رەنگین

بسەر مێری ڤە Male reference -

9-9-2018 - Ahmed Ali

ناڤێت وەزارەتا ب سورانی: کورمانجی: عەرەبی: ئنگلیزی

وەزارەت: وزارة:ministry

شاليار: وەزیر:  وزير: minister

وەزیر: فەرمانبەرەکێ بەرزە دحوکمەتێدا وجهەکێ گرنگێ هەی ل شوینەکا تایبەت

   دڤێت هەر وەزیرەک بهێتە دامزراندن ل جهی وەزارەتێ یێ بزک وبسپۆربێت د وی کاریدا وپێزانین وهزر وبیر هەبن بو چارەسەرکرن وپێشڤەچون وگەشەکرنا وەزارەتا خۆ وبەرەف پێشکەڤتنێ ڤە ببەت. ئەگەر ئەڤە ل دەف نەبن دێ شکەستنێ وپاشکەڤتنێ ئێختێ وکێم وکاسی دکەڤنێ وزیان دگەهیتە خڕ رەخ وئالان ب گشتی.

    ل ڤێرێ پەیڤێت ڤان وەزارەتا دێ رون وشروڤەکەم:

١- ئاڤاکرن: وەزارەتی ئاوه دانكردنه وه وکەشە بیدان: وەزارەتا ئاڤاکرن وپێشڤەچون:

وزارة الاعمار والتنمية: Ministry of Construction and Development 

ئاڤاکرن هەڤدژێ خرابکرن ووێرانکرنێ یە، دگەل ئاڤاهیێ دڤێت هەبیت پێشڤەچون وگەشەپێدان

٢- ئاڤدیری: وەزارەتی ئاوديرى : وەزارەتا ئاڤدیری:

 وزارة الري: Ministry of Irrigation

ئاڤەکرن پەیدانابیت بێ پەیداکرنا ئاڤێ ژهەمی رەنگان بو هەمی کار وبارێت پێدڤیێت ژیانێ

٣- ئەوقاف: وەزارەتی ئەوقاف وكاروبارى ئيسلامى:

وزارة الاوقاف والشؤن الاسلامية: Ministry of Awqaf and Islamic Affairs

رێڤەبەریی وچاڤدانێ دکەت ل هەمی کار وبارێت تایبەت یێت گرێدای ب ئایینێ ئیسلامێ ڤە

٤- بەرگری: وەزارەتی بەرگری: وەزارەتا بەرگری

وزارة الدفاع: Ministry of Defense

پشتەڤانیێ وبەرگریێ دکەت ل وەلاتی ل شەر وجەنگان ل پێش هێرش وداگێرێت بیانی وناڤخۆ

٥- پێشەسازی: وەزارەتی پيشه سازى وكانزاكايى: وەزارەتا پێشەسازی وكانزاكايى

 وزارة الصناعة والمعادن: Ministry of Industry and Minerals

٦- پەرروەردە: وەزارەتی پەروەردە: وەزارەتا پەروەردەهیێ

 وزارة التربية : Ministry of Education

٧- پێشمەرگە: وەزارەتی پێشمەرگە: وەزارەتا پێشمەرگە

وزارة البيشمركة: Ministry of Peshmerga

٨- جڤاکی: وەزارەتی كاروبارى کومەلایەتی : وەزارەتا کاروبارێ جڤاکی

 وزارة الشؤن الاجتماعية : Ministry of Social Affairs

٩- چاندن: وەزارەتی كشتوكال : وەزارەتا چاندنی

وزارة الزراعة : Ministry Of Agriculture

١٠- خاندنا بلند: وەزارەتی خوێندنی باڵا توێژینەوەى زانستى: وەزارەتا پەروەدیا بلند و لێکولینێت زانستى

وزارة التعليم العالي والبحث العلمي: Ministry of Higher Education and Scientific Research

