شێوازەكانی دابەشبوونی شوێنیی نشینگە دێهاتیەكانی قەزای كفری

دابەشبوونی شوێنیی نشینگە دێهاتیەكان گۆشەیەكی گرنگ لەتوێژینەوەكانی تایبەت بەجوگرافیای نیشتەجێبوون دەگرێـتەوە، بۆ خستنەڕووی شێوازەكانی دابەشبوون لە لایەك‌و، هۆكارەكانی دابەشبوونیان لە لایەكی ترەوە. ناوچەی توێژینەوە یەكێكە لە قەزا دێرینەكانی ئیدارەی گەرمیان لەهەرێمی كوردستاندا، كەرووبەرەكەی (2878,15كم2)یە، دەكەوێـتە نێوان هەردوو بازنەی پانی (= 15 - 25 34- = 25 - 10 35) پلەی باكور ، هێڵی درێژی (= 00 - 30 44- = 60 – 15 45) پلەی ڕۆژهەڵات، كە (47 كم) لە سەنتەری ئیدارەی گەرمیانەوە دورە.

ئامانجی سیمیناره‌كه‌، بریتییە لە خستنەرووی شێوازەكانی دابەشبوونی شوێنیی نشینگە دێهاتییەكانی قەزای كفری ‌و، هۆكارەكانی دابەشبوونیان،لەم پێناویشدا، شێوازەكانی دابەشبوونی شوێنیی نشینگە دێهاتییەكان‌و، هۆكارەكانی دابەشبوونیان خراوەتەڕوو. سەرباری ئەوەیە بەچەند دەرئەنجامێك گەیشتووە، كە لەبەر رۆشنایدا چەند پێشنیازێكی خستوەتەڕوو.

دەرئەنجام

1. لەدوای تاوتێكردنی تەواوی كایەكانی شێوازەكانی دابەشبوونی شوێنیی نشینگە دێهاتیەكانی ناوچەی توێژینەوە، كە لەدووتوێی ئەم سیمیناره‌دا شیكردنەوەیان بۆ كراوە، بەم دەرئەنجانە سەرەكیانەی لای خوارەوە گەیشتووە:

2. 1. لە ئەنجامی بەكارهێنانی هاوكێشەی ئاماریی نزیكترین دراوسێ‌ (Nearest Neighbor)، بۆ دۆزینەوەی شێوازیدابەشبوونی نشینگە دێهاتییەكانی ناوچەی توێژینەوە، دەركەوت كەبەهای ئەم پێوەرە بریتیە لە(0.82)، واتە كەوتۆتە شێوازی (كۆبووەوەی نزیك لە هەرەمەكی)ەوە.

3. 2. خاڵە سەنتەرییەكانی ناو شێوازی دابەشبوونەكە (خاڵی سەنتەری ناوەندی، دیاردەی سەنتەری، سەنتەری ڕووبەری)، نەكەوتوونەتە سەر یەك ئاست، ئەمەش مانای وایە دابەشبوونی نشینگەكان هەڕەمەكی نیەو هۆكارە سروشتی‌و مرۆییەكان ڕۆڵیان هەبووە لە بڵاوبوونەوەیاندا. خاڵی دیاردەی سەنتەری دەكەوێـتە سنوری كارگێڕی ناحییەی (سەرقەڵاوە) بە دووری (1 كم) لە باكوری خۆرئاوای گوندی (ئۆمەربل)ەوە.

4. 3. ئاراستەی دابەشبوونی نشینگە مرۆییەكان بەدەوری خاڵی سەنتەری ناوەندیدا، لەباكوری رۆژئاواوە بۆ باشوری رۆژهەڵاتە.

5. 4. هۆكارە سروشتیەكان كاریگەری زۆریان لەسەر ئاراستەكردن‌و شێواز‌و قەبارەی دابەشبوونی نشینگە دێهاتییەكان هەبووە، لە گرنگترین هۆكارەكانیش بەرزونزمی‌و دەرامەتی ئاو دەبینرێن، چونكە زۆربەی ئەو نشینگە دێهاتییانەی قەبارەیەكی گەورەی دانیشتوانیان تێدا كۆبووەتەوە دەكەونە بەشی باشوری‌و رۆژهەڵانی ناوچەی توێژینەوەوە، كە ناوچەیەكی دەشتاییە بە بەراورد بە بەشی ناوەڕاست‌و باكوور. هەروەها لەدیاریكردنی ئاراستەی دابەشبوونی نشینگەكاندا، (رووباری سیروان‌و چەمی ئاوەسپی‌و چەمی نارین) وەك شادەماری سەرچاوە ئاوویەكانی ناوچەكە، ڕۆڵی گەورەیان لە كۆكردنەوەی بەشێكی زۆری نشینگە دێهاتییەكان بینیووە.

