هوزانێت گوهارتی: عەرەبی بو کوردی
شعر وهەلبەستێت گوهارتی ژزمانێ عەرەبی کەڤن ونوی
ئێکەم: هوزانێت نوی:
١) مەحمود دەرویش
هەلبەستا هوزانڤانێ فەلستینی یێ ب ناڤ ودەنگ (مەحمود دەرویش) ل سەرناڤێ(كوردستان) دکەمە دیاری بو هەر کوردەکێ دلسوژ:
بو ئاگەهداری دەقێ ڤێ هوزانێ یێ هەی دگوگلێدا:
"كوردستان"
دگەل هەوەنە، دلێ خەلکا
گەر بشکڤین لسەر چیا، بتوپکا
دگەل هەوەنە، دنێرنە وە ب چاڤکا
ل سەر ستریا بداشپکە رێکا
دگەل هەوەنە، عەبدێت ئاخکا
ژئالێ دەریایێ حەتا باکورا کوردکا
دگەل هەوە مە: ئەز، دگەل دەیکا
دگەل بهنا پورتوقالێ وزەیتینکا
هوزان وهەستێت مە سەربازن
دگەل هەوە دناڤ جەنگ وشەرکا
هوینن زێرەڤانێت روژێ ژنیڤ مێرکا
ناپچیێن ب هورێ یان باییکا
بزاڤا مللەتێ هەوە، بزاڤا مەیە
گەر ژوە کەت فێرسەک، قارەمانەک
ل ستویێ دشدیێت بقەد وەریسکا
هەر بژیت عروبەت!
ئەرێ صەلاحدین هەسپێ تە سەتمی یە؟
ئالا ژ لەپا کەتی یە؟
ئەرێ شیرێ تە غێر رێک گرتی یە؟
ل سەر خاکا کوردستانێ
سوتن وترس وڤەلەرزین کەتنە خورکومانێ
مرن بو پالا، گەر بێژن: کا بهایێ ژانێ؟
مرن بو رەزڤانا، گەر بێژن: بهایێ خاکی کانێ؟
مرن بو زاروکا، گەر بێژن: کا روناهیا پەرتوکانێ؟
مرن بو کوردا، گەر گوتن یان بێژن:
مە دڤێت ماڤێ بهن ئینانێ، دناڤ ڤێ ژیانێ؟
ژنوی پێڤە ئەم دێ بێژن:
هەر بژیت عروبەت
دەربازبە سەر خاکا کوردستانێ
دەربازبە عروبەت
ئەڤە دورینا وەرزێ هاڤینێ یە
ئەرێ تو نا بینی؟
نە! قەت نابینی!
گەر تو سەحکەی
ژقولیلکا کونا دەرێ توپێ
ئەی مللەتێ من
ب ناڤێ عروبەتێ
خوین دهێتە رێژتن
ئەی بن دەسێت شەکالێ
بناڤێ عروبەتێ: مللەتێ من
ژلایێت دجلە وفوراتێ
دویروک دهێتە هنگاڤتن
یا کێمە ئەم بێژن:
ئەم دبێ سویچن ژوان
ئو ژگوردیا وان
یا کێمە ئەم بێژن:
ئەم دبێ سویچن ژوان
پاڤنە دناڤ گفکێ زەمانی
پیسترین کەسێت زەمانی
عروبەت پاڤن دوژمنێ خو
هنگێ دێ بێژن:
هەر بژیت عروبەت
هو شەهرەزادێ..هو شەهرەزادێ..
شەڤێ ل سەر سپێدێ خو داکێشا
وەرز وچەمێت کوردا مابون بو ژان وئێشا
نابیت ڤیان ، نە پست پستا جیران
ژبلی خوینا کوردان، یا بویە زەیتا لەمپان
لەمپا بێ شەرمیا وان، هەلدبیت بمرنا وان
هو شەهرەزادێ..
متبو ئەفسانا مێرینیێ
دناڤ شەڤا تاریێ
سپی هزر وبیریێ
خو سویارکر سەر تیریێ
ڤیانێ وفەخر وشانازیێ
دگەل شیرێ بێ بزاڤیێ
بەغداد ل سەر تەبن:
شەرم و بێ عاری
خر تشت نک تە یا درستە
ژبلی خوینا کوردا سەر ئێزگێ
دناڤ روژنامێت سپێدێ
حوبرێ وان روژناما
دناڤ باژێرێ مە خوینە
ئەگەر بو کوردا مە ئینا
کوشتن وسەر برینە
گورگ پێ شادبن، گرنژینە
سەر خاکا کوردستانێ
مە چاندن گور سەر گوری
مە چاندن کلوخ رەخ کلوخی
یێت نەهێنە هژمارتن!
هو شەهرەزادێ..
شەڤێ ل سەر سپێدێ خو داکێشا
ڤیان قەدەغەیە.. جهێ نڤستنا تە
کەڤتە بەر پیێت سەروکێ تە یێ پیس
دێ خوینا کوردستانێ
خوین رێژا بنگەر کەت
یاریکەرێت کێم مەژی
دی مرینیت سوژیت پر ئاگرکەت
هو شەهرەزادێ..
ئەو دێ مرن..
ئەوێت لەمپا خو هەلکری
ب زەیتا خەلکی
بزولمێ بن دەستکری
دێ ڤێک کەڤن
ل چەرخێت دهێن
هەڤچەرخێ ئازاد خازا
ئەوێت لەپێت شورەشگێرا
جێکری.. بەرهەڤکری
٢-٧-٢٠١٧ دهوک – گوهورینا: ئەحمەد عەلی
٢) عێشە بویبە
دو پارچە هوزان ل سەر(کوردستانێ)- نڤێسینا هەلبەستڤانا جەزائری: عێشە بویبە
بو ئاگەهداری دەقێت ڤان هەدو هوزانان یێت هەین دگوگلێدا:
کوردستان وەلاتێ تێکوشانیێ
بو وان یێت خەون دزینە
ژدەستێت مە
بو وان کۆژەکێت ئومیدێ
سەر خاکێ مە
ئەردۆ وزەمینە
چ بدەستێت مە نینە
بو ماڤێ خو کوردستانێ
هاوار وگازینە
ئەی وەتەن
هەلبەست وهوزانێ
بو تە تازینە
تیپێت دناڤ غوربەتێ
وندابون .. بەرزەبینە
دیاردکەت رۆژێت مەیێت بۆرینە
ناڤ دەریایا خوینێ ئەم خندقینە
مێژۆ ودیرۆک سەر مە شاهدە
کوردستان وەلاتێ تێکوشانێ
چیایێت تە بونە کەلشتە.. بەقینە
ئاخ بو وێ قێرییا دەیکێ راهێلای
ئاخ بو وان ژانێت کوشێ داهێلای
هو هیڤیێ..
تە ڤەدگێرین دگەل نڤێژێ
شۆرەشگێر، گەنج ومێرچاک
چیا ژبن برن.. دهەرفینن
ب خوینا شەهیدا
سویندا خاری دخوینن
ئەو تێکوشانا موستەفای
دگەل بزاڤا دژوار
ئەم سەر وی ماڤی
قەت نا هێنە خار
20-7-2017 دهوک – گوهورینا: ئەحمەد عەلی
سلاڤ بو چیایێ ئاگری
سلاڤ بو چیایێ ئاگری
ئەو جهێ زۆردەستیێ
کریە بەر خو کراسێ تەناهیێ
بو وی جهی..
کوردستان.. کوردستان
جهێ خۆبەش ومێرخاسان
کوردستان ئارام وتەناهی
جەنگ ونەهێلان دوهی
ئەڤرۆ.. سەرکەڤتن وشادی
کوردستان.. تو خاکی
خاکا شۆرەشگێرا
دوهی.. دناڤ خوینێ
ئەڤرۆ.. سەر بخونێ
پێشمەرگە دکەن گازی
ماڤ دکەت گازی:
گڤت وگو..
مە توز دا وەراند
20-7-2017 – دهوک - گوهورینا: ئەحمەد عەلی
٣) الشاعر السّوداني إدريس محمّد جمّاع
١- أعلى الجمال تغار منا ماذا عليك إذا نظرنا
هي نظرة تنسى الوقار وتسعد الروح المعنّى
دنياي أنت وفرحتي ومنى الفؤاد اذا تمنّى
أنتَ السماءُ بدتْ لنا واستعصمتْ بالبعدِ عنا
هلاَّ رحمتَ متيما عصفت به الأشواق وهنّا
دل رەق نەبە دگەل من، چنکی من جانی ڤییا
چێ دێ چێبیت ئەگەر من سەحکر ب چاڤییا
بلا ئەڤ دیتنا پتنێ ژ من ببەت خر راگرتنێ
کەیف وشادکەت، گیانێ دامای کەتی بەرپییا
تو دنی، تو کەیفا منی، داخازا دلی گەر ڤییا
ئەسمانی بەر چاڤا، لمن ئاسێ بوی ژدویرییا
ئەرێ تو نەشی ئارامکەی ئەڤیندارێ مەلێل
چنکی شەوقا عەشقا تە لاوازکرم وەک مییا
٢- ﺍﻟﺴّﻴﻒُ ﻓﻲ الغِمدِ ﻻ ﺗُﺨشَى مضاربُهُ
ﺳﻴﻒُ ﻋﻴﻨﻴﻚِ ﻓﻲ ﺍﻟﺤﺎﻟﻴﻦ ﺑﺘّﺎﺭُ
نە ترسە، ژدربێت شیرێ دناڤ کەڤلانی
چنکی شیرێت چاڤێت تە دل کەرکر، ڤەمالی
٣- إن حظي كدٓقيقٍ فوقٓ شوكٍ نثروه
ثم قالوا لِحُفاةٍ يومَ ريحٍ اجمعوه
عَظِم الأمرُ عليهم ثم قالوا اتركوه
أن من أشقاهُ ربي كيف أنتم تُسعدوه
بەختێ من وەک ئارییە
سەر کوما ستریا بژاندییە
گوتن پێخاسا خرڤەکەن
روژەکا با وهورییە
دەما دیتن نەکارییە
گوتن وەرن نەچارییە
بهێلن یێ خودێ ژارکری
هوین نەشین بکەن شادییە
٤) هاشم مناع الشاعر الفلسطيني
جنة الأرض (موصل الحدباء)
غَنَّيْتُ لِلموصلِ الحَدْبَـاءِ أَلحَـانَـا
حُبّاً وَعِشْقاً وَإِخْلاصاً وَعِرْفَانَا
يَا عُرْبُ هَلْ جَنَّةٌ فِي الأَرْضِ تَعْدِلُهَا
زَرْعاً وَنْهْراً وَبُنْيَاناً وَسُكَّانَا ؟
میسل بەهشتا سەر زەمینە
ئەی میسلا رەنگێن، مزگەفتا چەمیای
من ئاوازێت ڤین وئەشقێ ب تە گوتن
وەفا وباشیا تە دناڤ مەدا یا خوڤەدای
ئەی عەرەبا، بەهشتە ناهێت فروتن
بەرامبەرێ وێ نینە ل هەمی دونیای
شینکاتی دگەل رویباری لوتە، لوتن
ئاڤاهی دگەل مروڤا خر جوتە جوتن
٢٧- ٧ -٢٠١٦ دهوک - ئەحمەد عەلی
گوهورینا هوزانێت عەرەبی
چەند بەیت ومالکێت هوزانا ژدەواوینێت عەرەبی
وەرگێران وگوهورین بو کوردی: هوزانڤان: ئەحمەد عەلی
دووم: هوزانێت کەڤن:
١- أبو تمام
كم منزلٍ فى الأرض يألفه الفتى وحنينه أبداً لأولِ منزلِ
مروڤ ئالوفی دبێت ل گەلەک خانی وجها
بەس خەریبی دمینیت بوئەوا ئێکێ یا پربها
٢- ابن القيم الجوزيه
إن كنت لا تدرى فتلك مصيبة أو كنت تدرى فالمصيبة أعظم
ئەگەر تو نوزانی ئەو تارێتە
گەر تە زانی قەیرانەکا کرێتە
٣- أبو الأسود الدؤلي
لا تنه عن خلق وتأتي مثله عار عليك إذا فعلت عظيم
نە بێژە ئەڤێ نەکەن یا لەنگ وخارە
هاتو تە ئەو کر، بزانە زورا کوبارە
٤- أبو العتاهية
ألا ليت الشباب يعود يوماً فأخبره بما فعل المشيبُ
ئەرێ دێ بسەر مندا هێت روژەکا تولاز
دا بیژمێ کا چ کریە ئەڤێ پیراتییا لاواز
٥- عبدالغني النابلسي
ألقاه فى اليم مكتوفا وقال له إياك إياك أن تبل بالـماء
گرێدای هاڤێتە نیڤا دەریایێ
گوتێ تە نە بینم تەروشلیایێ
٦- طرفة بن العبد
وظلم ذوي القربى أشد مضاضة على المرء من وقع الحسام المهند
زوردارییا کەس وکارا ل سەر خودانی
دژوارترە ژ وی شیرێ دناڤ کەڤلانی
٧- يزيد بن معاوية
هم يحسدوني على موتي فوا أسفي حتى على الموت لا أخلو من الحسد
وان چەند حەسیدی ب مرنا من یا بری
ئاخ بو وان، حەسیدیێ دبەن بمرنا مری
٨- عمر بن الخطاب
ما قد ندمت على سكوتي مرة ولكن ندمت على الكلام مرارا
ئەز پەشیمان نە بوی مە بو مت بینا خو چ جارا
ئەز بەرئاخفتنا خو زورێ پەشیمانم گەلەک جارا
٩- سِبْط ابن التعاويذي
إذا كان رب البيت بالدف مولعا فشيمة أهل البيت كلهم الرقص
ئەگەر خودانێ مالێ دەف ڤییایە
رەوشتا خەلکێ وێ هەرسەمایە
١٠- إبن المعتز
أصبرعلى كيد الحسود فإن صبرك قاتله
فالنار تأكل بعضها إن لم تجد ما تأكله
ئارامێ بکێشە ل سەر حەسیدی ئەو دێ وی کوژیت
ئاگر دێ خو خوت گەر نەبینێت چ لبەر خو بسوژیت
20-8-2016 دهوک – ئەحمەد عەلی
١١- قال الشاعر أبن عُييْنة
جسْمي معي غيرَ أن الروحَ مَعَكُم فالروحُ في غُرْبَةٍ والجسمُ في الوطَنِ
تَعَجّبَ الناسُ منّي أنَّ لي بدَناً لا روحَ فيه , و لا روحَ بلا بَدَنِ
لەش يێ ل گەل من بەلکێ گیانێ دگەل وە
مشەخت بو گيانێ من ما ل وەلاتی لەشێ مە
بەر من خەلک دشاشن کو بێ رحە بەدەنێ من
ئەرێ گەلو هەیە ل دنێ گیان ب مینیت بێ بەدەنە
١٢- من ديوان الامام علي (ع)
لا تظلمنَّ إذا ما كنت مقتدراً فالظلم ترجع عقباهُ إلى الندم
تنامُ عـيناك والمظلوم منتبه يدعو عليك وعينُ الله لم تنم
نەکە زورداریێ دەما تو یێ دەست هەل
دڤەگێرێت زورداری دبت پەشیمانی وپەل
چاڤێت تە دکەڤن خەوێ، نەچارێ هشیارە
ل دکەت نفرین،جاڤێ خودای نانڤێت چ جارە
١٣- طرفه بن العبد البكرى
وظلم ذوى القربى أشد مضاضة
على المرء من وقع الحسام المهند
أرى الموت أعداد النفوس ولا أرى
بعيداغدا؛ ما أقرب اليوم من غد
ستبدى لك الأيام ما كنت جاهلا
ويأتـيـك بالأخـبــار من لم تـزود
زورداریا کەسانا زورا دژوارە
لسەر مروڤی ژشیرێ کەڤلانی
ئەز دبینم مرن ل گیانا هژمارە
نا بینم یا دویرە ئەڤرو ژبەیانی
روژ: ئەوا نهینی دکەت دیارە
بوتە دئینیت خەبەرێت نەپەنی
19-6-2017 دهوک- ئەحمەد عەلی
١٤- قال أبو العتاهية:
يا من يعيب وعيبُه متشعبٌ كم فيك من عيبٍ وأنت تعيبُ
بو وی کەسێ پڕعێبێ کمتار
تژی ژعێبا، یی لەنگ وخار
١٦- شعر الحكم
ازرع جميلاً ولو في غير موضعه
فلن يضيع جميلاً أينما زرعــــــــا
إن الجميل وإن طال الزمان بـــــه
فليس يحصده إلا الذي زرعــــــــا
چاکیێ بچینە بلا دجهێ خۆدا نە بیت
چاکی بەرزە نابیت لوی جهی دچینی
چاکی... چەند زۆردەم سەرڤە بچیت
نادۆریت وێ، بەس ئەوکەسێ چاندی
١٧- شعر قيل في النِّسـاءُ
وصف أحد الرجال النساء
النِّسـاءُ هنَّ الدواهِـيَ والدوا هُنَّ
لا طيْبَ للعيْشِ بِلاهُنَّ والبَلا هُنّ
ژن دەرد وموسیبەتن، بو مە ژی ئەو دەرمان بن
بێ وان نە خوشە ژیان، کا خوشی گەرئەو بەلابن
وجاء الرد الإنتقامي سريعاً من النساء:
والرجال هم المرهَم والمرُّ هُم
لاطِيب للعيش بِلاهم والبلا هُمْ
مێر مەلحەمێت برینانن، ئەو تەعل وتەعلیشکن
بی وان نە خوشە ژیان، ئەو بەلانە بەلا کێشکن
18- الشاعر الاعرابي
يجود علينا الاكرمون بمالهم ونحن بمال الاكرمين نجود
يجود علينا الخيرون بمالهم ونحن بمال الخيرين نجود
مەردەمێر ب مالێ خۆ ناندەهیێ ل مە دکەن
ئەم ژی ب مالێ وان دەین ودەستا ڤەدکەین
19- مسلم بن الوليد الأنصاري
يجُودُ بالنَّفْسِ إِنْ ضَنَّ الجَوادُ بِها والجودُ بالنَّفْسِ أَقْصَی غايةِ الجُود
ئەگەر مەردانە ب رحا خۆ یێ ناندەهبیت
دانا رحێ ژخڕا بەرزترە دەما بەرهەڤبیت
20- الطغرائي
اعلل النفس بالآمال ارقبها مااضيق العيش لولا فسحه الامل
نەفسا خۆ بەرەف بهیڤیا ڤە دبەم
ژیانا تەنگە ئەگەر بێ ئومید بم
21- المتنبي
وَمِن نَكَدِ الدُنيا عَلى الحُرِّ أَن يَرى عَدُوّاً لَهُ ما مِن صَداقَتِهِ بُدُّ
دونیا ل بەر ئازادی تێک وەردبیت
ببینیت دوژمنێ خۆ وەک هەڤالبیت
22- بشار بن برد
اعمى يقود بصيرا لا ابا لكم قد ضل من كانت العميان تهديه
ئەی بێ بابا کورە جاڤ زلی ب کێشیت
بەرزە دبیت گەر بێچاڤ وی براکێشیت
23- المتنبي
عيدٌ بِأَيَّةِ حالٍ عُدتَ يا عيدُ بِما مَضى أَم بِأَمرٍ فيكَ تَجديدُ
جەژنێ ب چ رەوش هاتی جەژنێ
ب یا نوی یان ب ئەوا کەڤن کەڤنێ
24- عبد الرحيم محمود حوالي
سأحمل روحي على راحتي وألقي بها في مهاوي الردى
فإمّا حياة تسرّ الصديق وإمّا مماتٌ يغيظ العدى
دێ رحا خۆ دانم سەر لەپی
هاڤێمە بەر مرن وهیلاکەتێ
ژیانەک هەڤال پێ خوەشبی
یان مرن، دژ پێ بقەهرکەتی
25- عمر أبو ريشة
لا يُلام الذئبُ في عُدوانه إنْ يكُ الراعي عدوَّ الغنم
نەبن نەکامێ گورگی ب دەست درێژیێ
ئەگەر شڤان گەل پەزی هات ب دژاتیێ
26- بهاء الدين زهير
الناس في غفلة عما يراد بهم كأنهم غنم في حوش جزارُ
خەلک هاتن دۆرپێچکرن ل دەمێ غەفلەتێ
وەک پەزێ کەتی حەوشا سەربرێ نەعلەتێ
چەند مالکێت هوزانێت موتەنەبی
١) الشاعرالمتنبي
١- إذا انت أكرمت الكريم ملكته وإن أنت أكرمت اللئيم تمردا
مەردە مێری ل نک خو ڤە بینە دێ هێتە پێش
چەند بهای بدەیە خویری هەردێ بێژێت هێش
٢- إذا رأيت نيوب الليث بارزة فلا تظنن أن الليث يبتسم
گەرتە دیت کێلبێت شێری دبەرزن
هزرێ نەکە یێ دگرنژێت ودلەرزن
٣- وما كل ما يتمنى المرء يدركه تجري الرياح بما لا تشتهي السفن
هەمی خوزیێت مروڤی ب دەستڤە ناهێن
هروبایێ گەمی ڤانا ڤیای بهێت، ناهێن
٤- لايسلم الشرف الرفيع من الأذى حتى يراق على جوانبه الدمُ
نامیسا تەنک ناهێت پاراستن ژداخە
حەتا خوین برژیت ل هەردو رەخە
٥- على قدر أهل العَزْمِ تأتى العزائِمُ وتأتى على قدرِ الكرام المكارِمُ
ل دیف بهایێ هەولدانێ دهێت هەولدان
دیف بهایێ مەردەمێرا دهێت سەرهلدان
٦- وتعظُمُ فى عين الصَّغيرِ صِغَارُها وتصغر فى عين العظيم العظائِمُ
لبەر چاڤێ مروڤێ بچیک زاروکێت وی مەزن دبن
هویردبن بەرچاڤێت مەزنی چەند ئەوکەس گەوربن
٧- من أغرب وأصعب الابيات للمتنبي:
أَلَمٌ أَلَمَّ أَلَمْ أُلِمَّ بِدَائِهِ .. إِنْ ٱنَ آنٌ آنَ آنُ أَوَانِهِ
وجعُ أحاط بي لم أعلم بمرضه اذا توجع صاحب الألم حان وقت شفائه
دەردەکی ئەزێ گرتم ب وێ ئێشێ بێ هش مام
گەر ژاندار نالی، دەمێ چێبونێ دهێت ب تەمام
١٨-٨-٢٠١٦ دهوک – ئەحمەد عەلی
٢) أبو العَتاهِيَة
عريت من الشباب وكان غضا كما يعرى من الورق القضيبُ
ونُحت على الشباب بدمع عيني فما يجدي البكاء ولا النـــحيب
فيا أسفاً أسفــت عـــلـى شبـــاب نعاه الشيب والرأس الخضيب
ألا ليـــت الشبـــاب يعود يـــوماً فأخبــره بما فعــــــل المشــيب
ب روندکێت چاڤێت خو سەرتولازیێ ئەز گریم
ژخو، بێ بها چو گریا من، دگەلدا ئەزکوزریم
من داخازا لێبورینێ یە سەر وێ گەنجاتیا بوری
ئەوا پیریاتیی بێ گوتی دگەل سەرێ بەرگوری
ژجحێلیێ ڤەدەربوم، ئەزێ بهێزبوم بەری نوکە
کا چەوا بەلگ د ورەریێن ژ وان تاک وچقوکە
من داخاز و خوزی یە ، تولازی روژەک بهێت
دا نیشابدەم کا پیریاتیێ چ کریە دێ هەبێت
٢٣-٨- ٢٠١٦ دهوک – ئەحمەد عەلی
٣) الإمام الشافعي:
١- الفقير
يمشي الفقير وكل شئ ضده
والناس تغلق دونه ابوابها
وتراه مبغوضا وليس بمذنب
ويري العدواة لا يرا اسبابها
حتي الكلاب اذا رات ذا ثروة
خضعت لديه وحركت اذنابها
واذا رات يوما فقيرا عابرا
نبحت عليه وكشرت انيابها
هەژار:
هەژارو دچی یە رێکا خر تشت ل تە دژە
خەلک دەرا ل تە دگرن ل سەر تە نژ نژە
بێ سویچ دەستێ وان سەر تە هەرێ قژە
نابینی ئەگەرا کەرب وکینیێ سەر تە مژە
صەی بو زەنگینی کوری لەقاند هژ هژە
دەما دیت هەژارهات، دنریت سەردا رژە
درەویت، ئەزمان وکێلبا ل سەر گژ گژە
٢٤ - ٥ - ٢٠١٦ دهوک
٢- الغني والفقير
إن الغني وان تكلم بالخطأ ... قالوا أصبت وصدقوا ما قالا
وإذا الفقير أصاب قالوا كلهم ... أخطأت يا هذا وقلت ضلالا
إن الدراهم في المجالس كلها ... تكسو الرجال مهابة وجلالاً
فهي اللسان لمن أراد فصاحةً ... وهي السلاح لمن أراد قتالاً
زەنگین وهەژار
ل دیوانا بلا زەنگین باخڤیت جەپ وخار
خەلک دێ بێژن چەندا راست ودرستە
گەر هەژاری گوت راستیەکا پرهەستە
دێ بێژن درەوە، یا لەنگە هەی هەوار
پارە مروڤا لهەمی دەما، ل هەمی جها
جان وپێش کێش دکەت، دانیت پر بها
بو خودانی زمانەکێ رەسن و رەوانە
یێ بڤێت چەکە، لشەروجەنگێت زوها
٣-
١٩- ٧-٢٠١٦ دهوک - ئەحمەد عەلی
٥) أبو الفضل الصخري الكاتب
لِئِن بَخِلَتْ بِإِسْعادي سُعادُ فَإِنّي بالفُؤادِ لَها جَوادُ
وإِنْ نَفِدَ صَبري في هَواها فَدَمْعُ العَيْنِ لَيْسَ لَهُ نَفادُ
وأَرى ثَلْجاً بوَجْنَتِها وناراً لَتِلْكَ النارُ في قَلْبي أتّقادُ
وَهَبْ في نارِها كانَ احتراقي فَلِمَ بالثَلْجِ ما بَرَدَ الْفُؤادُ؟
گه ر يارێ ژقورتيا خو نه كرم شاد
ژمه ردييا خۆ من بو وێ دل هنارت
گەر بو ئه ڨينا وێ من نه ما سه بر
روندكێت زور، ژچاڨا من ڨه بارت
ئەزێ دبينم سەر رويێ وێ ئاگَر وبەفرە
وی ئاگری، دل سوت وخۆ تێدا ڤەشارت
دبيت ژئاگَرێ وێ ئەز سوت وكوزريم
بو چی دل نە تەزی، بەفرێ نەگوهارت؟
٦) علي بن أبي طالب (ع)
ولّى الشباب كأَن لمْ يكنْ وحَلّ المشيبُ كَأَن ْلَمْ يَزَلْ
فأهلاً وسهلاَ بضيْفٍ نَزَلْ وأستَوْدَعَ الله إِلفا رَحَلْ
فَأَمّا المشيبُ فَصُبْحٌ بَدا وأمّا الشباب فلَيْلٌ أَفَلْ
سَقَى الله ذاكَ وهذا مَعاً فَنِعْمَ المُولّي ونِعْمَ الْبَدَلْ
چو ئەو جحێلی هەر وەکی من نەی
پیریێ خۆ داکێشا وەک هەرا هەی
ب خێر وشادی، هوگرەکی دادکەی
بدەستۆریا خۆدێ، مێڤانەکی دبەی
هندی پیرییە سپێدەیە، رون دکەی
بەلێ هندی جحێلییە، شەڤە دادکەی
یا دی دگەل ڤێ هەر دووا دئاڤدەی
هەژی بوو ئەوا پۆری وئەوا دەی
٧- قال الإمام الشافعى
صادق صديقاً صادقاً في صدقهِ صدقُ الصداقةِ في الصديق الصادق
دوستینیا وی هوگری بکە، راستبێژێ درست بیت
درستیا دوستینیێ، دوی هەڤالی هەرێ راست بیت
سَلام عَلى الدُّنْيا إِذَا لَمْ يَكُنْ بِهَا صَدِيق صَدُوق صَادِقُ الوَعْدِ مُنْصِفَا
سلاڤ لسەر وێ دنێ بیت یا تێدا نەبیت
هەڤالەکێ راستبێژ وسوزرێژ وبئادلبیت
نُسبت هذه الأبيات إلى الإمام الشافعي
أو لعبد الله بن معاوية
وعين الرضا عن كل عيب كليلة
ولكن عينَ السخط تبدي المساويا
وَلَسْتُ بَهَيَّابٍ لمنْ لا يَهابُنِي
ولستُ أرى للمرءِ ما لا يرى ليا
فإن تدنُ مني، تدنُ منكَ مودتي
وإن تنأَ عني، تلقني عنكَ نائيا
چاڤێ رازیبونێ ژهەمی عەیبا یێ نقە
بەلێ یێ تورەبونێ ژخرابیارا تەقتەقە
ترس من نینە ژئەوێ، مەترسیا من نەکەت
دلنیا من ژئەوی کەسی، بو من حەزنەکەت
گەر نک منڤە بهی، حەز دێ هێت ب نک تەڤە
خۆ ژمن بدەیە پاش، بێژمە خۆ، ژێ بدویرکەڤە
٨- قال الإمام الشافعى
لا تأسفن على غدر الزمان لطالما
رقصت على جثث الأسود كلاب
لاتحسبن برقصها تعلو على أسيادها
تبقى الأسود أسوداً والكلاب كلاب
تموت الأسد في الغابات جوعاً
ولحم الضأن تأكله الكلاب
وذو جهل قد ينام على حرير
وذو علم مفارشه التراب
