Μαουτχαουζεν

100 χρόνια από τη γέννησή του και 10 χρόνια από τον θάνατό του, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης παραμένει μια από τις σπουδαιότερες φυσιογνωμίες του ελληνικού θεάτρου. Έχοντας ο ίδιος βιώσει τις συνθήκες ζωής στα γερμανικά στρατόπεδα, ο Καμπανέλλης μιλάει για το Μαουτχάουζεν μέσω του ομώνυμου πεζογραφήματος και των τεσσάρων ποιημάτων του, τα οποία μελοποιήθηκαν αργότερα από τον καλό του φίλο, Μίκη Θεοδωράκη, επίσης κρατούμενο σε στρατοπέδα συγκέντρωσης.

Πώς είναι δυνατόν μια τόσο μεγάλη προσωπικότητα να κατέληγε το 1942 μέσα στα σκοτεινά τείχη του Μαουτχάουζεν, μιας από τις πιο θηριώδεις φυλακές για τους εχθρούς των Γερμανών, με τη φράση στην πύλη της «Εσείς που μπαίνετε, αφήστε έξω κάθε ελπίδα»; Με προορισμό την Ελβετία, ο Καμπανέλλης με έναν φίλο του συνελήφθησαν στο Ίνσμπρουκ εξαιτίας πλαστών διαβατηρίων που προμηθεύτηκαν και τα οποία οδήγησαν τον Καμπανέλλη σε ένα μαρτύριο δυόμισι χρόνων μέσα στη φρίκη του στρατοπέδου και διαμόρφωσαν την υπόλοιπη ζωή και έργο του.

Μέσω του έργου αυτού, αφηγείται ο Καμπανέλλης τα βιώματα δυο συγκρατούμενων και τη σχέση τους με τις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις. Σ' ένα απόσπασμα, συναντάμε τον περήφανο και γενναίο Αντώνη, ο οποίος δεν αντιμετωπίζει με σκυμμένο κεφάλι τη ναζιστική κατάσταση που έχει επιβάλει ο Χίτλερ. Δε διστάζει να υπερασπίζεται τα πιστεύω του μπροστά στην απάνθρωπη μεταχείριση των άμαχων πληθυσμών (ιδίως των Εβραίων) από τους Γερμανούς, αδιαφορώντας για τις μακάβριες συνέπειες.

Ο Καμπανέλλης ήταν από τους ελάχιστους επιζήσαντες και επέστρεψε το 1945 στην Ελλάδα, όπου συνέχισε το έργο του μέχρι και τον θάνατό του. Πέρα από το πεζογράφημά του, την περιπέτειά του διηγούνται τέσσερα ποιήματα: «Άσμα ασμάτων», «Ο Αντώνης», «Ο δραπέτης» και «Όταν τελειώσει ο πόλεμος». Τα συγκεκριμένα ανήκουν στον κύκλο τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη «Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» και εξιστορούν τον έρωτα μεταξύ δύο συγκρατούμενων μέσα στην κόλαση του στρατοπέδου.

Λογοτεχνικό κείμενο ή ιστορική κατάθεση, το έργο του Μαουτχάουζεν αποτελεί ορόσημο στην καριέρα του Καμπανέλλη. Οι εμπειρίες του από εκεί σηματοδοτούν την αρχή του συγγραφικού του έργου. Είναι ενδιαφέρον ότι ο Καμπανέλλης επιλέγει να μοιραστεί με το “κοινό” αυτό το κομβικό σημείο της ζωής του, αφού έχει προηγουμένως παρουσιάσει άλλα έργα και έχει μοιραστεί το ύφος και την έμπνευσή του με τον ελληνικό λαό, δηλαδή το 1963.