6. 5. هۆكارە مرۆییەكان هەریەكەیان بەئەندازەی قورسایی‌و كاریگەریی خۆیان ڕۆڵیان لە نەخشاندنی شێوازەكانی بڵاوبوونەوەی نشینگە دێهاتییەكاندا هەبووە، بەڵام لەنێو هەموویاندا كاریگەریی هۆكارە ڕامیارییەكان زۆر بەڕوونی هەستی پێدەكرێت، ئەمەیش لەبەر بارودۆخی تایبەتی ناوچەی توێژینەوە لەڕووی ڕامیارییەوە، كە بەهۆی تاوانەكانی (ئەنفال، ڕاگواستن‌و بەعەرەبكردن)ەوە، ئەمە جگە لەوەی ڕێگاكانی گواستنەوەش كاریگەری گەورەیان لەسەر شێوازەكانی دابەشبوونی نشینگەكانی ناوچەی لێكۆڵینەوە هەبووە.

پێشنیاز

لەسەر بنەمای ئەو ئەنجامانەی پێی گەیشتووین دەتوانرێ ئەم پێشنیازانە بخرێتەڕوو:

1. هەستان بەپۆلێنكردنی نشینگە دێهاتەكانی ناوچەی لێكۆڵینەوە بەگوێرەی پێوەری پلاندانانی تایبەتییەوە بە جۆرێك بگونجێت لەگەڵ پێوەرە ناوخۆی‌و جیهانییەكاندا لەكرداری پلاندانانی نیشتەجێبوونی دێهاتیدا، لەم پێناوەشدا پێویستە گرنگی بەئامار و سەرژمێری و رووپێوكردنی دێهاتەكان بدرێت بە بەردەوامی، لە رووی ژمارەی دانیشتووان و بواری كشتوكاڵی و خزمەتگوزارییەوە بۆ ئەوەی داتایی ورد لە بەردەستدا بێـت، بۆ ئەوەی سوودی لێوەر بگیرێت لە بواری پلاندانان و پەرەپێدانی نشینگە دێهاتییەكانی ناوچەی توێژینەوەدا.

2. گرنگیدان بە شوێنی خاڵە سەنتەرییەكانی ناو شێوازی دابەشبوونی نشینگە دێهاتییەكان، چی لەسەر ئاستی قەزا‌و چی لەسەر ئاستی ناحییەكان بێت، گرنگی ئەم خاڵە سەنتەرییانە لەوەدایە كە باشترین شوێن بۆ دوور و نزیكی لە تەواوی نشینگەكانی ناو یەكەیەكی كارگێڕیی دیاریكراودا دەخاتەڕوو، بۆیە دەبێت سود لە دیاریكردنی ئەو خاڵانە وەربگیرێت، ئەویش بە دانانی خزمەتگوزارییە پێویستەكان لەو نشینگانەی دەكەونە سەر ئەم خاڵانە، تاكو سەرجەم نشینگەكان سودمەندبن لە‌و خزمەتگوزارییانە.

3. دانانی پرۆژەیەكی تایبەت بە پەرەپێدانی بەردەوامی نشینگە دێهاتەكانی ناوچەی لێكۆڵینەوە، بەجۆرێك كە لەگەڵ شێوازی دابەشبوونی نشینگەكاندا بگونجێت، بەو پێیەی كەدابەشبوونی نشینگەكان شێوازی كۆبووەوەی نزیك لە هەڕەمەكیان هەیە، بۆیە پێویستە ڕەچاوی شێوازەكە بكرێت بۆ بەرچاو روونی لەتەواوی هەنگاوەكانی پرۆسەی پەرەپێدانەكەدا.

4. پێوستە لە ناوچەی لێكۆڵینەوەدا گرنگی زیاتر بە رێگاكانی گواستنەوە بدرێت، بۆ بەستنەوەی نشینگە دێهاتییە دوورەكان بە سەنتەری یەكە كارگێرییەكانە‌و بۆ بەدیهێنانی پرۆسەی گەشەپێدانی دێهاتی پێویست . بەم كارە هەم كەرتی كشتوكاڵی ناوچەكە پەرەدەسێنێت، هەم هاتوچۆی دێهاتنشینان ئاسانتر دەكات‌و بیر لە چۆڵكردنی دێهاتەكان ناكەنەوە.

5. هەوڵدان بۆ دامەزراندنی پرۆژەی زیاتری گلدانەوەی ئاو، بەتایبەتی بەنداو‌و گۆماوەكان، تاكو لەڕێگەیەوە كەرتی كشتوكاڵ پەرەیپێبدرێت‌و نشینگە دێهاتییەكان ئاوەدانبكرێنەوە.