται από τον Γιώργο Μωραΐτη στο βιβλίο του «Οι Αναμνήσεις ενός αντάρτη, τόμος Β», σελ. 321-350 (1999), τη Μαρία Λάμπρου στο βιβλίο της «Μενδενίτσα - Η Αμυντήριος Έπαυλις» (2013), και την Αλεξάνδρα Βλάσση-Θεοδωρικάκου στο βιβλίο της «Τελευταίες Ρίζες» (2009).

Μετά τις εκκαθαρίσεις οι Γερμανοί εγκαθιστούν ισχυρή φρουρά στο Μώλο για την επιτήρηση της γύρω ορεινής περιοχής. Ακολουθούν μάλλον μετριοπαθή τακτική και αποφεύγουν να συγκρουστούν με τους αντάρτες που έχουν επανακάμψει στο Καλλίδρομο και ελέγχουν πάλι τα ορεινά χωριά. Μετά τη καταστροφή της Μενδενίτσας, και για τους υπόλοιπους 8-9 μήνες μέχρι τη τελική αποχώρηση των κατακτητών το καλοκαίρι του 1944, δεν καταγράφονται σημαντικά στρατιωτικά συμβάντα στη Δυτική Λοκρίδα.

Ιστορικά πεπραγμένα που αφορούν τη Μενδενίτσα του εμφυλίου πολέμου και των πρώτων μεταεμφυλιακών χρόνων, από το 1945 μέχρι το 1955, απαιτούν να παρέλθει αρκετός χρόνος για την αντικειμενική διερεύνηση και εξιστόρησή τους. Ο χρόνος αυτός δεν έχει ακόμα συμπληρωθεί, συνεπώς η παρουσίασή τους εδώ αφήνεται γιά το απώτερο μέλλον.

Λίγα λόγια μόνο: Η Μενδενίτσα, όπως και τόσα άλλα χωριά της ορεινής Ελλάδας, υπέστη τις ολέθριες συνέπειες του εμφυλίου πολέμου, με τους κατοίκους, ένθεν - κακείθεν και στη μέση, να έχουν υποφέρει τα πάνδεινα. Ένα στοιχείο μόνο: Ο αριθμός των Μενδενιτσιωτών που χάθηκαν στον εμφύλιο ήταν υπερδιπλάσιος του αριθμού των Μενδενιτσιωτών που έπεσαν υπέρ πατρίδας σε όλους μαζί τους εθνικούς πολέμους του εικοστού αιώνα: των Βαλκανικών, του 1ου Παγκοσμίου, της Μικρασίας, του 1940-41, και της Γερμανικής Κατοχής 1941-44. Επιπλέον, η συμφορά δεν τελείωσε με το τέλος του πολέμου. Ένας βαθύς διχασμός επικράτησε στη γενιά του εμφυλίου, και όπως ήταν φυσικό μεταφέρθηκε και στις επόμενες γενιές. Ήταν, και ακόμα είναι, η μάστιγα του τόπου μας. Είθε οι σημερινοί νέοι, τρίτη και τετάρτη γενιά μετά τον εμφύλιο, να αφήσουν τα βάρη των παληών αυτών αμαρτιών για πάντα πίσω και να προχωρήσουν όλοι μαζί μπροστά.

Η Μενδενίτσα ήταν κοινότητα του Δήμου Θερμοπυλών από το 1879 μέχρι το 1911 όταν με το βασιλικό διάταγμα της 28/09/1911 γίνεται ανεξάρτητη-αυτόνομη κοινότητα. Παραμένει αυτοδύναμη κοινότητα μέχρι το 1997, οπότε με την αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση "Ιω. Καποδίστριας" εντάσσεται σαν κοινότητα στο Καποδιστριακό Δήμο Μώλου. Με την επόμενη μεταρρύθμιση "Καλλικράτης" το 1910 γίνεται κοινότητα του Δήμου Μώλου-Άγιου Κωνσταντίνου, του οποίου η ονομασία άλλαξε το 2017 σε Δήμο Καμένων Βούρλων.

Οι Πρόεδροι και Δημοτικοί Εκπρόσωποι της κοινότητας Μενδενίτσας, από το 1880 μέχρι σήμερα: ΕΔΩ

Η ιστορία του Συλλόγου Μενδενιτσιωτών αρχίζει στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Ο πρώτος σύλλογος ιδρύεται με συντονιστή το Γεώργιο Πολίτη στις 2 Αυγούστου 1951, με την επωνυμία "Αγιος Γεώργιος". Το ιστορικό πρώτο Διοικητικό συμβούλιο αποτελούν οι: Γεώργιος Πολίτης, πρόεδρος, Παναγιώτης Πλαστήρας, αντιπρόεδρος, και τα μέλη Κυριαζής Τραπάτσας, Νικόλαος Γαλατάς, Ανδρέας Χασιώτης, Γεώργιος Γαλατάς, και Γεώργιος Οικονόμου. Με τη συμμετοχή και άλλων συγχωριανών στην Αθήνα ο σύλλογος ενεργοποιείται μέχρι το 1966, δηλαδή για 15 χρόνια και προσφέρει πολύτιμη βοήθεια και στήριξη στο χωριό, π.χ., φροντίζοντας μέσω της Νομαρχίας για κοινοτικά έργα όπως για την ηλεκτροδότηση του χωριού, και προσφέροντας αρωγή σε χειμαζόμενους κατοίκους. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και για λίγα χρόνια μετά, ο σύλλογος ατονεί και μένει σε λανθάνουσα κατάσταση πέραν της μιάς δεκαετίας.

Mέ ενέργειες μιας νέας πρωτοβουλίας συγχωριανών που συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα, ιδρύεται στις 17 Απριλίου 1977 νέος σύλλογος με την επωνυμία "Εξωραϊστικός-Εκπολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Μενδενιτσιωτών", με πρώτο πρόεδρο τον Σπύρο Γ. Χαραλάμπους. Το 1982 εκλέγεται πρόεδρος η Παγώνα Ηλιοπούλου, ενώ το 1984 ο Γιάννης Τραπάτσας. Στοιχεία σχετικά με τα πεπραγμένα του συλλόγου της περιόδου 1977-1986, δίνονται ΕΔΩ.

Χρονολογίες και πρόσωπα του Συλλόγου Μενδενιτιωτών από το 1951 μέχρι το 1988, όπως και κάποιες επιπλέον πληροφορίες, παρουσιάζονται στο 1ο τεύχος της εφημερίδας "Φωνή της Μενδενίτσας" στις 30 Ιουλίου 1988. Δείτε ΕΔΩ .

Στις εκλογές του 1986 εκλέγεται πρόεδρος ο Πάνος Γλυκός, οποίος αναλαμβάνει το τιμόνι του συλλόγου για αρκετά χρόνια, αναπτύσσοντας με τους συνεργάτες του πολύπλευρη κοινωφελή δραστηριότητα. Δείτε ΕΔΩ τα πεπραγμένα της προεδρίας Π. Γλυκού, όπως δημοσιεύτηκαν στη " Φωνή της Μενδενίτσας", Αριθ. Φύλ. 32, Σεπτ. 1994.

Μετά τη τελευταία προεδρία Π. Γλυκού, το 1994 εκλέγεται για δύο χρόνια πρόεδρος του Συλλόγου ο Κώστας Σάμιος. Δείτε ΕΔΩ τα πεπραγμένα της Προεδρίας Κ. Σάμιου, όπως δημοσιεύτηκαν στη " Φωνή της Μενδενίτσας", Αριθ. Φύλ. 44, Οκτ.-Νοε. 1996

Από το 1997 μέχρι το 2006 αναλαμβάνει τα ηνία του συλλόγου η Λίνα Γαλατά-Σταυρακάκη. Η νέα πρόεδρος και οι συνεργάτες της αναπτύσσουν μια πολυσχιδή δραστηριότητα, έτσι τη περίοδο αυτή ο σύλλογος γνωρίζει μεγάλη άνθηση και παρουσιάζει σπουδαίο έργο. Από το 2006 μέχρι το 2008 πρόεδρος του συλλογου εκλέγεται ο Ιωάννης Γιαννούκος, ενώ για το 2008-2009 επενέρχεται στην ηγεσία του συλλόγου η Λίνα Γαλατά-Σταυρακάκη (στοιχεία για τα πεπραγμένα της περιόδου αυτής ζητήθηκαν και αναμένονται).

