Năm Mão Nói Chuyện Mèo ... Trần Hữu Chí
MÃO hay MẸO / THỎ hay MÈO
A / Theo lịch Tàu thì các năm được sắp xếp theo một chu-kỳ 12 năm, một con giáp, mang tên 12 con thú, gọi là địa-chi (nhánh ở dưới đất) theo thứ-tự:
ZI : TÍ (chuột), TCHEN : THÌN (rồng) SHEN : THÂN (khỉ)
CHOU : SỬU (trâu), SI : TỊ (rắn) YEOU : DẬU (gà trống)
YIN : DẦN (cọp), WU : NGỌ (ngựa) XU : TUẤT (chó)
MAO : MÃO (thỏ), WEI : MÙI (dê) HEY : HỢI (heo)
Mỗi năm kết hợp với một chữ trong 10 thiên-can hay thiên-canh (thân cây trên trời) theo thứ-tự :
GIÁP, ẤT, BÍNH, ĐINH, MẬU, KỶ, CANH, TÂN, NHÂM, QUÍ
Sau 12 năm thì con thú (địa-chi) sẽ đáo lại nhưng kết-hợp với một chữ (thiên- can) khác.
Thí dụ : Tết nầy là Tết TÂN MÃO thì 12 năm sau sẽ là Tết QUÍ MÃO.
B / 12 tháng trong năm cũng được xếp theo thứ tự của 12 chi :
Tháng Giêng : Tí
Tháng Hai : Sửu
……
Tháng Mão là tháng Tư
C / Về giờ, vì dùng 12 chi để chỉ giờ nên mỗi chi ứng với 2 giờ mặt trời.
Giờ Tí : Từ 11 giờ khuya đến 1 giờ sáng
Giờ Sửu : Từ 1 giờ sáng đến 3 giờ sáng
Giờ Dần : Từ 3 giờ sáng đến 5 giờ sáng
Giờ Mão : Từ 5 giờ sáng đến 7 giờ sáng
……
Cái thắc mắc lớn là tại sao theo lịch Tàu thì MÃO là con thỏ nhưng ta gán cho nó là con MÈO. Có thể vì cách đọc trại ra hay vì khi xưa con thỏ rất ít được dân ta biết đến, ngay cả chuyện nuôi và ăn thịt thỏ cũng là hiếm. Vậy thì ta nên gọi Xuân Tân Mão hay Tân Mẹo?
CON MÈO QUA CA-DAO
Con MÈO là con thú quá gần-gũi với cuộc sống nên bao nhiêu ca-dao, phong-dao đã nói đến mèo hay dùng mèo để ghép với các câu thi phú bình-dân.
Mèo già hóa cáo, Không có chó bắt mèo ăn c…
Mèo mả gà đồng Đối xử nhau như mèo với chó
Đồ chó chê mèo mửa Ăn như mèo hửi
Mèo lành chẳng ở mả Mèo khen mèo dài đuôi
Ả lành chả ngóng trai Bắt chuột thì dở, đuổi ruồi thì hay
Mèo lành ở mả bao giờ Mèo hoang lại gặp chó hoang
Của yêu ai có dại khờ khoe ra Anh đi ăn trộm gặp nàng bứt khoai
Mèo tha miếng thịt xôn-xao Mèo tha miếng thịt thì la
Hổ tha con lợn ai nào nói chi Kênh kênh tha lợn ai mà dám kêu
Con mèo leo cây dò cá Con mèo nhắm mắt, vểnh râu
Lũ chuột ở nhà ăn cả thúng ngô Để cho lũ chuột trên đầu trèo leo
Muốn mèo bắt được chuột Mèo già hóa cáo, táo già càng ngon
Thì chớ nên ràng buộc xích dây Ham chi cái thứ trẻ non chua lè
Mua cua xem càng, mua cá xem mang Mèo già mà lại thua gan chuột lắt
Anh cưới nàng như gông mang vào cổ Bó tay nhìn lũ cắc ké kỳ nhông
Đi thấy “mèo” anh làm bộ giả lơ Phép vua chẳng sợ trông chi lệ làng
Ai ơi chớ có ham trèo Mèo mù mà vớ được cá rán
Cây cao gảy nhánh, lộn mèo như chơi Đồ khù-khờ mà cáng được nàng tiên
Con mèo mà trèo cây cau Con mèo,con mẽo,con meo
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà Ai dạy mầy trèo
Chú chuột đi chợ đường xa Mầy chẳng dạy tao leo
Mua mắm mua muối, giỗ cha chú mèo
Mèo ngao cắn cổ ông thầy Mèo nhỏ bắt con chuột lắt
Thuốc đâu mà chạy cho lành cổ ông Anh có tài gì mà lọt mắt em
Con mèo ngủ cạnh thúng khoai Thương yêu gì, thứ mèo chuột
Chuột ơi chớ đợi chỉ hoài công thôi Chẳng ràng, chẳng buộc, chỉ chơi thôi
