Ένα κοπάδι προβάτων βρίσκει καταφύγιο στη σκιά μιας λεπίδας ανεμογεννήτριας. 

"Αυτό είναι μία από τις πιο λυπηρές και αποκαλυπτικές φωτογραφίες που έχω δει. Έκοψαν όλα τα δέντρα για να χτίσουν ανεμογεννήτριες ώστε να "βοηθήσουν τη φύση και το περιβάλλον". Αυτά τα ζώα απελπίζονται για τη σκιά και για όλα όσα τους παρείχαν τα δέντρα. Δεν υπάρχει τίποτα "καθαρό" ή "πράσινο" στις ανεμογεννήτριες " - Derrick Evans War Room

Πλαίσιο 

Γεγονός 

Η παραπληροφόρηση σχετικά με την κλιματική κρίση αλλάζει. Το 2023 υπήρξε το πιο θερμό έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, με πολλές φυσικές καταστροφές (ξηρασίες, πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές) να σημειώνονται σε ολόκληρο τον κόσμο. Επομένως, η κλασική άρνηση της κλιματικής αλλαγής, αν και εξακολουθεί να υπάρχει και να είναι διαδεδομένη, ίσως πλέον να είναι λιγότερο αποτελεσματική στον σκοπό της, εξαιτίας των πιο εμφανών συνεπειών των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο κλίμα.

Για αυτόν τον λόγο, αναδύεται ένα νέο είδος άρνησης: η λεγόμενη «Νέα Άρνηση» (New Denial), όπως έχει ονομαστεί από πρόσφατες έρευνες. Όπως επισημαίνεται και σε διάφορες ενημερωτικές αναφορές ελέγχου γεγονότων του EDMO, φαίνεται ότι νέες ψευδείς αφηγήσεις σχετικά με ζητήματα του κλίματος στοχεύουν όλο και περισσότερο νόμους, θεσμούς ή ακτιβιστές, καθώς και τα μέτρα αντιμετώπισης (όπως η πιο εκτεταμένη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κ.ά.), με σκοπό να διασπείρουν σύγχυση γύρω από το ζήτημα και να υπονομεύσουν τη στήριξη προς την κλιματική δράση, τη στιγμή που η μετάβαση σε πιο βιώσιμες πηγές ενέργειας είναι πιο επιτακτική από ποτέ.

Στο πλαίσιο αυτό, οι αιολικοί σταθμοί είναι πιθανότατα ένας εύκολος στόχος. Έχουν αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης, ακόμη και μεταξύ των περιβαλλοντιστών, λόγω ορισμένων ανησυχιών για τον αισθητικό αντίκτυπο στα τοπία, αλλά και πιο απτών περιβαλλοντικών ζητημάτων. Για παράδειγμα, έχουν γίνει συζητήσεις σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπο των ανεμογεννητριών στις μεταναστευτικές διαδρομές των πουλιών και στα τοπικά οικοσυστήματα. Αυτές οι ανησυχίες βασίζονται σε επιστημονική προσέγγιση και έχουν στόχο την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων που σχετίζονται με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Ωστόσο, έχουν παραποιηθεί και εκμεταλλευτεί από τους διακινητές παραπληροφόρησης για να διαδώσουν παραπλανητικά μηνύματα, φόβο και εκστρατείες ψευδών ειδήσεων, με στόχο τον πολιτικό διχασμό. Το 2024 ήταν ακόμη ένα έτος κατά το οποίο οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έγιναν πιο απτές και σοβαρές, επηρεάζοντας δισεκατομμύρια ανθρώπους στην καθημερινή τους ζωή. Παρά ταύτα, παρατηρούμε τη διάδοση αφηγημάτων που μολύνουν τον δημόσιο λόγο και εμποδίζουν δράσεις και λύσεις για το κλίμα.

Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον πιο ακραίες, όπως και η φύση και η πανταχού παρουσία της παραπληροφόρησης και της παραποίησης. Τα κύρια αφηγήματα σε εκθέσεις και έρευνες δείχνουν πόσο συνεκτικό παραμένει το περιεχόμενο κατά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από έτος σε έτος. Βασικές γραμμές επίθεσης περιλαμβάνουν ισχυρισμούς ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι αναποτελεσματικές, προκαλούν ατυχήματα και/ή έχουν σοβαρές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 

Χειραγώγηση 

Οι αναρτήσεις με μεγάλη απήχηση συχνά επικεντρώνονται στον υποτιθέμενο αντίκτυπο στις άγριες ζωές που προκαλούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μια ανάρτηση στο X ισχυρίστηκε ότι δείχνει ζώα να υποφέρουν από τη ζέστη και την έλλειψη σκιάς λόγω των δασών που κόπηκαν για τις ανεμογεννήτριες. Η ανάρτηση δείχνει ένα κοπάδι προβάτων να μαζεύεται στη σκιά που δημιουργεί μια λεπίδα ανεμογεννήτριας.

Αν και η εικόνα είναι πραγματική, δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ της υλοτόμησης, των ανεμογεννητριών και των υποτιθέμενων προβλημάτων που προκαλούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο περιβάλλον. Πρόκειται για ένα τυπικό παράδειγμα παραπληροφόρησης και/ή χειραγωγημένου περιεχομένου, όπου μια αυθεντική εικόνα παραποιείται για να παραπλανήσει: ο «τίτλος» – το περιεχόμενο της ανάρτησης – υπονοεί μια ψευδή ερμηνεία της εικόνας, μεταδίδοντας ένα ψευδές και παραπλανητικό μήνυμα.

Ανέκδοτο 

Ο αφισοκολλητής (Derrick Evans) αυτοχαρακτηρίζεται ως «πολιτικός κρατούμενος» της εξέγερσης στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου 2021. 

Μέρος διδασκαλίας 

Στόχος διδασκαλίας 

Να εξαχθούν οι λόγοι της παραπληροφόρησης μέσω της ανάλυσης της ακόλουθης φωτογραφικής πηγής μέσα σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Γνώση 1: Διάδοση αφηγήματος στην ανάρτηση και επαλήθευση 

Ο στόχος της ανάρτησης είναι σαφής: δεν υπάρχει τίποτα «πράσινο» ή «καθαρό» στις ανεμογεννήτριες και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ανάρτηση έχει ξεπεράσει τα 5 εκατομμύρια προβολές και έχει αναρτηθεί ξανά (με το ίδιο εσωτερικό μήνυμα) πολλές φορές σε άλλους λογαριασμούς στο X και σε σελίδες στο Facebook. Η ανάρτηση εμφανίζεται επίσης με ένα πλαίσιο συμφραζομένων («Community Note» – η μορφή fact-checking που έχει θεσπίσει το X) επισημαίνοντας τον παραπλανητικό χαρακτήρα της εικόνας· αυτό φαίνεται ότι δεν επηρέασε τη διάδοσή της. 

Γνώση 2: Ανάλυση φωτογραφικής πηγής μέσα σε ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης 

Η εικόνα έχει βγει εκτός πλαισίου. 

Θυμήσου: 

Οι ψηφιακές πηγές είναι κομμάτια διαδικτυακού περιεχομένου που μας βοηθούν να κατανοήσουμε και να επαληθεύσουμε γεγονότα. Όπως και οι ιστορικές πηγές, μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τη σύνδεσή τους με την πραγματικότητα:

Πρωτογενείς πηγές: πρωτότυπες εικόνες ή βίντεο που έχουν καταγραφεί κατά τη διάρκεια ενός γεγονότος, όπως μια φωτογραφία που τραβήχτηκε με smartphone, ζωντανή μετάδοση (live-stream), ή αδημοσίευτο υλικό από κάμερα ασφαλείας.

Δευτερογενείς πηγές: εικόνες ή βίντεο που έχουν υποστεί επεξεργασία, τροποποίηση ή αναδημοσίευση. Αυτές μπορεί να είναι ειδησεογραφικά άρθρα που κόβουν ή αλλάζουν μια φωτογραφία, εκδοχές πραγματικών εικόνων ενισχυμένες με τεχνητή νοημοσύνη, ή deepfakes που αλλάζουν την εμφάνιση ενός ατόμου.

Συνθετικές πηγές: εικόνες ή βίντεο που έχουν δημιουργηθεί πλήρως από τεχνητή νοημοσύνη ή ψηφιακή επεξεργασία χωρίς καμία σύνδεση με πραγματικά γεγονότα. Αυτές περιλαμβάνουν ανθρώπους που δημιουργήθηκαν από AI, ψεύτικα τοπία ή εντελώς φανταστικές ειδησεογραφικές εικόνες.

Όταν αναλύουμε εικόνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχουν απομονωμένες — συνοδεύονται από λεζάντες, hashtags, likes και κοινοποιήσεις που επηρεάζουν τον τρόπο που τις ερμηνεύουμε. Η ίδια εικόνα μπορεί να παρουσιαστεί με διαφορετικούς τρόπους για να αλλάξει το νόημά της, μερικές φορές για να παραπλανήσει ή να διαδώσει ψευδείς πληροφορίες. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ελέγχουμε όχι μόνο την ίδια την εικόνα, αλλά και το πλαίσιο της, ποιος την κοινοποίησε και πώς χρησιμοποιείται, πριν την εμπιστευτούμε.

Κριτήρια αξιολόγησης 

Να εξαχθούν οι λόγοι της παραπληροφόρησης μέσω της ανάλυσης της εικόνας και του πλαισίου της μέσα σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Οδηγίες για τη δραστηριότητα

Πλαίσιο: Τώρα που έχετε κατανοήσει τη σύνδεση μεταξύ παραπληροφόρησης και του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι εικόνες για να διαμορφώσουν αφηγήματα, εξετάστε το πλαίσιο της ψηφιακής εικόνας: Πού δημοσιεύτηκε; Ποιο γεγονός ή κατάσταση ισχυρίζεται ότι αναπαριστά; Ποιοι είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές ή στοιχεία στην εικόνα; Σημείο εκκίνησης.

Έναρξη δραστηριότητας: Παρατηρήστε την εικόνα ατομικά και, αφού την αναλύσετε, απαντήστε στις ερωτήσεις για να εντοπίσετε βασικά στοιχεία που σχετίζονται με την πηγή της, την αυθεντικότητά της και τη χρήση της. Επικεντρωθείτε τόσο στην ίδια την εικόνα όσο και στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται στο ψηφιακό της περιβάλλον. Αρχικό στάδιο.

Για να απαντήσετε σε μερικές από τις παρακάτω ερωτήσεις, πρέπει να κάνετε αναζήτηση εικόνας ανάστροφα. 

Ανάπτυξη της δραστηριότητας: Μόλις παρατηρήσετε αυτήν την εικόνα, συμπληρώστε το δεύτερο μέρος του φύλλου εργασίας με την ομάδα σας, το οποίο σας επιτρέπει να κατανοήσετε λίγο το πλαίσιο της εικόνας.

Στάδιο Ανάπτυξης

Ανάπτυξη δραστηριότητας: Τώρα προσπαθήστε να εξάγετε συμπεράσματα με όλες τις πληροφορίες που έχετε συλλέξει μέχρι τώρα, για να κατανοήσετε πώς και γιατί αυτή η πηγή έχει χειραγωγηθεί από την προπαγάνδα του Φράνκο.

Τελικό στάδιο

Κλείσιμο: Οργανώστε τον λόγο σας βάσει των στοιχείων που έχετε συλλέξει, για να υποστηρίξετε την άποψή σας σε σχέση με όσα έχετε μάθει. 

Οδηγίες για τον δάσκαλο

Ένα κοπάδι προβάτων βρίσκει καταφύγιο στη σκιά μιας λεπίδας ανεμογεννήτριας. 

Λύση 

Εξήγηση – η διαδικασία ελέγχου γεγονότων

Υπάρχουν μερικοί τρόποι για να επαληθεύσουμε την αξιοπιστία του περιεχομένου. Πρώτον, μπορούμε να σκεφτούμε την εικόνα και το μήνυμα που προτείνεται από τον συντάκτη της ανάρτησης: υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της υλοτόμησης και των ανεμογεννητριών; Και ξανά: η υλοτόμηση (πραγματική ή υποτιθέμενη) επηρεάζει πραγματικά τη ζωή των ζώων, όπως των προβάτων;

Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι οι ανεμογεννήτριες προκάλεσαν την κοπή δέντρων (ούτε από την εικόνα ούτε από οποιαδήποτε πληροφορία παρέχεται στην περιγραφή της ανάρτησης). Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε το πραγματικό περιβάλλον όπου βόσκουν τα πρόβατα: ανοιχτά λιβάδια στα οποία τα δέντρα είναι σπάνια.

Ένας άλλος τρόπος είναι να συγκρίνουμε τις πηγές όπου δημοσιεύτηκε η εικόνα: είναι αξιόπιστες ή εμπιστεύσιμες; Μία μέθοδος είναι να κάνουμε αναζήτηση εικόνας ανάστροφα και να εξετάσουμε τα αποτελέσματα, ελέγχοντας αν υπάρχουν αξιόπιστες διαδικτυακές πηγές.

Πηγή της αρχικής ανάρτησης: https://www.sanctuaryatsho.org/blog/2019/8/22/insisting-on-the-highest-and-best-standards-for-animal-care 

https://www.google.com/maps/place/Brush+Brook+Community+Farm/@44.3030202,-72.9726801,547m/data=!3m1!1e3!4m6!3m5!1s0x4cb579927893eac5:0x91256ccc1502c144!8m2!3d44.2992463!4d-72.9688284!16s%2Fg%2F11fwxpt3vf?entry=ttu&g_ep=EgoyMDI1MDMwMy4wIKXMDSoJLDEwMjExNDUzSAFQAw%3D%3D