١١- دادگەهی: وەزارەتی داد: وەزارەتا دادگەهی

 وزارة العدل: Ministry of Justice

١٢- دارایی: وەزارەتی دارايى : وەزارەتا دارایی

 وزارة المالية: Ministry of Finance

١٣- رەوشەنبیری: وەزارەتی روشنبيرى:وەزارەتا رەوشەنبیری

وزارة الثقافة: Ministry of Culture

١٤- ساخلەمی: وەزارەتی تەندروستی: وەزارەتا ساخلەمی

وزارة الصحة: Ministry of Health

١٥- شارەداری: وەزارەتی شارەوانی: وەزارەتا شارەداری

 وزارة البلديات : Ministry of Municipalities

١٦- شەهید: وەزارەتی شەهیدان: وەزارەتا شەهیدان

وزارة الشهداء: Ministry of Martyrs

١٧- کارەبا: وەزارەتی کارەبا: وەزارەتا کارەبای

وزارة الكهرباء:   Ministry of Electricity

١٨- کاروبار: وەزارەتی ئەشغال ونيشته جیكردن: وەزارەتا کاروبار وجهکردنێ

 وزارة الاشغال والاسكان : Ministry of Works and Housing

١٩- گەشت: وەزارەتی گەشتوگوزار: وەزارەتا گەشت وگوزار

وزارة السفر والسياحة: Ministry of Tourism

٢٠- گوهاستن: وەزارەتی گواستنه وه وگه ياندن: وەزارەتا گوهاستنێ وگەهاندنێ

وزارة النقل والمواصلات :  Ministry of transportation

٢١- ناڤخۆ: وەزارەتی ناوخو: وەزارەتا ناڤخۆ:

وزارة الداخلية: Ministry of Interior

٢٢- نەفت: وەزارەتی نەوتی: وەزارەتا نەفتێ

وزارة النفط: Oil Ministry

٢٣- هاتن وچون: هاتووچو: هاتن وچون

وزارة المرور: Ministry of Traffic

٢٤- وەزارەتا بازرگانی: وزارەتا بازرگانی

 وزارة التجارة : Ministry of Commerce

 ١٢-٦-٢٠١٩ – دهوک – ئەحمەد عەلی

شەترەنج: الشطرنج: لعبة معروفة: chess

چەند پێزانین ل سەر یاریا شەترەنجێ

چیە یاریا شەترەنجێ؟

ئەڤە یاریەکا مێشکی یە دناڤ بەرا دو کەساندا دهێتە کرن چ دەستپیکەربن یان پسپۆربن دڤێ یاریێدا. نوژدارێت دەرونی دبێژن ئەڤ یاریە ریەکا کارتیکەرە بو بوشکرینا هێزێت هزرێ وپێشئێخستنا وێ بەرەف پلێت بەرز وبلند.

ل دەستپێکێ ئەڤ یاریە ل هندێ پەیدابو وهاتە ڤەگوهاستن بو فورسێ وپشتی هنگێ بو روژهەلاتا ناڤەراست وب نک ئورپایێ ڤە چو وچەند دەڤەرێت دی ل جیهانێ.

یا دو رەنگە: رەش وسپی، هەر یاریکەرەکی رەنگەکی وەردگریت. یێ پتر بەرکا ب خوت ژیێ دی ئەو دێ ب سەر کەڤیت. هەر ئێکی شانزدە بەرێت دهەین. شێست وچار خانێت دهەین دروقعا شەترەنجێدا.

ژکیرێ ناڤێ وێ هاتیە؟

١- شەترەرەنگ: شەترە: ب هندی ئانکو دوژمن، ئو رەنگ فێل وحیلە، ڤێجا لێکدانا وێ دبیتە: فێل وفەندێت دوژمنی ئانکو ئەو کەسێ دکەت بەرامبەرێ وی.  

