Zutphen

Zutphen ligt stroomafwaarts na Doesburg aan de Oude IJssel uit Westfalen. De stuw uit de Rijn bij Westervoort vormde deze waterstad. Net als Deventer vreest men hier voor aanvallen van Vikingen die regelmatig lopend, maar evenzo vaak per schip arriveren. De stad kan zich dan maar moeilijk verweren. Het blijft meestal bij een uitkijkpost of Vikingmuur, waar men de wacht houdt. In de 11de eeuw zetelen hier de heren, later de graven van Zutphen, in 1190 ontving men stadsrechten, en in de 14de eeuw werd men een hanzestad. Noemenswaardig: Sint Walburgiskerk (13de eeuw) met Middeleeuws Bibliotheekje (Librije), Stadhuis (1450), Kruittoren (15de eeuw), Berkelpoort (1500), Kunstzinnige Musea in de omgeving, en dan nog de fraaie gevels. De plaatsnaam (zeg: zut-fun) is voor vrijwel iedereen moeilijk. Net als Arnhem, lijkt Zutphen, een traditionele, Germaanse heim-naam, of eigenlijk de oudere henna-variant. Dat oudere Grieks zou van Zutphen een henna of heilig bos maken. Het -phen suggereert echter dat het hier om een veen of vennetje handelt. Wellicht van een oude meanderende uiterwaarde in een doorsneden bocht. Dan is de naam gewoon: het Zoetveen of Zuidveen. Is toch sprake van het heim, dan woonde hier wellicht een Germaan met de klinkende voornaam Zot of Zat. De p is echter aanwezig dus dan denkt men natuurlijk al gauw aan een zatlap of heel oud satrap (zaadraper, i.e. gouverneur). Een laatste mogelijkheid is dat het -phen voor Vaán staat. Dat is dan een gewichtig juridisch vestigingspunt waar het Vaandel geplaatst staat. Dan is de naam wellicht het Zuidvaan. Bij Nortphen zou men dan theoretisch het noordelijk equivalent of Noordvaan vinden. Het Zoetvaan waarschuwde nog voor de zoute Zuiderzee. En Zoutheim uiteen gezet is 's-Oudheim. Het Latijn levert nog op dat Zuidphania taalkundig dicht tegen het Westphalia aan ligt. Dat mysterie lossen we hier dus niet makkelijk op. Hoe dan ook Zutphen heeft een lange historie. Vooral als Hanzeatische stad verbonden aan de Hansgraaf, met een groot en welvarend achterland achter de Berkel. Het graafschap Zutphen ligt pal naast de grootgrondbezitter Van Bronckhorst. Men heeft ter verdediging derhalve slotgrachten gegraven rondom 's-Gravenhof en de Sint Walburgiskerk. Bekende Zutphenaar is de predikant Willem Baudartius. De hugenoot, protestant en geleerde wist op de nationale synode de bijbel te vertalen naar het Nederlands.

Kroniek van Zutphen:

100 de Romeinse legerplaats Vsipetes (Zutphen) ligt aan de Beuckela flu. (Berkel)

809 bisschop Ludger van Münster ontvangt landgoederen in de buurt van Zutphen, een gebied met overstromingen

835 Vikingen plunderen en roven in de IJsselstreek en verkopen de gevangenen

850 Wrachari Brunohari is genoemd als bevelhebber-bestuurder van de regio Zutphen

882 Zutphen verwoest door Vikingen

1150 Voorst, zoals forestum en forst van foreest is veel gebruikt voor de omgeving tegenover Zutphen

1250 aanbouw van de Sint Walburgiskerk, de beschermheilige Walburgis van Heidenheim stierf in 779

1284 de stad is getroffen door een grote stadsbrand, omgeving Beukerstraat is archeologisch aangewezen

1361 bij Gelderse twisten kiest Zutphen de zijde van de kleinste partij Van Heeckeren boven Van Bronckhorst

1457 Bourgonjetoren uit de Bourgondisch-Gelderse oorlog genoemd

1572 het Spaanse leger met Alva belegert Zutphen, vele doden gedurende vijf jaren

1618 Zutphenaren Baudartius en Damman spelen een cruciale rol bij de Synode van Dordrecht

1661 het graafschap Zutphen is bij Blaeu afgebeeld in de Atlas Maior

1686 start van de Illustere Doorluchtige school met hoogleraren Lomeijer (historiën) en Flenderus (wijsbegeerte)

1765 in de stad is rechtspraak aangaande enkele betwiste leengoederen

1787 boeren veroordeeld in het scholtambt gerecht wegens weigering pachtgeldbetaling raken slaags met regenten

1792 de stadhouder schrijft Zutphen aan om de stad in een behoorlijke staat van verdediging te brengen

1795 3.000 man vertrekt uit Zutphen om de Bataafse omwenteling te gaan steunen

1813 4.000 man krijgsvolk keert terug met Huzaren en Kozakken, Nationale Garde wordt Oranjegarde

1838 de Rechtbank in Zutphen is een van de kantons in het arrondissement Gelderland

1865 Zutphen bij het spoorwegnet