Papa Urbanus II apud Clermontem dicit:
Est tempus. Dominus Jesus demonstravit hoc tempus.
In Evangelio, Jesus dicit:
“Si vis venire post me, tolle crucem tuum et veni post me.”
Tunc, erat movimentum magnum in Gallia. Si aliquis vult ire post Deum cum corde bono, et si aliquis fidelis vult tollere crucem post Deum, non pigraretur arripere viam ad Sanctum Sepulchrum!
Papa Urbanus II (Pontifex Maximus Romanus) cum episcopis, abbatis, et presbiteris trans montes iit in Galliam
Papa dicit “Si vis servare tuam animam, non dubitaret incipere in via Domini. Si non habes denarios ($$), Dominus dabit tibi satis denariorum.
Pope Urban II Speaks at Clermot
crucem= ✝️
(non) pigraretur arripere=
do not delay to take up (the road)
sanctum sepulchrum= The Holy Sepulcher, the place where Jesus’ body is said to have laid (In Jerusalem); a holy place and site of pilgrimage among Christians
episcopis, etc.= Bishops, Abbots, Presbyters (church leaders)
non dubitaret incipere= do not delay to start off
Illud tempus venit, quod Dominus Jesus demonstrat ad suos discipulos. In Evangelio dixit: “Si aliquis vult post me venire, abneget se et tollat crucem suam, et sequatur me.”
Igitur, motio magna facta est per omnes regiones Galliae.
Propter hanc motionem, si aliquis desideraret sequi Deum cum puro corde, et, si aliquis vellet ferre crucem cum fidelitate post Deum, non pigraretur arripere viam ad Sanctum Sepulchrum.
Papa, Apostolicus Romanus, ivit trans montanas partes quantocius cum episcopis, abbatis, et presbiteris suis.
Et Papa dicit, “si aliquis vellet facere animam salvatam, non dubitaret incipere viam Domini cum humilitate. Ac, si denarius deësset, Divina Gratia daret satis denariourm.”
abneget= let he deny himself
propter= because of
(non) pigraetur arripere=
do not delay to take up (the road)\
quantocius= as fast as possible
episcopis, etc..= Bishops, Abbots, Presbyters (church leaders)
non dubitaret incipere=
do not delay to start off
deesset= de+esset, is gone
Quando ille terminus appropinquavit, quem Dominus Iesus demonstrat suis fidelibus, in Evangelio dicens, “Si quis vult venire post me, abneget sese, et tollat crucem suam, et sequantur me,” motio facta est, ut, si aliquis desideraret sequi Deum cum studiose puroque corde et mente, atque [si quis] post ipsum (Deum) vellet fideliter ferre crucem, non pigraretur arripere viam Sancti Sepulchri celerius.
Namque, Apostolicus Romanae Sedis (Papa) profectus est ultra montanas partes quantocius cum suis archiepiscopis, episcopis, abbatibus, et presbiteris.
Et (Papa) coepit dicere ut si (ali)quis vellet facere animam suam salvam, non dubitaret humiliter incipere ire in Via Domini; ac, si copia denariorum ei deesset, misercordia divina daret ei satis.
suis fidelibus= to his faithful
ut= so that
atque= and also
non pigraretur= should not delay
celerius= faster
namque= therefore
quantocius= as fast as possible
coepit= began
ut= that (indirect speech)
salvam= saved
dubitaret= should (not) delay
misercordia= mercy
Cum iam appropinquasset ille terminus quem dominus Iesus cotidie suis demonstrat fidelibus, specialiter in evangelio dicens: “Si quis vult post me venire, abneget semetipsum1 et tollat crucem suam et sequatur me,”2 facta est igitur3 motio valida per universas Galliarum regiones, ut si aliquis Deum studiose puroque corde et mente sequi desideraret, atque post ipsum4 crucem fideliter baiulare5 vellet, non pigritaretur6 Sancti Sepulchri viam celerius arripere.
Apostolicus namque7 Romanae sedis8 ultra montanas partes quantocius9 profectus est cum suis archiepiscopis, episcopis, abbatibus, et presbiteris10, coepitque subtiliter11 sermocinari et predicare,12 dicens, ut13 si quis animam suam salvam14 facere vellet, non dubitaret humiliter viam incipere Domini, ac si denariorum15 ei deesset copia, divina ei satis16 daret misericordia.
1semetipsum (ML) = sese (CL).
2 Matthew 16:24: Tunc Iesus dixit discipulis suis: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me. 3“Therefore” is superfluous here, since cum ... appropinquasset is a cum clause of attendant circumstances (AG § 546); omit in translation.
4i.e. post Deum ipsum.
5 bāiulo (1) “to carry a burden, to bear something heavy.”
6 pigritaretur (ML) = pigraret (CL) “be slow to.”
7“on the other hand, but” (ML; Niemeyer)
8 The apostolicus sacrae sedis was the Pope, i.e. Urban II, 1088-1099. The reference here is to the famous Council of Clermont, 18-28 November 1095.
9 quantōcius “as quickly as possible.”
10“priests.”
11 here “elegantly.”
12 “make conversation and proclaim.”
13 ut + subj. can express indirect statement in ML.
14 salvus, a, um “safe” (CL); in ML this often means “saved” in the Christian sense.
15 dēnārius, iī, m. “denarius”; (ML) “penny.”
16 satis can be an indeclinable neuter noun, “enough” “a sufficiency”; here direct object of daret.