جهبەجهکرن

جهبەجهکرن: تەئکید - التأكيد

تەئکید: جهبە جهکرن وموکمرنا گوتنێ یە یان واتەکێ دگوهێ مروڤێ بەرامبەردا. دا چ خش وگومان تێدا نەمینیت. پەیڤا ل دیفدا دهێت رامان وجهێ یا ئێکێ پتر رون ودیاردکەت. دو بارەکرنا پەیڤان درستا ئاخڤتنێ دا چ پیت بیت،دەنگەک بیت ، کار بیت ، ناڤ بیت یان رست بیت رامان وسود ژێ ئەوە دا ئەسەرا خو بکەت بو ژێبرنا رەنگێت شکێ وزێدەکرنا پێزانینێ بو وی کەسێ بەرامبەر. ب راستی زمانێ کوردی ژی وەک زوربەی زمانێت دی ئەڤ جورە یێ ب کارهینای دهەمی رەنگێت ژیانێدا.

جهبەجهکرنێ دو چق ژێ دچن:

جهبەجهکرنا پەیڤانە (التّوكيد اللفظي) و جهبەجهکرن هەڤواتێ (التّوكيد المعنوي)

بو رونکرنا ڤێ چەندێ هندەک نمونا دێ بەر چاڤ کەین بو پتر وەرگرتنا سود ومفایێ.

١- جهبەجهکرنا پیتێ دئاخڤتنێدا

نە، نە ڤێ دارێ نە برە

من، من ئەڤە نەکریە

چ، چ من ئەڤە نە گوتیە

٢- جهبەجهکرنا دەنگەکی

ئەڤە چ قر قرە

ئەو کییە ڤێ چک چکێ دکەت؟

چر چرا چیچکانە ژدەرڤە

٣- جهبەجهکرنا کاری

من گوتە تە بخو بخو بو تە نەخار؟

بو خو برەڤە، برەڤە هەکە دێ تە گرن

بخوینە، بخوینە دا بسەرکەڤی

٤- جهبەجهکرنا ناڤی

چ گوت گوتکا بو من نەبێژە

ئەڤە چ پستە پستە هوین دکەن

بار بار ئێش دهێت

٥- جهبەجهکرنا رستێ

هوین هەمی وەرەنە ڤێری ، هوین هەمی وەرنە ڤێرێ 

من گوتە تە ڤی دەری بگرە، من گوتە تە ڤی دەری بگرە

وەرنە سێڤا وەرنە سێڤا، تالانە ل خوخان وسێڤا

 ئەڤە چەند تەئکیدێت واتێ یە :

من بخو ئەڤ دارە بری

وی وی سەرێ خو ل دیواری دا

ئازاد وبەهزاد هەردو پێگڤە هاتن

من ژی هەر نەفسێ ڤێ چیروکێ یا خاندی

من سلاڤ کرە وان، هەمی کەسێت ل وێرێ

ئەڤ لیستا ژێری ئەوا دهێت یا هەمە رەنگ ورەنگە دناڤ زمانێ کوردیدا من یا کومکری بو خویندەڤانێ هێژا بو پتر سودێ ژێ وەرگرن.

دەنگێ دو بارە

ئاخ ئاخ - ئاخین - دەنگی نساخی

بڤ بڤ - بڤین - دەنگێ ستینگ وزرکێتکا

بق بق - بقین - دەنگێ ئاڤی

پت پت - پتین - دەنگێ گازندا ژنکانە

تپ تپ – تپین - دەنگێ دولوپانە

تڤ تڤ – تڤین - دەنگێ هاڤێتنا بەرانە

تک تک - تکین - دەنگێ میلیت دەم هژمێری

تیق تیق – تریقێن - دەنگێ کەنیێ

تەق تەق – تەقین - دەنگێ لێدانا دەرگەها

چرچر - چرین - دەنگێ دەرگەهی

چک چک - چکین - دەنگێ داران

چیپ چیپ - چیپێن - دەنگێ گازندێ یە

حوت حوت - حوتین - دەنگێ کوخکێ

حیر حیر – حیرین - دەنگێ هەسپی

خر خر - خرین - دەنگێ حەفکا نڤستی

خش خش - خشین - دەنگێ رێڤەچونا مارا

خم خم – خمێن - دەنگێ ئاڤێ

درنگ درنگە - درنگێن - دەنگێ لێدانێ یە

رپ رپ - رپین - دەنگێ پێژنا پیانە

زر زر – زرین - دەنگێ کەری

سرسر - سرین  - دەنگێ کێزا

شرشرە – شرێن - دەنگێ کەتنا ئاڤێ یە

شریق شریق - شریقێن - دەنگێ عەوران 

عورعور - عورین - دەنگێ چێلانە

عەوعەو – رەوین - دەنگێ سا

فر فر - فرین - دەنگێ دەڤ خارنێ

فیت فیت - فیتی - دەنگێ  دەڤی و لێڤا

ڤیز ڤیز - ڤیزین - دەنگێ بایە 

ڤیز ڤیزە – ڤیزاندن - دەنگێ فیشەکێت تەڤەنگا

قێر قێر – قێرین - دەنگێ تارێت و مرنا

قیژقیژ - قیژین - دەنگێ ژنکانە

کال کال - کالین - دەنگێ گرینێ

کف کف - کفین - دەنگێ ماری

گژگژ – گژێن - دەنگێ بەفر و بارانێ

 گورپ گورپە - گورپین - دەنگێ ئاگری

گورمە گورمە - گورمێن - دەنگێ  کەتنا تشتێت گرانە

لڤ لڤ - لڤین - دەنگێ بەلگێت داران

نال  نال - نالین - دەنگێ نساخی

نرنر - نرین - دەنگێ کتکا  نێر یان گێڤری

نەونەو – نەوین - دەنگێ کتکا  مێ

هژ هژ - هژین - دەنگێ لڤینا داران

هم هم - همێن - دەنگێ کوترا

هیر هیر – هرین - دەنگێ ماهینێ

ویق ویق – واقین - دەنگێ بچیکێ د بیت

یێت دهەین هێشتا دزمانێ مەدا ئو هندەک ژوان دهینە بکار هینان بو گەلەک رەنگێت دەنگان.

٤ / ٨ / ٢٠١٦ – دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن