Η αυγή μιας νέας ημέρας 

Πλαίσιο
Γεγονός
Η Τεχνητή Νοημοσύνη επηρεάζει όλο και περισσότερο τη ζωή μας και τον τρόπο που οι άνθρωποι σχετίζονται με την τεχνολογία και το Διαδίκτυο. Αυτή η εξαιρετική εφεύρεση βρίσκει επίσης εφαρμογή στην ολοένα πιο ρεαλιστική παραγωγή εικόνων: η Τεχνητή Νοημοσύνη σημειώνει σημαντικά βήματα στην τελειοποίηση της παραγωγής εικόνων, εξαλείφοντας λάθη και ατέλειες που υπήρχαν σε προηγούμενες παραγωγές. Σήμερα, με την πρώτη ματιά, είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί αν μια εικόνα που δημοσιεύεται, για παράδειγμα, σε έναν λογαριασμό κοινωνικών μέσων είναι πραγματική ή έργο αυτής της τεχνολογίας. Γι’ αυτό ακριβώς μερικές εικόνες που δημιουργούνται από Τεχνητή Νοημοσύνη φτιάχνονται για να τροφοδοτήσουν παραπληροφόρηση ή λαμβάνονται ως αληθινές, ενισχύοντας έτσι το φαινόμενο της παραπληροφόρησης. Πολλές από τις εικόνες που παράγονται από την Τεχνητή Νοημοσύνη αφορούν δημόσια πρόσωπα ή διασημότητες, καθώς και αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων.

Χειραγώγηση
Από τη δεύτερη εκλογική του νίκη το 2024, τα μέσα ενημέρωσης αμφισβητούν τη σχέση μεταξύ του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ και του πατρόν της Tesla και της SpaceX, Έλον Μασκ. Αυτό που φαίνεται βέβαιο είναι ότι η παρουσία του Μασκ σε επίσημες περιστάσεις παρακολουθείται πάντα από τα μέσα με ενδιαφέρον, ενισχύοντας ερωτήματα σχετικά με το πόση εξουσία έχει ο Μασκ στη διοίκηση Τραμπ: γι’ αυτό οι εικόνες και οι φωτογραφίες στις οποίες εμφανίζονται ταυτόχρονα Τραμπ και Μασκ συνήθως διαδίδονται ευρέως. Γι’ αυτό η φωτογραφία που εμφανίστηκε στην πλατφόρμα X και απεικονίζει τον Τραμπ, τον Μασκ και τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ Νετανιάχου χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης και πέρα από αυτά: η εικόνα, που δημιουργήθηκε από Τεχνητή Νοημοσύνη, διαδόθηκε επίσης σε άλλες χώρες και μέσα ενημέρωσης.

Ανέκδοτο
Ο λογαριασμός που δημοσίευσε την εικόνα που δημιουργήθηκε από Τεχνητή Νοημοσύνη είναι γνωστός ως George Orwell (@OrwellTruth1984 στο X). Όποιος δημοσίευσε την εικόνα δεν είχε πρόθεση να την παρουσιάσει ως πραγματική, τόσο ώστε ο χρήστης να διευκρινίσει από την αρχή ότι επρόκειτο για εικόνα δημιουργημένη με λογισμικό ΤΝ. Ωστόσο, η εικόνα διαδόθηκε χωρίς την ετικέτα @OrwellTruth1984 (παρούσα στην αρχική εικόνα) και χωρίς καμία αναφορά ή σύνδεση με Τεχνητή Νοημοσύνη.

Μέρος διδασκαλίας

Στόχος διδασκαλίας
Να εξαχθούν οι λόγοι της παραπληροφόρησης μέσω της ανάλυσης της ακόλουθης φωτογραφικής πηγής μέσα σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Γνώση 1: Διάδοση αφηγήματος στην ανάρτηση και επαλήθευση
Ο στόχος της ανάρτησης είναι σαφής: στην αρχική ανάρτηση που εμφανίστηκε στο X, η φράση «Η αυγή μιας νέας ημέρας» μπορεί να διαβαστεί στα εβραϊκά στην κορυφή της ανάρτησης. Η πρόθεση του δημιουργού ήταν πιθανότατα να στείλει ένα μήνυμα που δεν ήταν μόνο πολιτικό αλλά και ειρωνικό (και ίσως κριτικό) για τα άτομα που εμφανίζονται στην εικόνα. Αυτή η εικόνα παραπέμπει σε μερικά από τα αφηγήματα που βλέπουν τον Μασκ ως πρόσωπο ικανό να επηρεάσει τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, σε σημείο να βρίσκεται στο πλευρό του σε διάφορες δημόσιες συναντήσεις και επίσημες περιστάσεις.

Γνώση 2: Ανάλυση φωτογραφικής πηγής μέσα σε ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Η εικόνα είναι περιεχόμενο που δημιουργήθηκε από Τεχνητή Νοημοσύνη. Υπάρχουν ορισμένα στοιχεία και λεπτομέρειες που καθιστούν σαφές ότι η εικόνα δεν μπορεί να είναι πραγματική φωτογραφία (πηγή).

Θυμήσου:
Οι ψηφιακές πηγές είναι κομμάτια διαδικτυακού περιεχομένου που μας βοηθούν να κατανοήσουμε και να επαληθεύσουμε γεγονότα. Όπως και οι ιστορικές πηγές, μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τη σύνδεσή τους με την πραγματικότητα:

• Πρωτογενείς πηγές: πρωτότυπες εικόνες ή βίντεο που έχουν καταγραφεί κατά τη διάρκεια ενός γεγονότος, όπως φωτογραφία που τραβήχτηκε με smartphone, ζωντανή μετάδοση ή αδημοσίευτο υλικό από κάμερα ασφαλείας.
  
  

• Δευτερογενείς πηγές: εικόνες ή βίντεο που έχουν υποστεί επεξεργασία, τροποποίηση ή αναδημοσίευση. Αυτές μπορεί να είναι ειδησεογραφικά άρθρα που κόβουν ή αλλάζουν μια φωτογραφία, εκδοχές πραγματικών εικόνων ενισχυμένες με Τεχνητή Νοημοσύνη, ή deepfakes που αλλάζουν την εμφάνιση ενός ατόμου.
  
  

• Συνθετικές πηγές: εικόνες ή βίντεο που έχουν δημιουργηθεί πλήρως από Τεχνητή Νοημοσύνη ή ψηφιακή επεξεργασία χωρίς καμία σύνδεση με πραγματικά γεγονότα. Αυτές περιλαμβάνουν ανθρώπους που δημιουργήθηκαν από AI, ψεύτικα τοπία ή εντελώς φανταστικές ειδησεογραφικές εικόνες.
  
  

Όταν αναλύουμε εικόνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχουν απομονωμένες — συνοδεύονται από λεζάντες, hashtags, likes και κοινοποιήσεις που επηρεάζουν τον τρόπο που τις ερμηνεύουμε. Η ίδια εικόνα μπορεί να παρουσιαστεί με διαφορετικούς τρόπους για να αλλάξει το νόημά της, μερικές φορές για να παραπλανήσει ή να διαδώσει ψευδείς πληροφορίες. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ελέγχουμε όχι μόνο την ίδια την εικόνα, αλλά και το πλαίσιο της, ποιος την κοινοποίησε και πώς χρησιμοποιείται πριν την εμπιστευτούμε.

Κριτήρια αξιολόγησης
Να εξαχθούν οι λόγοι της παραπληροφόρησης μέσω της ανάλυσης της εικόνας και του πλαισίου της μέσα σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οδηγίες για τη δραστηριότητα

Πλαίσιο: Τώρα που έχετε κατανοήσει τη σύνδεση μεταξύ παραπληροφόρησης και του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι εικόνες για να διαμορφώσουν αφηγήματα, εξετάστε το πλαίσιο της ψηφιακής εικόνας: Πού δημοσιεύτηκε; Ποιο γεγονός ή κατάσταση ισχυρίζεται ότι αναπαριστά; Ποιοι είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές ή στοιχεία στην εικόνα; Σημείο εκκίνησης.

Έναρξη δραστηριότητας: Παρατηρήστε την εικόνα ατομικά και, αφού την αναλύσετε, απαντήστε στις ερωτήσεις για να εντοπίσετε βασικά στοιχεία που σχετίζονται με την πηγή της, την αυθεντικότητά της και τη χρήση της. Επικεντρωθείτε τόσο στην ίδια την εικόνα όσο και στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται στο ψηφιακό της περιβάλλον. Αρχικό στάδιο.

Για να απαντήσετε σε μερικές από τις παρακάτω ερωτήσεις, πρέπει να κάνετε αναζήτηση εικόνας ανάστροφα. 

Ανάπτυξη της δραστηριότητας: Μόλις παρατηρήσετε αυτήν την εικόνα, συμπληρώστε το δεύτερο μέρος του φύλλου εργασίας με την ομάδα σας, το οποίο σας επιτρέπει να κατανοήσετε λίγο το πλαίσιο της εικόνας.

Στάδιο Ανάπτυξης

Ανάπτυξη δραστηριότητας: Τώρα προσπαθήστε να εξάγετε συμπεράσματα με όλες τις πληροφορίες που έχετε συλλέξει μέχρι τώρα, για να κατανοήσετε πώς και γιατί αυτή η πηγή έχει χειραγωγηθεί από την προπαγάνδα του Φράνκο.

Τελικό στάδιο

Κλείσιμο: Οργανώστε τον λόγο σας βάσει των στοιχείων που έχετε συλλέξει, για να υποστηρίξετε την άποψή σας σε σχέση με όσα έχετε μάθει. 

Οδηγίες για τον δάσκαλο

Η αυγή μιας νέας ημέρας 

Λύση 

Εξήγηση – η διαδικασία ελέγχου γεγονότων

Η αρχική εικόνα αναγνωρίζεται αμέσως ως περιεχόμενο που δημιουργήθηκε από Τεχνητή Νοημοσύνη: όχι μόνο είναι παρόν το όνομα του λογαριασμού που την δημοσίευσε πρώτος (σηματοδοτώντας επίσης την ιδιοκτησία του περιεχομένου), αλλά και ο ίδιος ο δημιουργός είχε διευκρινίσει από την αρχή ότι επρόκειτο για εικόνα που δημιουργήθηκε με Τεχνητή Νοημοσύνη.

Ωστόσο, η εικόνα διαδόθηκε εκτός του αρχικού της πλαισίου (δηλαδή χωρίς την ένδειξη ότι επρόκειτο για περιεχόμενο που δημιουργήθηκε από ΤΝ), χωρίς καν το όνομα του δημιουργού, το οποίο είχε κοπεί έξυπνα από την εικόνα.

Παρά ταύτα, μια προσεκτική ματιά και ανάλυση αποκαλύπτει μερικές μη ρεαλιστικές λεπτομέρειες, όπως τα δάχτυλα των χεριών, ιδιαίτερα οι αντίχειρες των δύο ηγετών και το δείκτη του Μασκ. Επιπλέον, ακόμη και το δέρμα και τα χαμόγελα των πρωταγωνιστών στη φωτογραφία δεν φαίνονται πραγματικά αλλά πλαστικά και υπερ-ρεαλιστικά.

Εκτός από την ανάλυση της εικόνας, μια άλλη μέθοδος μπορεί να είναι η αναζήτηση εικόνας ανάστροφα: αναλύοντας κάποια από τα αποτελέσματα της αναζήτησης και απορρίπτοντας μέσα ενημέρωσης (με τεχνική περιορισμού κλικ) που δημοσίευσαν τη φωτογραφία σαν να ήταν αληθινή, πιθανότατα θα ήταν δυνατό να εντοπιστεί η αρχική πηγή που δημοσίευσε την εικόνα.

Πηγή της αρχικής ανάρτησης:

https://x.com/OrwellTruth1984/status/1886408973022081283