โลกพุทธศาสนา

4. โลกพุทธศาสนา

ประเทศไทยในปัจจุบัน เป็นประเทศที่เป็นศูนย์กลางของศาสนาพุทธ ศาสนาพุทธเป็นศาสนาที่ เก่าแก่รองลงมาจากศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู เมื่อศึกษาประวัติการเผยแผ่พระพุทธศาสนาไปยังประเทศต่าง ๆ ในโลกพบว่าที่สําคัญ คือ พระเจ้าอโศกมหาราช ซึ่งเป็นกษัตริย์ที่มีแสนยานุภาพของอินเดีย ทรงนับถือ ศาสนาพุทธและเป็นกําลังที่สําคัญในการเผยแผ่ศาสนาพุทธให้รุ่งเรือง ประมาณพุทธศตวรรษที่ 3 เผยแผ่ พระพุทธศาสนาไปยังประเทศต่าง ๆ โดยส่งสมณทูตไปเผยแผ่ ได้แก่ ประเทศลังกา ไทย พม่า ทําให้ศาสนา พุทธประดิษฐานมั่นคงจนถึงทุกวันนี้ 

ศาสนาพุทธมี 2 นิกาย คือ นิกายมหายานและนิกายหินยาน นิกายมหายาน ยึดคําสอนดั้งเดิม ของพระพุทธเจ้า สวนนิกายหินยาน เกิดจากการปรับตัวของศาสนาพุทธ เนื่องจากศาสนาพราหมณ์เจริญขึ้น อยางรวดเร็ว ดังนั้น นิกายหินยาน มุ่งเน้นการบําเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตว์ที่เป็นคฤหัสถ์ก็ได้ โดยที่ พระโพธิสัตวปรารถนาพุทธภูมิ จึงเป็นการเปิดโอกาสให้คฤหัสถเข้ามามีบทบาทมากขึ้น และนิกายมหายานนี้ สามารถปรับตัวเขากับท้องถิ่นได้งา่ยกว่านิกายหินยาน หรือ เถรวาท ซึ่งเป็นพุทธแบบดั้งเดิม ศาสนาพุทธใน อินเดียเริ่มเสื่อมตัวลงช้า ๆ ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 15 เป็นต้นมา โดยอินเดียตะวันออก ส่งเสริมศาสนาฮินดู ส่วนในอินเดียเหนือ ชาวเติร์กที่นับถือศาสนาอิสลามบุกอินเดีย เผามหาวิทยาลัยนาลันทา ซึ่งเป็นศูนย์กลาง ของศาสนาพุทธ ตั้งแต่ พ.ศ. 1742 ศาสนาพุทธจึงโยกยายไปทางเหนือเขาสูเทือกเขาหิมาลัยและศรีลังกา พุทธศาสนาเขาสูจีนผ่านเอเชียกลาง ในพุทธศตวรรษที่ 13 จีนเป็นศูนย์กลางที่สําคัญของพุทธศาสนา นิกายมหายานรุ่งเรืองมากในยุคราชวงศ์ถัง และต่อมาศาสนาพุทธเสื่อมลง เพราะจักรพรรดิหวูซุงหันไป สนับสนุนลัทธิเต๋าแทน แต่พุทธศาสนานิกายมหายานยังคงรุ่งเรือง ต่อมากลายเป็นนิกายเซนในญี่ปุ่นและ ยังคงรุ่งเรืองมาจนถึงปัจจุบัน พุทธศาสนาในเกาหลี นิกายเซน เผยแผ่มาในสมัย พ.ศ. 915 และต่อมาลัทธิ ขงจื้อเผยแผ่เข้ามา ทําให้ศาสนาพุทธเสื่อมลง ในพุทธศตวรรษที่ 6 อารยธรรมอินเดีย มีอิทธิพลมาก เผยแผ่ อารยธรรมเข้าสู่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คือ อารยธรรมทางภาษาบาลีสันสกฤต และศาสนาพุทธนิกาย มหายาน พร้อมกับศาสนาพราหมณ์เข้ามาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 10 - 18 สมัยอาณาจักรศรีวิชัย มีศูนย์กลางที่ เกาะสุมาตรา และอาณาจักรขอมโบราณ ต่อมาอาณาจักรศรีวิชัยเสื่อมลงและรับอารยธรรมอิสลามใน พุทธศตวรรษที่ 18 ศาสนาพุทธในปัจจุบัน นิกายมหายานหรืออาจารยวาท หมายถึง อาจารยรุ่นต่อ ๆ มา ไม่ใช่รุ่นที่เห็นพระพุทธเจ้า ยังมีอยูที่อินเดียตอนเหนือ เนปาล จีน ญี่ปุน เกาหลี เวียดนาม มองโกเลีย บางส่วนของรัสเซีย บางครั้งเรียกว่า อุตรนิกาย หรือ นิกายฝายเหนือ