رابون وهەلوەشاندنا دەولەتێت کوردی دچەرخێ بیستێدا
پێنج هەولدانێت پویچکری بو ب دەستڤە ئینانا ماڤێ سەرخۆبونێ
زانایێ سوسیولوجی یێ تورکی( ئسماعیل بێشکجی) دبێژیت: "مللەتێت بێ وەلات هەرێ تیشێ خوین رێژیێ وجینوسایدا دبن". پشتەڤان وپالپشتێ گرفتاریا کوردانە. ئەڤا بۆری ب درستێ هەر دهێت ل سەر کوردان چنکی ئەو ژهەمی مللەتێت دی تویشی نەهێلان وبنبرنێ بوینە. هەر وەسا ژهەمیا پتر شەر وجەنگێت مللی یێت کرن وبزاڤ ولڤینێت سەرخۆبونێ دکرن بو دامزراندنا دەولەتا خۆ یا سەر بخۆ. بەلێ نەمان بو هەمیا هاتبو نڤێسین، چ ژوان ب سەرنەکەتن ل چەرخێ بیستی وحەتا نوکە ودەمێ وان ژی زۆر نەکێشا بەس بو چەند روژ وهەیڤان یان سالان.
ل دەستپێکا چەرخێ بیستێ، پشتی شکەستن کەتیە دەولەتا ئوسمانی دجەنگێ جیهانێ ئێکێ ، ل وێرێ کوردان دا هزرێ کو دەولەتەکا سەربخۆ دامزرینن دبن ناڤێ"کوردستان"هەڤپەیمانێت سەرکەڤتی دپەیمانا سیڤەردا ل سالا ١٩٢٠ دابو هزرا خۆ کو دەولەتەکا کوردی چێکەن، بەلێ ئەڤ هیڤی هاتە ژبنبرن وپیچکرن پشتی سێ سالان دەما پەیمانا لوزان هاتیە ئیمزاکرن وسنۆرێت دەولەتا تورکیایێ یا نهو ب ڤێ کێش ورەنگی کو نەهێلا چ جهـ بو دەولەتا کوردی تێدابیت.
دچەرخێ بیستێ بتنێ پێنج دەولەت وکومارێت کوردی هاتنە دیتن وبەرچاڤبون، دەمکێشان وجهێت وان دجودابون ژئێک بەلێ هەمی دڤێکەڤتی بون ب هەلوەشانەکا بلەز وڤێ ئاماژە پێدا کو کورد ژکێما هاتنە حسێبکرن ل: تورکیا، عیراق، ئیران، سوریا و ئەرمینیایێ. ل وان حەشتێ سالێت بۆری هەمی هەولدانێت دامزراندنا دەولەتا کوردی ب شکەستن ڤە هاتن. ئو یا دویماهیێ ریفروندوما سەر بخۆیا هەرێما کوردستانێ بو ل عیراقێ یا سەروک مەسعود پێ رابوی وخۆ ڤەکێشای ژسەروکاتیا هەرێمێ پشتی دەمەکی.
ل ژێری دێ بەحسێ وان چەنگان وهەولدانێت سەرخۆبونێ کەین ئەوێت پەیدابوین ل چەرخێ بیستی ودیارکەین رەوش وئەگەرێت وان شکەستنان، ئو کا چەوا جڤاکی سەڤیل سەرەدەری دگەل کربون.
شاهنەشینا کوردستانێ (1922 – 1924)١-
ناڤ بەینا مەها چریا ئێکێ ل سالا 1922وخزیرانێ ل سالا 1924، شێخ مەحمودێ حەفید زادە بەرزەنجی( پادشایێ کوردستانێ) شاهنەشینا کوردستانێ دامزراند ل باکۆرێ عیراقێ. چ دەولەتێت جیهانێ دانپێدان پێ نەکر، پشتی بەرزەنجی خۆ دانای پادشا ل سەر کوردستانێ ل چریا دووێ سالا ١٩٢٢، چەند هەیڤ پێ نەچون ئنگلیزی هێرشەک کربو سەر سولێمانیێ، دا وێ دەستهەلاتێ ژدەست دەربێخیت ودگەل وان ژی هێزێت عیراقی ب هاریکاریا هێزێت ئەسمانی وپەیادە ژلایێ داگێرکەرێ بەریتانی وشیان پاژێرێ سولێمانیێ بن دەستکەن ل ١٩ تیرمەهێ سالا ١٩٢٤.
جارەکا دی بەرزەنجی شیابو هێرشێ بکەتە سەر هێزێت عیراقی وب تەقینیت ژباژێری وبن دەستێ خۆڤە بینیت. بەلێ ب هاریکاریا ئنگلیزی هێزێت عیراقی شیان باژیری داگێرکەن وبەرزەجی بەرێ خۆ بدەتە چیان ول وێرێ خۆ ئاسێبکەت، وهێرشا بینیت سەر وان هێزێت داگێر حەتا سالا ١٩٢٦، ب ئالیکاریا مشیر هەماوەندێ جاش، شێخێ هوزا هەماوەندێ چیا دەربازکرن ودۆر ب زڤریت، ل وێرێ بەرزەنجی هاتە بریندارکرن وهاتە دەستە سەرکرن
وبەرەف بەغدایێ ڤە برن. حوکمێ سێدارێ بو دانا بەلێ پشتی هنگێ هاتە کێمکرن بو دەهـ سالان دگەل سزاکرنا دەهـ هزار روپیان بەری بهێتە نەفیکرن ل هندێ.
کومارا کوردستانا سۆر (1923 – 1929)٢-
ل سەردەمێ لینینی ل تیرمەهێ ل سالا ١٩٢٣"کوردستانا سۆر" هاتە دامزراندن، ئەڤ کومارە حوکمێ ئوتونومی بو گرێدابو ب ئەزەربێجانێ ڤە، بەلێ نە گەلەک ڤەکێشا بەس بو چەند سالان وهاتە هەلوەشاندن ب شێوەکێ کرێت ل سالا ١٩٢٩. پایتەختێ وێ باژێری (لاجین)بو ئو 70% ژسەدێ نفوسا وان کوردبون. ئەڤ دەولەتە هاتە دامزراندن ژبەر گەلەک ئەگەرێت توند وتیژ ئەوێت دکەتینە بەر وان، ل سالا ١٩٢٣ ب ئانەهیا سەروکێ سوڤیەتی لینینی چەند سەرێت ماقویل وگرێت وان شیابون ڤێ دەولەتێ ب دامزرینن، وچەند دەستگایێت ریڤەبەریێ هاتنە بنەجهکرن وب رێڤەبرن ل وێ هەرێمێ. کوسی حەجیێڤ بو سەروکێ ئێکێ بەرلەمانی، ئو سەروکێ ئێکێ بو کوردستانا سوڤیەتی.
نەخشێ کوردستانا سۆر
ژبلی کو حوکمێ ئوتونومی یێ ب دەست سەروکێ ڤێ کوردستانێ یێ کێم وگرێدایبو بەرامبەرێ هەرێمێت دی، بەلێ ئەڤ دەسڤەئینان یا گرنگ بو ژلایێ سیاسەتمەداری ڤە چنکی یەکەمین هەولدانبو بو دەولەتا کوردی ل چەرخێ نوی، ل وی سەردەمی پەلاڤوک وڤەکولینێت رەوشەنبیری ل سەر زاراڤ وزمان وتۆرێ کوردی هاتنە بەرچاڤکرن ونڤێسین، ماڤێ ئێزگێ دابویێ، رۆژناما "کوردستانا سوڤیەتی" دهاتە دەرچون، کارگێریا پەروەردە هاتبو ڤەکرن، ودەستپێک پێ هاتەکرن بو فێربونا زاروکان ب زمانێ کوردی.
ئەڤێ دەولەتێ ژێ گەلەک نە ڤەکێشا، هەر یەکەتیا سوڤیەتی یا پالپشت بو، ئو هەر ئەو بو ئاستەنگ دانان بو نەهێلان وژبنبرنا وێ دەولەتێ. چنکی هندە سەرێت بەرز وەک ستالینی وشالیارێ کار وبارێت ژدەرڤە بونە رێگڕ ل وان بزاڤ وچالاکیێت کوردان ژمەترسی کو ئەو زیانێ ب گەهینە تورک وئیرانێ. دویماهیا ڤێ کومارێ هات پشتی مشختکرنا زۆربەی کوردان ژوی جهی وئەوێت دماین ژی ب سەر ئەزەریا ڤە برن وگرێدان ودەڤەرێت وان ئێخستن دبن لەپێت ئەزەریان. ئو ناڤێ دەڤەرێ هاتە گوهارتن دبن ناڤێ"دەڤەرا نقشووان".
پشتی ڤێ چەندێ کورد هاتنە تەپەسەرکرن وبن دەستکرنەکا دژوار ژلایێ ئەزەریاڤە، زمانێ کوردی لێ هاتبو قەدەغەکرن، دا ب هێنە حەلاندن بەرەف پترێت ئەزەری. زۆربەی ژوان کوچبەر کربون بەرەف سیپیریایێ، ئەرد ومال ومولکیەتێ وان ژێ هاتە ستاندن.
کومارا ئارارات(1927 -1930)٣-
ل سالا ١٩٢٧، دگەل چەند نەرازیبونان وپێشاندانان ل باشۆرێ رۆژهەلاتێ تورکیایێ شورەشەکا کوردی دەستپێکربو وکومارا"ئاراراتا کوردی یا سەربخۆ" هاتبو ب ناڤکرن. دڤێ سالێدا کوردێت وێرێ چەند هێرش ولێکدان دگەل دەستهەلاتا تورکان کربون، ل چیایێت ئاراراتێ، دبن ناڤێ "شورەشا ئاگری" یان شورەشا "ئارارات"، دبن رێڤەبەریا ئحسان نوری پاشای یێ کو حزبەکا سیاسیا کوردی دامزراندبو دبن ڤان ناڤ ونیشانا"خویبون". هاتە بەلاڤکرن کو ئەو جهێ ئارارات دەولەتەکا کوردی یە یا سەربخۆ. ڤێ پێنگاڤێ رویدان دا جەنگێ گشتی دگەل تورکان ل دەڤەرێت کوردی. ل دەستپێکێ هێزێت تورکی شکەستنەکا دژوار ئینابو، ژبەر ڤێ چەندێ تورکا نەفیرا گشتی راکربو ل سەر کوردان وب هزاران جەندرمە وخوبەخش هاتنە داخازکرن دا هێرشێ ببەن وان دەڤەرا ودۆرپێچکەن، وان خرناقێت مەزن ئینانە سەرێ سەڤیلێت کورد ل وان شوین وجهان ب رەنگەکێ توند ودژوار. ڤێجا نوری پاشا نەچاربو وئەو وخێزانا خۆ دگەل هندەک شورەشگێران بەرەف ئیرانێ ڤە چون. بێ هاریکاریا لەشکەری ودارایێ ئاماژە پێدا کو ئەڤ کومارا ئارارات ب هێتە هەلوەشاندن ل سالا ١٩٣٠ ل سەر دەستێ لەشکرێ تورکی.
(کانینا دووێ – کانینا ئێکێ 1946) کومارا مەهەباد٤-
کومارا مەهاباد هاتە دامزراندن ل باکۆرێ رۆژ ئاڤایێ ئیرانێ ل سالا ١٩٤٦، دەما سوڤیەت ل ئیرانی، دشەرێ جیهانا ئێکێ ئیران مابو ل سەر حەیادێ بەلێ دسەر ڤێ هەمیرا هێزێت سوڤیەتێ پێڤەکر ب حێجەتا دلپێسوتنا شاهێ ئیرانێ رزا پەهلەوی دگەل هتلەری. ل سالا ١٩٤٥(حزبا دیموقراتی کوردستان) هاتە دامزراندن وزمانێ کوردی بو زمانێ فەرمی، حوکمی دیموقراتی ل دەڤەرێ دگەل هندەک یاسایێت پالە وجوتیاران دگەل خودان عەردان هاتن دانان. ل بیست و چارێ کانینا دووێ ل سالا ١٩٤٦ حزبێ پێش نیاسکر رابونا کومارا مەهەبادێ ب ئاهنگەکێ ل باژێرێ سەقزێ، فرێکەر وشاندێێت رەخ ودوران ئامەدەبون ل وێرێ، قازی مەحەمەد سەروکێ حزبێ بو سەروکێ هەرێمێ، و موصتەفا بارزانێ بو رێبەرێ گشتی. هەر ل وێ سالێ ب تایبەت هێزێت سوڤیەتی خۆ پاش ڤەکێشان ژئیرانێ وکورد هێلان دگەل وێ دەولەتا ساڤا ببیتە ئارمانج بو هێرشێت هێزێت حوکمەتا ئیرانێ، ل کانینا ئێکێ ل وێ سالێ ١٩٤٦ هێزێت ئیرانێ ب سەر مەهابادێ دا گرت ودەستهەلاتا کوردان بنبرکر وژبنبر ب خلاسی ل دەڤەرێ، ل ٣٠ ئادارێ ١٩٤٧ لەشکەرێ ئیرانێ قازی مەحەمەد دگەل برایێ وی دانابو بەر سێ دارێ، بەلێ موستەفا بارزانی شیابو خۆ قورتالکەت دگەل هندەک زەلامێت وی بەرەف یەکەتیا سوڤیەتی چوون.
٥- کومارا لاجین یا کوردی- 1992
ئەڤە دویماهیک دەولەتا کوردانە یا سەربخۆ بدرستی، پشتی دەولەتا کوردستانا سۆر هاتیە هەلوشاندن ل ئەزربێجانێ، کورد نەمان راوستیای بو دامزراندنا دەولەتەکا کوردی ل وێ دەڤەرێ ئەوا دکەڤتە ناڤبەرا ئەزربێجانێ وئەرمینیا.
ل سالا ١٩٩٢ دەولەتا لاجینا کوردی هاتە بەلاڤکرن ب سەروکاتیا ویکیل موصتەفایێف ل باژێرێ لاجین، ئەو ژی پشتی هێزێت ئەرمەنی ب سەر وی باژیریدا گرتی ورەوشەنبیر وگەنجێت کوردێت ئەرمەنی هاتنە ڤەگوهاستن ژئەرمینیا بو ئەزەربیجانێ ب پاسان. بەلێ ئەڤ دەولەتە ب سەر نەکەڤت وبلەز هاتە پیچکرن ژبەر ڤان ئەگەران: چالاکیێت حوکمەتا ئەزەربێجانێ یا دژوار ب هاریکاریەکا دەمەلدەست ژلایێ تورکان ڤە، دگەل بێ دەنگی ومتبونا روسی وهەولدانێت ئەرمەنا دا کو دەڤەرێ بن دەستێ خۆبکەن ب تەمامی کو هو ب سەرێ موصتەفایێفی ئینابو ب رەڤیت وبچیتە ئیتالیا ول وێرێ داخازا ڤەحەویانا سیاسی بکەت.
ناڤ بەینا چێبونێ وبنبونێ (سەرکەڤتنێ وشکەستنێ)
دیتن وپێچونەکا گشت ل سەر چێبونێ وبنبونێ ودبن ناڤێت وان" کومار ودەولەتێت کوردی" یێت پەیدابوین ل چەرخێ بیستێ: وەکی مە دیتی هەمی گشت وەک ئێکنبون ب کارتیکەریێت ب سەرکەڤتنێ وب بنکەڤتنێ، دبیت وچ گومان تێدا نینە شکەستنا وان ڤەدگیریت بو کارتیکەرێ ژدەرڤە ژهەر دوو لایان یێ سەرکەڤتنێ وشکەستنێ پیگڤە. ئەڤە یا دیاربو ل کومارا کوردستانا سۆر، بونا وێ ب بریارا لینینی بو وهەلوەشیان ژی ژبەر بریارا ستالینی بو، هەر وەسا کومارا مەهەبادێ ب هاریکاریا سوڤیەتی وپاشڤەچون وپشدانا وان وهێلاین بتنی ل بەر سینگێ هێزێت ئیرانی کو شکاندی وسەروکێ وێ کومارێ ب هێتە سێدارکرن.