٢- سەدرەنگ: هزار رەنگێت فەند وپیلان

٣- شەشرەنگ: شەش پارچێت پیلا پەشداردبن دڤێ یاریێدا

٤- شاهێ ترانەکەر: شاهێ ئاخڤتن خوش وسوحبەتچی

ناڤێت بەرێت شەترەنج

ئێک پادشا، ئێک ڤەزیر(شالیار:شاریار)، دو هەسپن، دو فیلن، دو کەلهن(قەڵا)،ئوهەشت پەیادەنە( سەرباز). پادشا وەک تانجێ یە، ڤەزیر رەنگێ تانجا پێنج سەرە، کەل وەکێ کەلهانە، هەسپ رەنگێ هەسپانە، فیل وەکی تانجا ئێک سەرە ودگەل هەشت پەیادەیێت بچیکتر ژیێت دی. ب تفاقا هەردو یاریکەرا یاری دبیتە یەکسان وب دویماهیک دهێت، ئو ئێک خوسارەتبیت دەما پادشایێ وی دهێتە دۆرپێچکرن ونەشێت ب رەڤیت ڤێجا ئخسیردبیت ل ڤی دەمی دێ دبێژتێ:(کش مەلەک) ئانکو: من کوشت شاهێ تە ئانکو مەلکێ تە، ئانکو مەلک مر، تو یێ خوسارەتی.

جوین ودابەشکرنا ئەردان ل دەولەتا ئوسمانلی

جورێت خاک وعەردان: دوو بەشبون: عەردێ ملکدار وعەردێ گشت یێ دەولەتێ

دەولەتا ئوسمانلی پارە وخەراج ورەسم و عوشر وەردگرت ژڤان رەنگە عەردان بو خەزینێ: دبن ڤان بنگەهانیا دانایبو:

دەستهەلات: ئقتاعی، باشبزوخ، لەشکری، جوتیار.

ئقتاعی: ئەڤە ژی دکەڤتە دبن پلا وان یا لەشکەری ورێڤەبەریا وان: ئەڤە ژی سێ جویبون:

ئێک: تیمار: ل جهێ ئقتاعیێ

دوو: زەعامەت: بو زەعیما و سەرۆکێت لەشکەری

سێ: تایبەت: دیاری وخەلاتا سولتانی بو هندەک کەسان.

بەش ودابەشکرنا ئەردان ل دەولەتا ئوسمانیدا ب ڤی شێوەی بو، ئەڤە ژی پێنج جوینبون:

١- خاکێت میری: الأراضي الأميرية: ئەو ئەرد بو یێ ل بن دەستهەلاتا دەولەتا ئوسمانی ڤە وەک ئەردێت چاندن، چەروان یان دارستان، وێ چەوا حەز کربا دا دەتە وان کەسان ب مەرج وەک: تیمار، زەعامەت یان ملکێ تایبەت.

٢- خاکێت پشدای: أراضي متروكة: چەروان وچاندیێت درامەتی وشپتی وان، ئەڤرەنگە عەردە یێ دەولەتێ بو بەلێ قازانج یا هەمیا بو ژخەلکێ گوندەکی یان گەلەک گوندان یان دەڤەران. ئەڤە ژی دو جوین بون:

ئێک: رێک، بەر وپیاڤ، ساحە وئەردێ بەلاڤ، جهێت ئاڤێ وەک: جوک، رویبار، بەحر، دەریا، کانی، سویلاڤ.

دوو: بو گوندیان: چەروان، داربرین، بێدەر وچوخین.

٣- خاکێت نهین ومری: أراضي مكتومة: الأراضي الموات: ئەردێت دەولەتێ یێت بێ سجل وقەید وئەوێت دویر ژئاڤاهیا ویێت بێ خودان وەک ئاقار وگر وچیان.

٤- خاکێت ب خودان: خوەیێ: أراضٍ ملكية أو مملوكة: ملکێ خەلکی نە وئەو جانە بەندکەن وپێ رادبن، دبێ عوشر وباجن، دهاتە فروتن ورەهنکرن و میراتکرن.

٥- خاکا راوستیای: وەقفی: أرض وقفية: ئەڤ تەرزە ئەردە دگوتنێ: خەیری.

 ١٦-٧-٢٠٢١ - دهوک - ئەحمەد حەلی