Οι Νεοι και οι Εκλογες

Με τις εκλογές του 2023 να πλησιάζουν, πολλοί νέοι καλούνται για πρώτη φορά να συμμετάσχουν στην εκλογική διαδικασία. Τίθενται, λοιπόν, οι εξής ερωτήσεις: Τι εστί εκλογές; Πώς και τί ψηφίζω; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την απόφαση μου; Ποιοι θα έπρεπε να την επηρεάσουν; Πώς μπορώ να διαμορφώσω πολιτική συνείδηση; Σε αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε.

Όπως κάθε μαθητής διδάσκεται στο Γυμνάσιο, η ψήφος χαρακτηρίζεται από επτά σημαντικές αρχές, οι οποίες όχι μόνο επικυρώνουν την εκλογική διαδικασία, αλλά επίσης συμβάλλουν στην ομαλή διεξαγωγή της. Οι αρχές της καθολικότητας, της ισότητας, της αμεσότητας, της μυστικότητας, της υποχρεωτικής ψηφοφορίας, της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών και της αυτοπρόσωπης άσκησης του εκλογικού δικαιώματος χαρακτηρίζουν την ψηφοφορία και είναι ιδιαίτερα σημαντικές για το δημοκρατικό πολίτευμα.

Πότε μπορώ να ψηφίσω;

Συμπληρώνοντας το 18ο έτος της ηλικίας σου, ανήκεις πλέον στο εκλογικό σώμα της Ελλάδας και με την ψήφο σου αποφασίζεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης αλλά και τις έδρες που θα έχει το κάθε κόμμα. Επίσης, απαιτείται η ελληνική ιθαγένεια, την οποία αποκτάς με την γέννησή σου ή μέσω πολιτογράφησης, και να μην έχεις υποστεί αμετάκλητη ποινική καταδίκη.

Πού ψηφίζω;

Όπως ίσως ήδη ξέρεις από την οικογένειά σου, σε κάθε περιοχή υπάρχουν εκλογικά κέντρα, συνήθως σε σχολεία, τα οποία αντιστοιχούν στους πολίτες που μένουν εκεί. Είναι πιθανό να είσαι εγγεγραμμένος από τους γονείς σου ως κάτοικος του χωριού σου ή κάποιας άλλης εκλογικής περιφέρειας. Σε αυτήν την περίπτωση, πρέπει να μετακινηθείς στην περιφέρεια όπου ανήκεις για να μπορέσεις να ασκήσεις το εκλογικό σου δικαίωμα. Για τους Έλληνες του εξωτερικού υπάρχει η δυνατότητα επιστολικής ψήφου.

Την ημέρα των εκλογών δικαιούσαι από την ανατολή του ήλιου μέχρι την δύση να προσέλθεις σε ένα εκλογικό κέντρο, να συμπληρώσεις το ψηφοδέλτιο και να το ρίξεις στην κάλπη, επικυρώνοντας έτσι την ψήφο σου. Για να μάθεις το εκλογικό κέντρο στο οποίο ψηφίζεις μπορείς να συμβουλευτείς την επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών και να συμπληρώσεις τα στοιχεία σου (https://www.ypes.gr/mathe-poy-psifizeis-forma/).

Πότε γίνονται οι εκλογές;

Κάθε τέσσερα χρόνια όλοι οι πολίτες με ενεργό εκλογικό δικαίωμα καλούνται να συμμετάσχουν στην εκλογική διαδικασία με σκοπό τον σχηματισμό κυβέρνησης και την κατανομή των εδρών στα υποψήφια κόμματα. Η εκλογική περίοδος είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη χώρα, καθώς θα κριθεί ο τρόπος διακυβέρνησής της για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, εάν δεν υπάρξουν επιπλοκές. Μπορεί κανείς να ενημερωθεί για την ημέρα των εκλογών μέσω των ΜΜΕ αλλά και των ίδιων των κομμάτων, τα οποία θα έχουν αρχίσει την προεκλογική τους εκστρατεία. Η σπουδαιότητα του ζητήματος και η προβολή του από τα ΜΜΕ κάνει γνωστό σε όλους τους πολίτες πως οι εκλογές πλησιάζουν και πρέπει να καταλήξουν στην επικείμενη ψήφο τους.

Τί γίνεται όμως σε περίπτωση παραίτησης της κυβέρνησης ή αδυναμίας σχηματισμού αυτής;

Ένα τέτοιο φαινόμενο παρατηρήσαμε το 2012 και το 2015. Και στις δύο περιπτώσεις, ακολούθησε ο σχηματισμός Υπηρεσιακής Κυβέρνησης. Η Υπηρεσιακή Κυβέρνηση σχηματίζεται με την εντολή του/της Προέδρου της Δημοκρατίας και έχει σκοπό την διεξαγωγή νέων εκλογών. Συνεπώς, η ψηφοφορία μπορεί να διεξαχθεί εντός τεσσάρων χρόνων από την προηγούμενη.

Τι είναι οι ευρωβουλευτικές εκλογές και πώς συμμετέχω σε αυτές;

Με την ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι πολίτες της μπορούν να συμμετάσχουν στην εκλογική διαδικασία των ευρωεκλογών με σκοπό την εκλογή των αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στην Ελλάδα αναλογούν 21 Ευρωβουλευτές. Έχοντας συμπληρώσει το 17ο έτος της ηλικίας τους, οι Έλληνες πολίτες μπορούν να προσέλθουν στο εκλογικό κέντρο που αντιστοιχεί στον τόπο κατοικίας τους και να ψηφίσουν από τις 7:00 π.μ. μέχρι τις 19:00 μ.μ. Αντίθετα με τις Βουλευτικές Εκλογές, κάτοικοι άλλων περιοχών μπορούν να κάνουν χρήση ειδικών εκλογικών κέντρων που αντιστοιχούν στην περιοχή στην οποία είναι εγγεγραμμένοι, χωρίς να απαιτείται να ταξιδέψουν. Υπάρχει δυνατότητα ψήφου σε πολίτες του εξωτερικού (εντός Ε.Ε.), εφόσον αυτοί προσέλθουν στην ανάλογη πρεσβεία.

Η ελληνική πολιτική σκηνή

Στην Ελλάδα, όπως και σε κάθε άλλη χώρα του κόσμου, υφίστανται πολλές και διαφορετικές απόψεις. Όπως είναι λοιπόν αναμενόμενο, στην ελληνική πολιτική σκηνή υπάρχουν διάφορα κόμματα που είναι φορείς διαφορετικών ιδεολογιών. Σήμερα, στην πολιτική σκηνή κυριαρχούν δύο κόμματα, η Νέα Δημοκρατία (ΝΔ), ένα κέντρο-δεξιό φιλελεύθερο κόμμα, και ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ), ο οποίος, όπως ομολογεί και το όνομά του, εκφράζει αριστερές και σοσιαλιστικές ιδέες. Άλλα κόμματα στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας είναι το Κίνημα Αλλαγής (ΚΙΝΑΛ), το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ), η Ελληνική Λύση και το Μέτωπο Ρεαλιστικής Ευρωπαϊκής Ανυπακοής (ΜέΡΑ25).

Στην πολιτική, δύο λέξεις χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν τα δύο διαφορετικά φάσματα απόψεων, οι όροι Δεξιός και Αριστερός. Δεξιός παραδοσιακά χαρακτηρίζεται αυτός που υποστηρίζει την φιλελεύθερη αγορά και επιδιώκει να διατηρήσει τα κύρια χαρακτηριστικά του έθνους του, όπως την θρησκεία και, γενικότερα, την εθνική κληρονομιά. Αριστερός από την άλλη χαρακτηρίζεται αυτός που αντιμάχεται τις κοινωνικές ανισότητες και έχει ριζοσπαστικές αντιλήψεις. Συχνά, αλλά όχι πάντοτε, υποστηρίζει και την σοσιαλιστική οικονομία. Οι όροι αυτοί βέβαια δεν είναι απόλυτοι και δεν σημαίνουν ότι ένας δεξιός δεν μπορεί να είναι κατά των κοινωνικών ανισοτήτων ή ότι ένας αριστερός δεν μπορεί να ενδιαφέρεται για την διατήρηση των αξιών του πολιτισμού του. Στο κέντρο βρίσκονται οι άνθρωποι των οποίων οι απόψεις είναι πιο μετριοπαθείς και ενίοτε κλίνουν προς την Δεξιά ή την Αριστερά (Κέντρο-Δεξιοί και Κέντρο-Αριστεροί).

Δυστυχώς, ο πολιτικός φανατισμός οδηγεί σε ακραίες απόψεις, την Άκρο-Δεξιά και την Άκρο-Αριστερά αντίστοιχα. Η Άκρο-Δεξιά χαρακτηρίζεται από την άποψη ότι το έθνος ενός ανθρώπου υπερισχύει από αυτό ενός άλλου και από την επιδίωξη της πλήρους ομοιογένειας. Στον χώρο της Ακροδεξιάς, ο υπερεθνικισμός, ο ρατσισμός και οι εθνικοσοσιαλιστικές αντιλήψεις είναι συχνά φαινόμενα. Παράλληλα, οι Ακροαριστεροί πιστεύουν πως όλη η κοινωνία είναι διαμορφωμένη για να εξυπηρετεί τον καπιταλισμό και πως για αυτό οι δομές της πρέπει να διαλυθούν και να αναδιοργανωθούν. Υποστηρίζουν έντονα τον σοσιαλισμό και θεωρούν πως η βίαιη επανάσταση είναι ο μόνος τρόπος να πετύχουν τους στόχους τους. Συχνά αψηφούν εντελώς τους νόμους, αφού τους θεωρούν ένα προϊόν της καπιταλιστικής καταπίεσης, και υιοθετούν αναρχικές αντιλήψεις. Είναι λογικό να νομίζει κανείς πως τα δύο άκρα προέρχονται από διαφορετικές ιδεολογίες και συνεπώς διαφέρουν. Η πραγματική προέλευση τους όμως δεν είναι δύο ανόμοιες αντιλήψεις, αλλά ο πολιτικός φανατισμός και για αυτό μοιράζονται πολλά κοινά στοιχεία, όπως την εναντίωση στους δημοκρατικούς θεσμούς, την βιαιότητα, την απόρριψη των διαφορετικών απόψεων και την αίσθηση πως η ομάδα που ανήκουν υπερτερεί με κάποιον τρόπο από τις άλλες.

Για να αποφευχθούν τέτοια φαινόμενα, είναι απαραίτητη η ομαλή πολιτικοποίηση των νέων, οι οποίοι λόγω της έλλειψης πείρας είναι πιο επιρρεπείς στον κίνδυνο του πολιτικού φανατισμού.

Η πολιτικοποίηση είναι μία σημαντική αρετή ενός υπεύθυνου και ενεργού πολίτη, η κομματικοποίηση αντιθέτως βλάπτει και το άτομο και την κοινωνία. Πολιτικοποιημένος είναι ο άνθρωπος που ενδιαφέρεται για τα κοινά και συμμετέχει ενεργά στην λήψη αποφάσεων. Ένας πολίτης μπορεί να θελήσει να γίνει μέλος ενός κόμματος, το οποίο δεν τον καθιστά κομματικοποιημένο. Και αυτό γιατί κομματικοποίηση δεν σημαίνει απλή συμμετοχή σε ένα κόμμα, αλλά άκριτη επιδίωξη των συμφερόντων του κόμματος για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους. Το να γίνει κάποιος μέλος ενός κόμματος μπορεί να τον κάνει πιο ενεργό πολίτη και να εμπνεύσει άλλους να ασχοληθούν με τα κοινά. Ένας κομματικοποιημένος άνθρωπος όμως συχνά για να ωφελήσει το κόμμα του προδίδει τις ίδιες του τις αρχές και δεν ενδιαφέρεται πλέον για το συμφέρον της κοινωνίας, αλλά για αυτό του κόμματός του (και συνεπώς και το δικό του).

Οι γονείς οφείλουν να διδάξουν τα παιδιά τους την αξία της ψήφου τους και την πίστη στις δημοκρατικές αρχές. Οι νέοι όμως θα χρειαστεί και μόνοι τους να μάθουν κάποια πράγματα για την πολιτική.

Διαμόρφωση πολιτικής συνείδησης

Το κλειδί για τη διαμόρφωση πολιτικής συνείδησης είναι η έρευνα. Δυστυχώς όμως είναι κοινώς αποδεκτό πως η σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας διέπεται από υποκειμενισμό, κατευθυνόμενες ιδέες, οικονομικά συμφέροντα και υπερπληροφόρηση για ορισμένα ζητήματα ενώ για άλλα σχεδόν αδιαφορία. Συνεπώς με μια πρώτη αναζήτηση στο θέμα, για το τι δηλαδή ισχύει σχετικά με τα πολιτικά κόμματα, τις αποφάσεις και τα μέτρα είναι αδύνατο να διαμορφώσεις μια αντικειμενική και συνολική εικόνα για την πολιτική σκηνή. Είναι εμφανές λοιπόν πως μια εκτενής έρευνα κρίνεται απαραίτητη.

Πώς και τί ερευνώ;

Πρώτο βήμα είναι η μελέτη της επικαιρότητας, μια έρευνα περί των πρόσφατων γεγονότων και της ιστορίας, των οικονομικών, των κοινωνικών και των πολιτικών εξελίξεων (εγχώρια και εξωτερική πολιτική). Η έρευνα αυτή θα επιτρέψει την διαμόρφωση αντίληψης για την πραγματικότητα της χώρας μας αλλά και της θέσης της στον κόσμο, ενώ παράλληλα θα βοηθήσει και στην κατανόηση της φύσης και των αιτιών των σημερινών προβλημάτων, ώστε να αποφασίσετε και μόνοι σας ποιος θα ήταν ο καταλληλότερος τρόπος αντιμετώπισης.

Ωστόσο, είναι κομβικής σημασίας η επιλογή πολλαπλών πηγών, ώστε να αποφευχθούν όλοι οι προαναφερόμενοι κίνδυνοι των μέσων. Προτείνονται εφημερίδες οι οποίες χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη εγκυρότητα σε σύγκριση με την τηλεόραση, αλλά ανεξαρτήτως αυτού πρέπει μια γνώμη να ακουστεί από τουλάχιστον δύο πλευρές καθώς είναι πολύ πιθανό και οι εφημερίδες να υποστηρίζουν ένα συγκεκριμένο κόμμα με αποτέλεσμα να απουσιάζει η αντικειμενικότητα.

Για την νεολαία όμως προφανώς ούτε οι εφημερίδες ούτε η τηλεόραση αποτελούν το κύριο μέσο ενημέρωσης... Η διαδικτυακή ενημέρωση, είτε από ενημερωτικές ιστοσελίδες είτε από μεμονωμένα άρθρα είτε από τα κοινωνικά δίκτυα, κυριαρχεί στους νεότερους σε ηλικία. Η παραπληροφόρηση όμως θερίζει σε αυτά τα μέσα, οπότε χρειάζεται προσοχή στην επεξεργασία των πληροφοριών που θα δεχθούμε. Η ενημέρωση είναι αναγκαία, η λάθος ενημέρωση όμως μπορεί να είναι καταστροφική.

Έπειτα είναι η δυναμική αξιολόγηση των πολιτικών. Ποιες είναι οι στρατηγικές τους, οι ιδέες και οι προτάσεις τους; Τι άποψη έχουν για τα όσα συμβαίνουν; Τι σχόλια έχουν κάνει; Τι μέτρα έχει πάρει η κυβέρνηση και πως τα έχει υλοποιήσει; Και η αντιπολίτευση, τι κριτική έχει κάνει; Πώς έχει συμμετάσχει; Τι συμφέροντα έχει το εκάστοτε κόμμα;

Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να αντληθούν από τα ΜΜΕ που ενημερώνουν σχετικά με τις συνελεύσεις της βουλής, από την ίδια την αναμετάδοση της βουλής, τις ιστοσελίδες των κομμάτων, τα προφίλ τους στα κοινωνικά δίκτυα, τις δια ζώσης συγκεντρώσεις και συνέδρια κ.λπ. Η δυναμική αξιολόγηση είναι η αρχή και το τέλος της ουσιαστικής πολιτικής κρίσης. Η κριτική σκέψη πρέπει να καθοδηγεί τις αποφασίσεις μας και όχι τα λεγόμενα των άλλων.

Ωστόσο, είναι αδιαμφισβήτητο πως ο κοινωνικός περίγυρος διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών μας απόψεων. Ως άνθρωποι έχουμε την τάση να θέλουμε να ανήκουμε στο σύνολο, ενώ και με τους γονείς μας να υιοθετούν μια άποψη αναμφίβολα η εμπιστοσύνη μας σε αυτούς θα μας επηρεάσει. Χωρίς λοιπόν να απορρίπτουμε τις απόψεις και τις συμβουλές τους, πρέπει να καταλήξουμε οι ίδιοι σε έναν δρόμο ο οποίος δεν χρειάζεται απαραίτητα να είναι διαφορετικός. Αλλά το “αυτό ξέρω ή άκουσα, αυτό θα ψηφίσω” πρέπει να αλλάξει, ώστε να αλλάξει και η κοινωνία.

Τέλος, τίθεται το θέμα των γνωριμιών και των συμφερόντων, που, αν και σε μικρότερο βαθμό στην νεολαία, λαμβάνονται υπόψη. Είναι λογικό πως ο ψηφοφόρος θα κρίνει με βάση και την προσωπική του ζωή. Δεδομένης όμως της δημοκρατίας πρέπει να αναλογιστεί αν το δικό του συμφέρον αντιτίθεται σε αυτό της πλειοψηφίας και αν ναι σε τι βαθμό; Όσο δύσκολο και αν είναι να είμαστε αντικειμενικοί και δίκαιοι και να αγνοήσουμε τα προσωπικά μας οφέλη, πρέπει να μπορούμε να ζυγίσουμε τις καταστάσεις γιατί κάθε ψήφος μετράει.

Συνοψίζοντας, πριν ψηφίσουμε πρέπει να λάβουμε υπόψη την κοινωνική πραγματικότητα, τις απόψεις μας –δηλαδή ποιον και γιατί υποστηρίζουμε– και τέλος το συμφέρον της χώρας μας. Σε όλα αυτά καταλήγουμε μέσω πολυδιάστατης έρευνας και σκέψης. Όμως εύλογα τίθεται και το εξής ερώτημα: “Γιατί να μπω στον κόπο να τα κάνω όλα αυτά;”. Η απάντηση δεν είναι απλή και είναι κάτι στο οποίο ο καθένας πρέπει να καταλήξει μόνος του, γιατί απαντά στο ερώτημα του τι είδος άνθρωπος θέλεις να γίνεις. Ο Ισοκράτης ωστόσο θέτει το εξής κίνητρο: «Το της πόλεως όλης ήθος, ομοιούται τοις άρχουσιν». Δηλαδή, το ήθος όλης της πολιτείας είναι το ίδιο μ’ αυτό εκείνων που την κυβερνούν. Το παρόν και το μέλλον της χώρας, κρίνεται από την εξουσία της και είναι τουλάχιστον ανόητο να αφήνεις τους άλλους να ελέγχουν την ζωή σου και έτσι να γίνεσαι ένας αμέτοχος επιβάτης στην ίδια σου τη ζωή.