ژێبرنا پیتان

ژێبرنا پیتان

ژێبرنا چەند پیتان دزمانێ کوردیدا

ژێبرنا پیتا (ک) ژدویماهیا پەیڤان:

دزمانێ کوردیدا زۆر جاران هندەک پیت دهێنە ژێبرن بێ کو گوهورینەک ب کەڤیتە هەڤواتان ورامانان. دبیت ئەو پیتە یا گرانبیت ل سەر ئەزمانی ل دەمی ئاخڤتنێ، بەس دنڤێسینێدا ژی زۆر نڤێسەر ڤێ پیتێ ژێدبەن. ئەڤ ژێبرنە دهندەک شویناندا دبیتە جهێ شاش بینێ یان جهێ نە وەرگرتنا رامانێ ب درستی ل نک خویندەەڤانی. ژبەر ڤێ چەندێ نڤێسینا ڤێ پیتێ چێترە وگرنگترە دناڤ دارژتنێدا، دا رست پتر یا رون ودیاربیت دا جهێ گومانێ تێدا نەبیت. ئەڤە لیستەکە ژوان پەیڤان یێت دهێنە ب کارکرن ب هەردو رەنگان بێ چ ڤاڤێری ب کەڤیتە هەڤواتان  ورامانان بو نمونە:

(رێ، رێک – جو، جوک – ناز، نازک – دویماهی، دویماهیک – کچ، کچک –  کۆر، کورک - هچ، هچک – چچ، چچک - دم، دمک – دیل، دیلک – جانی، جانیک – لویلی، لویلیک – کەف، کەفک – شڤ، شڤک – چپ، چپک - رەپ، رەپک – دەپ، دەپک – لەپ، لەپک – بەر، بەرک – دەر، دەرک – داڤ، داڤک – زارۆ، زارۆک – پارزین، پارزینک – ژن، ژنک – گڕ، گڕک – قاف، قافک هتد ....)

ئەڤە چەند رستن ژهەردو رەنگان:

هەمی رێ دچنە ئاڤێ - هشیار بە ل ڤێ رێکێ نەچە

مە چپا ئاڤێ ل مال نینە - چەند چپکێت بارانێ یێ دهاتین

ئاڤ ل ڤێ جویێ نە چویە - مە هەمیا ئەو جوک کولا

من هندەک شڤێت تەڕ کرن - هەرە چەند شڤکا بو من بینە

ئەڤ بالندە یێ دم خارە - ئەو بالەفرە یا بدمکێ خو دخوت

ڤێ ماهینێ جانیکەک یا ئینای - ڤێ جانیێ ببە ئاخیرێ

ئەڤە لیستەکە ژوان پەیڤێت کو دویماهیکا وان پیتا (ک) بەس چێنابیت ژێ بچیت ب چ رەنگان

چنکی ئەو پەیڤ پشتی ژێبرنێ وێ رامانێ بدرستی نادەت:

 (بیک، هێک، سڤک، جێنیک، رێڤینک، بەریک، سیتافک، نافک، ئاڤک، چویچک، بچیک، سویسک، نەینیک، سۆرک، بڕک، کوفک، تیرۆک، حەفک هتد...)

ئەڤە چەند رست ژڤی رەنگی:

بیک ب دلێ زاڤایە

پێ دخو سڤک کە

وێ تیرۆکەک ل سەری دا

نافکا وی یا کەتی

خو نە ئینە رێزا بچیکان

مریشک هێکێ دکەت، بری ب دیکلی دکەڤن

ژێبرنا پیتا (ن) ژدویماهیا پەیڤان:

ئەڤ خەلەتیە دهێتە کرن ل نک مە گەلەک نڤێسەر ورەوشەنبیران دکارێ نڤێستنێدا. بێ گومان نەخاسمە ل دەمێ پەیڤ دهێتە کومکرن بڤان هەر دو پیتان (ان) پیتا (ا) دمینیت بەلێ زۆربەی مە پیتا(ن) ژێ دبەن ونا نڤێسن چ بزانین یان نە، من وەرە ئەم دخەلەتین درێنوسا پەیڤێدا، بو نمونە:

(چەما، چەمان - کۆرا، کۆران - ژنا، ژنان - مارا، ماران - جەنگا، جەنگان - سەرا، سەران - چوکا، چوکان - خانیا، خانیان - کەوا، کەوان - چەپەرا، چەپەران - سێڤا، سێڤان - کومرا، کومران هتد...)

ئەڤە چەند رست ژڤی رەنگی:

وی یێ خو بەردایە دناڤ ڤان چەما دا

ئەو یێ دچوینە ناڤ چەمان

ئەم دێ چین کەوا گرین

قەب قەبا کەوانە ل وی نزارێ هە

پێشمەرگە یێت چەپەرا دا

دڤێت ئەم چەپەران بگرین

باوەریا خو ب مارا نە ئینە

چ جاران چ ماران ب من نە ڤەدایە

٢١-١٢-٢٠١٧ دهوک - ئەحمەد عەلی