Γουνα και Δερμα: ενα Αιωνιο Ζητημα Ηθικης

Όλοι μας γνωρίζουμε πως η χρήση δέρματος και γουνών ζώων κυρίως για την βιομηχανία ρούχων έχει φέρει στην επιφάνεια, ιδίως τις τελευταίες δεκαετίες, την αδικία και την υπερβολή της κυριαρχίας του ανθρώπου στον πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, οι επιχειρηματίες και οι οίκοι μόδας συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται τα ανυπεράσπιστα ζώα για να ικανοποιήσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα. Μήπως ευθυνόμαστε κι εμείς;

Η κύρια πηγή γούνας για την παραγωγή παλτών στην Ελλάδα αλλά και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι τα μινκ (ή βιζόν). Συγκεκριμένα, πρόκειται για τα ευρωπαϊκά μινκ τα οποία είναι σαρκοφάγα θηλαστικά, εν μέρει υδρόβια, που δεν ξεπερνούν τα δυο κιλά σε βάρος. Η επιδερμίδα τους καλύπτεται από ένα υπόστρωμα μαλακής γούνας το οποίο καλύπτεται από τις γυαλιστερές προστατευτικές εξωτερικές τους τρίχες. Υπάρχουν και τα αμερικανικά μινκ, των οποίων επίσης η γούνα γίνεται συχνά αντικείμενο εκμετάλλευσης. Βέβαια, έχει διαπιστωθεί ότι τα ευρωπαϊκά μινκ είναι στα όρια της εξαφάνισης, καθώς η επιτυχία που προκάλεσε η εισαγωγή των αμερικανικών στην Ευρώπη τα τελευταία 100 χρόνια έχει οδηγήσει τις γηγενείς ράτσες σε ραγδαία μείωση του πληθυσμού τους.

Τα μινκ θεωρήθηκαν ως τα καταλληλότερα πλάσματα για να καλύψουν τις καταναλωτικές ανάγκες, αλλά γενικότερα φαίνεται πως βρίσκονται στο «στόχαστρο» των ανθρώπων. Στις φάρμες εκτροφής, κρατούνται φυλακισμένα υπο άθλιες συνθήκες μέσα σε στενά κλουβιά, όπου ο στερεότυπος και συστηματικός τρόπος ζωής οδηγούν σε βρεφοκτονίες και κανιβαλισμούς. Όταν φτάσουν σε ηλικία 7-8 μηνών, θανατώνονται με ηλεκτροπληξία ή με ασφυξία. Και προκύπτει ένα ερώτημα: τιμωρούνται ή σώζονται από μια ζωή μαρτύριο;

Το «μίσος» των ανθρώπων για τα μινκ ενισχύθηκε και με τον κορωνοϊό. Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας υπήρχαν ενδείξεις που κατηγορούσαν τα μινκ ως μεταδότες ενός νέου στελέχους του ιού στην Ολλανδία. Η Δανία προχώρησε στην μαζική θανάτωση 17 εκατομμυρίων μινκ, την ίδια στιγμή που στην Δυτική Μακεδονία οργανωνόταν η εκτέλεση 600 rapid test για τους εργαζόμενους κέντρων εκτροφής και στην Φινλανδία ξεκινούσε πρόγραμμα εμβολιασμού των μινκ για να μην μεταδώσουν τον ιό. Μέσα σε αυτόν τον υγειονομικό πόλεμο, τα θύματα ήταν ο «χνουδωτός» άμαχος πληθυσμός...

Πέρα από το ηθικό πρόβλημα της παραγωγής προϊόντων από ζωντανά πλάσματα, υπάρχουν κι άλλα μειονεκτήματα για αυτήν την παραγωγική διαδικασία. Η επεξεργασία της αυθεντικής γούνας στις βιομηχανίες ρυπαίνει την ατμόσφαιρα με μεγάλες εκπομπές αζώτου και αμμωνίας από τα περιττώματα των μινκ. Ακόμη, για την τελειοποίηση του δέρματος, χρησιμοποιείται ένα μείγμα διαφόρων επικίνδυνων και τοξικών ουσιών, που μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες για τους εργαζόμενους σε αυτούς τους χώρους.

Η μεγαλύτερη κατανάλωση δέρματος και γούνας ζώων γίνεται στους διεθνείς οίκους μόδας. Από τις παλαιότερες εποχές, η γούνα δήλωνε μια κοινωνική ανωτερότητα και προσέδιδε σε όσους τη φορούσαν κύρος. Φαίνεται πως και σήμερα η χρήση υλικών που προμηθεύονται από ζώα συνηθίζεται στις νέες «κολεξιόν» και σε εκθέσεις ρούχων που διοργανώνουν διάσημες φίρμες. Ίσως, λόγω της χρηματικής αξίας που έχουν τα γνήσια δέρματα και οι γούνες, τα ρούχα αυτά να θεωρούνται πρωτότυπα και ιδιαίτερα κομμάτια της ενδυμασίας ενός ανθρώπου. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια πολλές εταιρίες προσπαθούν να απομακρυνθούν από την χρήση αυτών των «πρωτότυπων» πρώτων υλών, περισσότερο μάλλον για να προσελκύσουν τους φιλόζωους καταναλωτές που συνεχώς αυξάνονται, παρά λόγω του δικού τους ηθικού κώδικα. Το 2018, ο σχεδιαστής Τζον Γκαλιάνο του Maison Margiela δήλωσε τον τερματισμό της χρήσης αληθινής γούνας, ακολουθώντας το πρότυπο των Gucci, Versace και Tom Ford.

Προσπάθειες γίνονται. Έχει γίνει αρκετά γνωστή, πλέον, η χρήση τεχνητών υποκατάστατων αντί του θηράματος. Οι συνθετικές γούνες αποτελούν πλέον βασικό υλικό για την παραγωγή ρούχων αλλά και κουβερτών. Χρησιμοποιείται και κάποια μορφή «φυτικών» δερμάτων από φύλλα ανανά, σπόρους μήλων κι άλλες πρώτες ύλες που δεν αφορούν την κακοποίηση ζώων.

Εν τέλει, υπάρχουν πολλές πτυχές του προβλήματος. Δεν μπορούμε να συσχετίσουμε την εκτροφή ζώων για παραγωγή ρούχων με την κατανάλωση πουλερικών και βοδινών ως τροφές. Ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται επιστημονικά σαρκοφάγος και στη μεσογειακή δίαιτα περιλαμβάνεται και το λευκό και το κόκκινο κρέας. Παρ’ όλα αυτά, τα ρούχα μπορούν να παραχθούν και από πληθώρα άλλων υλικών, όπως το βαμβάκι, το νάιλον, το λινό κ.α.

Τί μπορούμε να κάνουμε εμείς ως πολίτες; Να μένουμε κρυωμένοι στον σκληρό χειμώνα που μας περιμένει λόγω της αύξησης των τιμών φυσικού αερίου; Όχι, εμείς, ως πολίτες με δική μας άποψη, οφείλουμε να την υπερασπιστούμε και να την υπηρετούμε – τουλάχιστον στο πλαίσιο της ατομικής μας ζωής. Έτσι, ως καταναλωτές πρέπει να δείξουμε πως δεν υπάρχει ζήτηση για φυσικές γούνες και δέρματα, άρα δεν χρειάζεται να παραχθούν.