کورد وبەرژەوەندیێت دەولەتێت رۆژ ئاڤا(غەربی):
ئسماعیل بیشکجی زانیارێ سوسیولوجی تورکی دپەرتوکا خۆدا"کوردستان بندەستەکا جیهانی یە" دبێژیت: تارێتا ژهەمیا مەزنتر ئەوا ب سەرێ مللەتەکی دهێت دەما دبیتە ئارمانج دبن سیاسەتا"ژیکڤەکە وب سەرکەڤە" چنکی ئەڤ سیاسەتە هەبونا وی مللەتی دبچینیت وژهەمی لایان ڤە تێکددەت وژبن دبەت ئو ئەڤە یا چێبوی ل سەر مللەتێ کورد ل دەستپێکا چەرخێ بیستێ دا.
ئەو زانیار وەسا دبینیت کو" کورد مللەتەکێ دبێ وەلات ودەولەتن، ئارمانجا سەرەکی یا داگێرێت جیهانی ئەوە نەهێلن چ دەولەتێت کوردی ب هێنە دامزراندن دا کو ب شێن بەر دەوام و ب ساناهی بەرژەوندیێت خۆ ب جهبینن ژداهاتێت سروشتی ونەفتێ وئاڤێ ومەعدەنێت مشە ل کوردستانێ.
هەر سەر ڤی ئاوایێ یا هاتیە گوتن:
١- مەسعود بارزانی سەروکێ هەرێما کوردستانێ ل دەمێ بۆری دبێژیت د پەرتوکا خۆدا دبن ڤی ناڤی" بارزانی وبزاڤا سەرخۆبونا کوردی" ئاریش وکاریساتا کوردان دگەل داگێری ئەڤەیە:"داگێرێ بەریتانی نەیێ راستەگوبو قەت ب سوزێت خۆ بو دانا سەرخۆبونێ بو کوردستانێ".
ئاخڤتنا بارزانی ب گرنگی ڤە دهێت وەرگرتن ل سەر سەربۆریێت دیروکی وەکی دیاربوی ل دەمێ: بەریتانیا سوزدای بو دامزراندنا دەولەتەکێ بو وان ل پەیمانا سیڤر ل سالا ١٩٢٠ دەما وەلێ کری کو تورکیا ب جهبکەت ودانپێدانێ پێ بکەت وبو جارا ئێکێ ب دەست کوردا ڤە هات ددیروکێدا دەولەتێت جیهانێ ب ڤێ دانپێدانێ، بەلێ ل پەیمانا لوزانێ ئەوا هاتیە ئیمزاکرن دناڤ بەرا دەولەتێت هەڤپەیمان دگەل تورکیایێ ژڤی ماڤێ کوردان بو سەرخۆبونێ نە هاتە گوتن ونڤێسین ودیارکرن وچ بەحسێ دەولەتا کوردی تێدا نەهاتە کرن ب چ رەنگان.
٢- هەر سەر ڤێ ئێکێ ژی نڤێسەرێ ئیرانی حەمید رزا جەلائی دپەرتوکا خۆدا" ئاریشا کوردی" دبیژیت: دەربارێ بەرژەوەندیێت بەریتانی ب ڤان دوو پەیڤان"تیوریا بەرژەوەندی"، ئەو دبینیت هندی حوکمەتێت تورکی، ئیرانێ، وعیراقێ بەرەف رێکا بەرژەوەندیێت وان دەولتێت زلهێز ڤە بچیت، ئەو دەولەت پشتەڤانیێ ل پروژێت وان دگریت ل دەڤەرێت کوردان.
٣- رۆژهەلاتناسێ سوڤیەتی م.س. لازاریف دپەرتوکا خۆدا دبن ناڤێ: "ئمپریالی وکێشا کوردان" دبێژیت: بەشداریا بەریتانی دژێ کوردان ئاشکرابو ب رونی پشتی جەنگێ جیهانی ئێکێ دەما شیای لڤین وبزاڤێت کوردا سست دکەت وپاشدەت ل پارچەکرنا کوردستانێ دناڤ بەرا تورک وئیران وعیراقێ وسوریایێ، تفاق گرێدا دگەل وان ژبلی سوریایێ چنکی نە دبن دەستهەلاتداریا وانڤەبو ل وی دەمی بو پاراستنا توخیب وسنۆران وکوردا دۆرپێچکەن ونەهێلن خۆ ب کەنە ئێک.
هەر ب ڤی ئاوایێ ئنگلیز بونە پالپشتێت تورکێت نەژادپەرست، پشتەڤانی ل ئەتاتورکی کر چنکی ئەو بەرەف عەلمانیەتێ ڤە دچو وخلافەت راوستاند وپیچکر. بونە دژێ کوردان، هاریکاریا دەولەتا عیراقێ ودویڤەلانکێت وان بو ڤەمراندا شورەشێت وان ل دەڤەرێ. هەر وەسا ل ئیرانێ ژی ونەهێلان هەمی لا ب گەهنە ئێک ب چ رەنگان. ل ڤان هەر سێ دەولەتان یێت دبن دەستێ وان، ئنگلیزی چەک وهاریکاری دا وان حوکمەتان وپشتەڤانی لی گرت دا کو چ شورەشیت کوردان ب سەرنەکەڤن. ئو گەلەک جاران مەجبوربون بخۆ بەشداربن دگەل هێزێت ئەسمانی یێ مەلکی بو بومبەباران کرنا کوردان ل عیراقێ ول سەر توخیبێ ئیرانێ دگەل عیراقێ.
کەرب وکینیا کەڤن:
دویر ژتیوریا بەرژەوەندیێ هندەک دیروکڤان دانن هندەک ئەگەرێت دی بو ڤێ بەر راوستانێ درێا کوردان دا بو دامزراندنا دەولەتەکا سەربخۆ ئەو ژی ئەون وەک: هزر وبیری، ئایینێ ئەڤە ژی دیاربو دەما شورەشا بەرزەنجی دسالێت بیستێدا دەستپێکری کا چەوا ئنگلیز پەشداربو ب هەمی هێزێت خۆڤە ژپەیادە دگەل هێزێت ئەسمانیدا وێ شورەشێ ب هەلوەشینیت دگەل حوکمەتا عیراقێ حەتا ب دیف کەتن ول چیا ئاسێکرین ونەفی کریە هندێ. هندەک زێرەڤانێت دویروکی وەسا دبینن ژمەترسیا ئنگلیزی ژبو شێخ حەفیدی چنکی ئەو قوتبەک بو ژقوتبێت قادریا وپشتەڤانبو بو ڤەگێرانا خلافەتا عثمانی.
ئەڤ هزرە دگەل تیوریا چیوازیا ئایینی ورەوشا دوژمنی یا غەربی دگەل کوردان خۆ پێگڤە دگرن ل دیف دیتنا عوسمان عەلی خودانێ پەرتوکا:" بزاڤا کوردا یا هەڤچەرخ" وەسا دیاردبیت کو ئەو کینی ژلایێ رێبەرێت غەربی ڤە دگەل کوردان زۆر پتر ژهەمی مللەتێت دی، دەولەتێت ئورپایێ دگەل بەریتانیا هێلان چەند مللەت ژدەولەتا ئوسمانی ڤەبیت ل شامێ، بەنداڤێ، ل باکورێ ئەفریقا، بەلقانێ، ورۆژهەلاتا ئوروپا ودابپێدان پێ هاتبو کرن وچونە چڤاکا مللەتاندا وپشتی هنگێ وناڤ دەولەتێت یەگرتی. بەس وان نەهێلا کورد بتنێ ببن دەولەت.
هەر ئەو نڤێسەر دبێژیت: دیروک موکمدکەت دەولەتێت غەربی بخۆ یاریا ب کوردا دکەن دەما دهینە بیری ودهزرا واندا دکەن ودبێژن دا کوردستانا مەزن ب دامزرینن یا سەربخۆ، بەلێ بەر وڤاژی دیاربو ژدوو چەرخێت شورەشان وسەرهلدانا ڤان دەولەتا ڤیتوی بو ب کاردئینن دژێ دامزراندنا دەولەتا کوردی یا یەگرتی ل دیف وان بەلگێت پەیمانا کەڤن یا سایکس پیکوی ل سالا ١٩١٦ پشتی جەنگێ جیهانی ئێکێ. ئو ئەڤ پال پشتڤانیا ڤێ خەونێ مەرم ومەبەست ژێ ئەوە دا کو کوردا هەر دەم ب شەر وجەنگان ڤە بکەن دگەل وان دەولەتێت تێدا دژین دا بهێنە زەعیفکرن ولاوازببن بەر دەوام.
تێکچون وخیانەت:
دویر ژبەرخۆنیشاندانا دەولەتێت جیهانی، هندەک ئاریش وگرفتاری دهەین دناڤ رێزا کوردی، تێکچونا ناڤخۆیێ وپەڤچون ل سەر دەستهەلات داریێ یا بویە پارچەک ژ ژیانا کوردان، وخیانەتێ جهێ خۆیێ گرنگێ کری دڤان شورەشاندا، وەکی مە دیارکری دەما شێخێ هەماوەندێ نەمامی کری ل سەر بەرزەنجی پادشایێ کوردستانێ، وهەر وەسا دەما مەسعود بارزانی ژی سەروکێ هەرێما کوردستانێ ئەڤە بریە بەرێ حزبا یەکەتی نشتیمانى كوردستان.
هەر سەر ڤێ خیانەتێ ودگەل تێکچونێ وسەر بلندیا کوردان ئوجلان ژی ڤێ دیاردکەت وپێش چاڤدکەت، بەس زانیارێ سوسیولوجی یێ تورکی بێشکجی پتر ڤێ ددەتە بەر رونکرنێ دەما سالوخەتێت ڤێ پەڤچونێ وبەرهەنگاری ئێک بونێ یا ناڤخۆیێ دەما دبێژیت: ئەو تیخێ دیڤەلوکان قوشمەکێ کەڤنە ژکوردان ئەوا کو دەولەتێت حەزدکەن کوردستانێ ژێکڤەکەن وپارچە پارچەکەن وب شێن داگێرکەن ب هەمی شێوان هندەک ژوان دیڤەلانکان بخۆ دکرن ئەڤە ژی پێش هندەک دەستڤە ئینانا وەک: ببن بەرلەمانتار، شالیار، رێڤەبەرێت گرنگ دناڤ دەولەتا مەرکەزی بەرامبەرێ خۆ ژناسناما نەتەوی ڤەکەن.
دپەرتوکا خۆدا" کوردستان بندەستەکا جیهانی یە" بیشکجی دبینیت کو ئەڤ توڤە تیخێت کەسان ژدیڤەلوکان یێ خیانەتا دوزا مللەتێ خۆ دکەن پتر زەنگین دبن کو یا بویە دیاروکا گشتی ویا بویە ئەگەر بو گوهورینا سیاسی دناڤ جڤاکیدا، ئەو نڤێسەر وەسا ئاماژێ پێ ددەت کو ئەڤ تیخە یێ بەرهەڤە بو ب جهئینانا ئەمر وداخازێت وان لایان ئەوێت لەشکری، ئاسایێش یان موخابەراتی.
ئەڤ سالوخەتدانا بیشکجی یا موکم ل سەر ڤان رەوشێت پەیدابوین ل هەرێما کوردستانێ کو بەرزێت وان حزبان یێت پارچە پارچە بوین ناڤ بەینا موخابەراتێت وان دەولەتێت رەخ ودۆران ئانکو ئەقلیمی ویان یێت جیهانی، ئو ئەڤە یا ئاشکرابوی دەما هێزێت عیراقی دەستێ خۆ دانایە سەر باژێرێ کەرکیکێ وپێشمەرگە ژوی جهی دەرئێخستن.
ل داوی، ژبلی ڤان هەمی شروڤەکرنا وکێش وڤەکێشان دوزا کوردی دێ مینیت یا پڕ ژسر ونهینیان یێت نە هاتینە ئاشکراکرن وبەرچاڤکرن حەتا نوکە، وگەلەک پەیمان وڤێک کەڤتن ودیس وپلانێت جیهانی حەتا نوکە روناهی نەدیتی یە وبەرچاڤ نەبوینە، بەلێ یا بنەجهە وموکمە کو هەمی کارتیکەرێت بۆری، پێگڤە وجودا جودا، خڕهاریکابون ب هەر شێوەکی بو نقوبون وکەڤتن وپێچبونا خەونا دەولەتا کوردی، یان ب کێماسی پاشکەڤتن بکەڤیتێ.
١٤-٢-٢٠٢٠ -دهوک- گوهورین وبەرهەڤکرن : ئەحمەد عەلی
مقال من كتابة: محسن عوض الله - 9 نوفمبر2017 - مدى مصر
ترجمة: أحمد علي: دهوك- كوردستان العراق