نە راهێلە ل سەرر غەدرا سەردەمی ئاخینکا
زۆر چارا صا سەماکری سەر تەرمێ شێرا
هزرێ نەکە بلندببن ب سەمایێ سەر گرنگا
شێردمینن شێر، ئو صەک هەر سەنە ژێرا
شێر ژبرسێ دمرن دناڤ وان رێل وبیشان
صە حەمەردبن ب گوشتێ بەرخ وپەزان
تێ نەگەهشتی د نڤیت ل سەر ئاڤەرمیشی
وراکێشکا زانیاران، یا ل سەر ئاخە پیشی
٩- أبي العتاهية :
ومَالكَ فِي الدُّنيا مِنَ الكَدِّ راحَة ٌ ولاَ لكَ فِيهَا إنْ عَقَلْتَ قرارُ
وما عَيشُها إلاّ لَيالٍ قَلائِلٌ سراعٌ وأيَّامٌ تَمُرُّ قِصَارُ
تەناهی نینە هندی کەدێ ب کەی ل دنیایێ
تە چ لێمان تێدا نینە گەر بدەیە سەری رایێ
ژیان تێدا هندا کێمە، چەند کورتە شەڤوکن
بلەز وبەزن وچەند رۆژ دبورن وەک بایێ
١٠- عدي أبن رعلاء الغساني
ليس من مات فاستراح بميْتٍ إنما الميْتُ ميِّتُ الأحياء
نە ئەو مری یە یێ دمریت وتەنا دبیت
ئەو کەس یێ مری یە مرارێ زیند بیت
١١- أبو أسود الدؤلي
يا أيها الرجل الْمُعَلِّمُ غَيْرَهُ هَلَّا لِنَفْسِك كَانَ ذَا التَّعْلِيمُ
تَصِفُ الدَّوَاءَ لِذِي السِّقَامِ وَذِي الضَّنَى كَيْمَا يَصِحَّ بِهِ وَأَنْتَ سَقِيم
تو ئەو زەلامی یێ خەلکی فێر دکەی
ل خۆ بزڤرە وان زانینان بخۆ بهێلە
دەرمانا ژلاواز ونساخا فرێ دکەی
دا پێچێببن تو بخۆ نساخی یێ خلێلە
١٢- عمرو بن الأهتم المنقري
لَعَمْرُكَ ما ضاقَتْ بِلاَدٌ بأَهْلِهَا ولكنَّ أَخلاقَ الرِّجالِ تَضيق
چ وەلات تەنگ نابن ب گەلێ خۆڤە
رەوشتا خەلکێ یا بویە تەنگە گۆڤە
١٣- زهير بن أبى سلمى
لسان الفتى نصف ونصف فؤاده ولم يبق إلا صورة الدم واللحمِ
زمانێ مروڤی نیڤە ودل ژی نیڤە
یێ مای بەس خوینە ب گوشتی ڤە
١٤- عمران بن حطّان
أسد عليّ وفي الحروب نعامة ربداء تجفل من صفير الصافر
بو من شێرە بەلێ دشەراندا نەعامەکا نێرە
شێرە چ شیرە ژدەنگێ فیرفیرکێ نە مێرە
١٥- عبدالله بن المعتز
اصبِرْ على حسدِ العدوَ فإن صبرَك قاتلُـهْ
فالنارُ تأكلُ نفسَها إن لم تجدْ ما تأكلُه
ولربما نال الفتى بالصبر ما لم يأملُـه
ل سەر قورتیا دوژمنی سەبرێ ب کێشە
ئارامیا تە وی دکوژیت دکەتە سەر ئێشە
ئاگر خۆ دخوت ئەگەر ما بێ دار وپیشە
ب سەبرێ داخاز دگەهن و د هێنە پێشە
١٦- ابن الرومي
وَلِي وَطـَـنٌ آلَيْتُ أَلاَّ أَبِيعَـهُ وَ أَلاَّ أَرَى غَيْرِي لَهُ الدَّهْرَ مَالِكا
عَهِدتُ به شرخَ الشبابِ ونعمةً كنِعْمَةِ قومٍ أصبحـوا في ظِلالكا
فقد ألِفـَـتْهُ النفسُ حتَّى كأنه لها جسدٌ إنْ بانَ غودِرْتُ هالكا
من سویند خاری قەت نا فروشم مەوتنی
ب چاڤا نەبینم ژمن پێڤەتر لێ ب سەکنی
جحێلی من لێ بوراند ب خوشی و کەنی
جان تێدا دغەونیت دەرناکەڤیت ژبەدەنی
ئەگەر ژێ دەرکەت دێ هێتە بەر مرنی
من ئەڤ هوزان یێت دبەلاڤکرن دناڤ ڤان دوو مالبەرێت من یێت بن ڤان ناڤان: