Φιλοσοφικος Διαλογος

Σ' ένα φανταστικό μαγαζί οι 6 φιλόσοφοι μόλις έχουν διαβάσει μια είδηση για τον πρώτο βιονικό «άνθρωπο» και συζητούν:

Πλάτωνας: Εσάς πως σας φαίνεται αυτό το γεγονός;

Αριστοτέλης: Άνθρωπος, μια έννοια καθολική¹…

Καντ: Σε παρακαλώ, δεν υπάρχουν καθολικές ιδέες, μόνο κατηγορίες² και αυτό με τον βιονικό άνθρωπο είναι ανήκουστο!

Πλάτωνας: Πού έχει φτάσει αυτή η ανθρωπότητα, όλο και πιο μακριά πηγαίνουν οι άνθρωποι, από είδωλο σε είδωλο για άλλη μια φορά... Αχ! Από Τέιλορ Σουίφτ μέχρι και Τρανό. Τώρα βρήκαν ας πούμε τον βιονικό άνθρωπο… Αυτοί δηλαδή με περηφάνια δηλώνουν μόνοι τους την παραπλάνησή τους!

Ντεκάρτ: Πώς γίνεται να θεωρείται άνθρωπος κάποιος που δεν έχει κωνάριο³;

Αριστοτέλης: Άλλο και τούτο, εσείς όλοι μιλάτε για πράγματα ανύπαρκτα και κρίνετε την επιστήμη, η οποία στην τελική επιτελεί κοινωνικό έργο; Εσύ Πλάτωνα δεν έλεγες «οὐδείς ἀγεωμέτρητος εἰσίτω»; Τι είναι η γεωμετρία παρά ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα με πρακτική εφαρμογή;

Λοκ: Πράγματι! Χεχεχε, άλλωστε το άτομο δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι αισθήσεις του που τις αναστοχάζεται.

Πλάτωνας: Α καλά, εσείς είστε σε μεγαλύτερη άγνοια και από τον Οιδίποδα…

Χιουμ: Η συζήτηση σας είναι άσκοπη. Αύριο θα έχουμε άλλα δεδομένα. Εξάλλου, οι νόμοι της φύσης ισχύουν μέχρι σήμερα.⁴

Καντ: Υπάρχουν και θεμελιώδεις ιδέες, μην τα ξεφτιλίζουμε όλα...

Ντεκάρτ: Αφού δεν είναι δημιούργημα θεού και δεν έχει ψυχή, δεν είναι άνθρωπος. Και στο κάτω κάτω δεν είναι σκεπτόμενο ον, άρα πού ξέρω εγώ ότι υπάρχει;

Λοκ: Έχεις αισθήσεις; Ναι! Το βλέπεις; Είναι εδώ; ΝΑΙ! Άρα, υπάρχει.

Πλάτωνας: Μπορεί να υπάρχει στον αισθητό κόσμο, αυτόν τον οποίο τα απατηλά σώματά μας αντιλαμβάνονται. Στον ιδανικό κόσμο,⁵ όμως, θα σας έπαιρναν με τις ντομάτες και από τα Ηλύσια Πεδία θα σας πέταγαν στα Τάρταρα!

Αριστοτέλης: Ο βιονικός άνθρωπος κάλλιστα θα μπορούσε να θεωρηθεί το ειδικό από το οποίο, φυσικά μέσω της επαγωγής, θα περάσουμε σε περαιτέρω γνώσεις για την έννοια του ανθρώπου. Όπως έλεγα στην αρχή, η καθολική έννοια του ανθρώπου δεν συμπεριλαμβάνει το ποιος τον δημιουργεί.

Λοκ: Είστε τρελοί που πιστεύτε σε κάτι που δεν υπάρχει!

Καντ: Ωστόσο χωρίς νοητική επεξεργασία των δεδομένων δεν γνωρίζουμε τίποτα, πρέπει να το θέσουμε σε χωροχρονικό πλαίσιο.

Λοκ: Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή κύριοι! Άγραφος χάρτης,⁶ ας τα γράψουμε ένα ένα….

Σερβιτόρος: ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΚΥΡΙΟΙ!? Τόση ώρα το μόνο άγραφο είναι η παραγγελία σας!

Καντ: Οπ! Πήγε 3.30! Λυπάμαι, παιδί μου, αλλά εγώ δεν θα παραγγείλω, έχω να πάω μία βόλτα⁷.

Ο σερβιτόρος κοιτάει έκπληκτος και απογοητευμένος με το μπλοκάκι στο χέρι...

Σημειώσεις:

1. Καθολικές έννοιες: σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, δεν είναι πράγματα ξεχωριστά από τα φυσικά αντικείμενα, αλλά προκύπτουν από αυτά μέσω νοητικής αφαίρεσης. Σχηματίζουμε δηλαδή στον νου μας την καθολική έννοια της λευκότητας, όταν από διάφορα λευκά αντικείμενα αφαιρέσουμε όλες τις άλλες ιδιότητες και κρατήσουμε μόνο την ιδιότητα του λευκού.

2. Ο Καντ διακρίνει 12 κατηγορίες: την ενότητα, την πολλαπλότητα, την ολότητα, την πραγματικότητα, την άρνηση, την περιοριοριστικότητα, την ουσιότητα, την αιτιότητα, την αλληλεπίδραση, την δυνατότητα και την ύπαρξη.

3. Σύμφωνα με τη θεωρία του Ντεκάρτ, που περιγράφεται ως δυϊσμός και ως θεωρία αλληλεπίδρασης, κάθε άνθρωπος απαρτίζεται από δύο οντότητες: το πνεύμα, του οποίου η ουσία είναι η σκέψη (όλες οι νοητικές λειτουργίες), και το υλικό σώμα, του οποίου η ουσία είναι η έκταση. Το πνεύμα αλληλεπιδρά με το σώμα μέσω της επίφυσης (κωναρίου), ενός αδένα στο κέντρο του εγκεφάλου. Μέσω αυτού του αδένα διαβιβάζονται προς το πνεύμα τα ερεθίσματα που δέχεται το σώμα μας από το εξωτερικό περιβάλλον και, αντιστρόφως, μέσω αυτού του αδένα διαβιβάζονται προς το σώμα οι εντολές που δίνουν ο νους και η βούλησή μας, για να κινηθούν τα μέλη μας.

4. Ο Χιουμ ήταν εμπειριστής και, σύμφωνα με την άποψή του, το σωστό είναι να μιλάμε για έναν νόμο της φύσης που ισχύει έως τη συγκεκριμένη στιγμή που μιλάμε, αφού τίποτα δεν αποκλείει αύριο ο ήλιος να μην ανατείλει.

5. Στην πλατωνική φιλοσοφία οι ιδέες είναι οντότητες που αποτελούν την ουσία κάθε όντος και κάθε έννοιας που συναντάμε γύρω μας. Οι ιδέες, οι οποίες ανήκουν στον κόσμο της νόησης και όχι των αισθήσεων, υπήρχαν πάντα, αποτελούν την πηγή των αντικειμένων, των πλασμάτων και των εννοιών του κόσμου μας (προϋπήρχαν δηλαδή) και δεν μεταβάλλονται, όπως τα αντικείμενα του κόσμου μας· είναι αιώνιες, αναλλοίωτες και αμετάβλητες. Τις ιδέες μπορούμε να τις γνωρίσουμε μόνο μέσω της νόησης και όχι μέσω των αισθήσεων.

6. Αναφέρεται στην επιστημολογική θεωρία που ορίζει πως ο άνθρωπος δεν γεννιέται με προϋπάρχουσες, έμφυτες γνώσεις, αλλά η γνώση του αποκτάται μέσω της εμπειρίας και αντίληψης του.

7. Ο Καντ έζησε μια ζωή αυστηρά προγραμματισμένη. Αρκεί να ειπωθεί ότι οι νοικοκυρές, βλέποντάς τον νωρίς το απόγευμα να κάνει τον καθιερωμένο περίπατό του, γύριζαν τους δείκτες των ρολογιών τους στις 3.30 μμ. Η μοναδική φορά που δεν φάνηκε ο Καντ να κάνει τον καθιερωμένο απογευματινό περίπατό του ήταν όταν απορροφήθηκε διαβάζοντας τον Αιμίλιο του Ρουσώ, του οποίου, ειρήσθω εν παρόδω, –λόγω του θαυμασμού που του έτρεφε– είχε το πορτρέτο στο σπίτι του.