Μετά το 2009 ο σύλλογος δεν λειτουργεί για μερικά χρόνια. Επαναδραστηριοποιείται το 2016 με έδρα τη Μενδενίτσα και επωνυμία "Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Μενδενίτσας". Για περισσότερες πληροφορίες και τη δραστηριότητά του, δείτε το ιστολόγιο του συλλόγου (ΕΔΩ) και τη σελίδα του στο Facebook (ΕΔΩ).

Το έτος 1988 ο σύλλογος των απανταχού Μενδενιτσιωστών προχωρά στην έκδοση εφημερίδας με την επωνυμία "Η Φωνή της Μενδενίτσας", με διευθυντή και συντάκτη το πρόεδρο του Συλλόγου Παναγιώτη Γλυκό, και γραφεία στην Αθήνα, Κάνιγγος 19.

Το 1ο τεύχος κυκλοφόρησε στις 20 Ιουλίου 1988. Στο πρωτοσέλιδο άρθρο με τίτλο "Σκοπός της έκδοσης της εφημερίδας μας" αναφέρει: "Το ΔΣ του Συλλόγου αποφάσισε την έκδοση της εφημερίδας με τίτλο Η Φωνή της Μενδενίτσας. Η χαρά και η συγκίνησή μας είναι μεγάλη που δίνουμε για πρώτη φορά στην κυκλοφορία μια Μενδενιτσιώτικη εφημερίδα και φιλοδοξούμε να συμβάλουμε με την έκδοσή της στην πρόοδο και την προκοπή του χωριού μας και κατ' επέκταση της γύρω περιοχής"

Δείτε το πρώτο ιστορικό φύλλο της Φωνής της Μενδενίτσας ΕΔΩ.

Έκτοτε η εφημερίδα κυκλοφορεί σε τακτά διαστήματα, αυξάνοντας σταθερά το εύρος και τη ποιότητα της ύλης της, προσφέροντας ενημέρωση σε θέματα που αφορούν το χωριό και τους ανθρώπους του, την ιστορία και τοπική οικονομία, όπως και τη δραστηριότητα του συλλόγου. Με συντάκτη το Πάνο Γλυκό απο το 1988 μέχρι το 1994, εκδίδονται 32 τεύχη. Για τα επόμενα δύο έτη, από το 1994 μέχρι το 1996 εκδίδονται 11 επιπλέον τεύχη με συντάκτη το πρόεδρο του συλλόγου Κώστα Σάμιο. Κατά τη περίοδο αυτή η εφημερίδα αναβαθμίζεται σημαντικά.

Μετά το 1996, και υπό τη συντακτική διεύθυνση της νέας προέδρου του συλλόγου Λίνας Γαλατά-Σταυρακάκη, η εφημερίδα βελτιώνεται επιπλέον σε εμφάνιση, μέγεθος και αριθμό σελίδων, και επεκτείνει το περιεχόμενό της. Εκτός των τρεχουσών ειδήσεων και πληροφοριών τοπικού ενδιαφέροντος, δημοσιεύει σειρά άρθρων συνεργατών της σε θέματα ιστορίας, λαογραφίας, λογοτεχνίας, και πολιτισμού. Το σύνολο των τευχών της εφημερίδας από το 1996 μέχρι 2003, όταν σταματά η έκδοσή της, ανέρχεται σε 39 Φύλλα.

Η Φωνή της Μενδενίτσας, που κυκλοφόρησε για 15 χρόνια και μέτρησε 82 τεύχη, αποτελεί παρακαταθήκη της σύγχρονης ιστορίας του χωριού. Ο μεγάλος όγκος θεμάτων (καθημερινών, ιστορικών, λαογραφικών, λογοτεχνικών και πολιτιστικών) που έχει δημοσιευτεί εκεί αντιπροσωπεύει ένα διαχρονικό απόθεμα πληροφοριών και γνώσεων για μελέτη κάθε ενδιαφερόμενου αναγνώστη, και ιδιαίτερα αυτού με άμεσους ή έμμεσους δεσμούς με τη Μενδενίτσα.

Από τό τέλος Ιανουαρίου 2021, η "Φωνή της Μενδενίτσας" είναι διαθέσιμη σε οποιονδήποτε σε ψηφιακή μορφή στη παρούσα ιστοσελίδα: ΕΔΩ, όπως και στο ιστότοπο του Εξωραϊστικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Μενδενίτσας: ΕΔΩ.

Ο Σύλλογος Μενδενιτσιωτών με πρόεδρο τη Λίνα Γαλατά-Σταυρακάκη, ιδρύει και διοργανώνει από το 1998 μέχρι και το 2007 το Φεστιβάλ "Μενδενίτσα-Κάστρο Πολιτισμού", το οποίο τυγχάνει ευρείας αναγνώρισης και γνωρίζει εξαιρετική επιτυχία. Η ιδέα προέκυψε μετά από μια επιτυχή χορευτική εκδήλωση του συλλόγου το καλοκαίρι του 1997 (δείτε ΕΔΩ). Για τα επόμενα δέκα χρόνια, με την οικονομική στήριξη του Υπ. Πολιτισμού, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Φθιώτιδας, και πολλών άλλων χορηγών, διοργανώνονται και παρουσιάζονται τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο στον επιβλητικό χώρο του κάστρου Μενδενίτσας πολιτιστικές μουσικές εκδηλώσεις και θεατρικές παραστάσεις υψηλής αισθητικής, οι οποίες παρακολουθούνται από πλήθος θεατών και γίνονται πανελληνίως γνωστές.

(Εχουν ζητηθεί απο τους διοργανωτές και αναμένονται περισσότερα στοιχεία, π.χ. τα προγράμματα των ετών 2006 και 2007).

Συνήθως υπάρχουν άνθρωποι σε ένα τόπο που διακρίνονται για τη δημόσια προσφορά τους μέσα από τη θέση που κατέχουν και υπηρετούν, τη δράση ζωής, όπως και για τη χαρισματική προσωπικότητά τους. Έτσι, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι αυτοί οι άνθρωποι συμμετέχουν δικαιωματικά στη διαμόρφωση της ιστορίας ενός τόπου, πολύ περισσότερο από άλλους, διάκριση που τους αποδίδει η ίδια η κοινωνία στην οποία ανήκουν ή προέρχονται.

Άνθρωποι άξιοι μνείας έχουν υπάρξει και στη Μενδενίτσα, που έχουν προσφέρει πολλά και έχουν έτσι «γράψει ιστορία» μέσα από το δικό τους ξεχωριστό αποτύπωμα που άφησαν στο τόπο, το χρόνο και τη κοινότητα. Το πρόβλημα βέβαια είναι τα κριτήρια που επιλέγονται για την αναγνώριση αυτών των ανθρώπων. Δύσκολη άσκηση με λύση αμφίβολη, καθόσον μπορεί να οδηγήσει σε ανεπίτρεπτες αστοχίες ή αδικίες.

Ενώ υπάρχουν αρκετοί σημαντικοί άνθρωποι που έχουν προσφέρει στο χωριό, με ευθύνη των διαχειριστών του περιεχομένου της ιστοσελίδας, και μετά από συζήτηση με φίλους της πρωτοβουλίας ανάδειξης της ιστορίας της Μενδενίτσας αλλά και άλλους συγχωριανούς, επιλέγεται να γίνει αναφορά και ιδιαίτερη μνεία σε τέσσερες σημαντικούς ανθρώπους της Μενδενίτσας:

1) Τον Ιερέα Γεώργιο Παπακώστα (Παπα-Γιώργη),

2) τον Ιατρό Αθανάσιο Πολίτη,

3) τον Δάσκαλο Κωνσταντίνο Σκούρα, και

4) τον Παραολυμπιονίκη Κωνσταντίνο Φύκα.

Οι τρείς πρώτοι αναφέρονται εδώ για την ανεκτίμητη προσφορά τους στο χωριό και τους ανθρώπους του, καθόσον, χωρίς υπερβολή, «κράτησαν το χωριό όρθιο» τα σκοτεινά χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου (1940-1950), όπως και τη πολύ δύσκολη δεκαετία μετά. Ο τέταρτος, αφορά ένα νέο άνθρωπο που νίκησε το έμφυτο σωματικό του μειονέκτημα και κατάφερε, με απαράμιλλη θέληση και συνεχή-επίμονη προσπάθεια και δουλειά, να αναδειχτεί στους κορυφαίους αθλητές του κόσμου, γράφοντας ιστορία, και τιμώντας έτσι τη πατρίδα του όπως και το τόπο καταγωγής του.

Η αναφορά εδώ των παραπάνω τεσσάρων αυτών προσώπων αποτελεί ελάχιστο μέρος της τιμής που δικαιούνται. Δείτε ΕΔΩ σύντομα βιογραφικά τους.