02. Gezondheid, cyborgs, biorevoluties en transhumanisme

1. Hoe keken mensen in het verleden naar hun lichaam? Wanneer en waarom kwam daar verandering in? Denk aan het verschil tussen middeleeuwen en renaissance. Bekijk de geschiedenis van de geneeskunde en de biologie. (Hypocrates, Vesalius, Louis Pasteur, James D. Watson en Francis Crick...)

2.  Hoe gaan mensen vandaag om met hun lichaam? Welke, geneesmiddelen en ziektes zijn er? Ben je erg bezig met je gezondheid? Waarom wel/niet?

3. Bedenk een toekomstscenario. Hoe zullen we er in de toekomst uitzien en hoe zal de relatie met ons lichaam evolueren?

We worden langzaam 'cyborgs'. (=een combinatie van biologisch wezen en machine) Het is begonnen toen we een bril zijn gaan dragen. Ondertussen slikken we medicijnen, lopen er mensen rond met een kunsthart en kunnen we blinde mensen weer laten zien. Als dit verder gaat veranderen we steeds meer in robots. Is dit onze toekomst? Bedenk andere medische ingrepen die we zouden kunnen doen. Welke invloed zal dit op ons hebben?

In de serie Startrek verkennen mensen het heelal en zijn ze in contact gekomen met vele buitenaardse culturen. 'De Borg' is een agressief technologisch volk dat mensen vangt en verandert (assimileert) in robots.

Kunnen we zo onze sterfelijkheid overwinnen? (We worden nu al steeds ouder) Of gaat de mens helemaal over in een vorm van technologie en is ons biologisch bestaan een fase geweest in onze geschiedenis? Misschien eindigen we als informatie, pure geest, op het internet. Bevrijd uit de gevangenis van ons biologische lichaam. (=de oude tegenstelling lichaam en ziel, Plato) Bekijk ook het thema internet en cyberspace.

Naast het 'cyborg'-idee zijn er ook andere mogelijkheden. Misschien breekt er een bio-revolutie door en kunnen we ons lichaam, met behulp van genetische manipulatie, veranderen en onderhouden. Er zijn dieren die beschadigde of verloren ledematen terug kunnen laten groeien. Wetenschappers willen dit voor de mens ook doen. Het lukt al met simpele  organen. We kunnen een menselijk oor laten groeien op de rug van een levende muis of nieuwe huid kweken. Als we straks al onze organen kunnen vervangen dan ligt onsterfelijkheid binnen bereik. Welke functie krijgen ziekenhuizen dan? Kijk naar de science-fiction film 'Immortel' (ad vitam) (2004) 

Welke gevolgen zal dit hebben voor de samenleving? Hoe zullen deze nieuwe mensen de maatschappij beïnvloeden? Denk aan de films 'Gattaca'  of 'The Island' van Michael Bay, 2005 

Deze bio-revolutie zal prothesen en andere mechanische hulpmiddelen  overbodig maken. Ooglenzen en pacemakers worden dan onnodige en primitieve hulpstukken. Wetenschappers zijn er in geslaagd om tanden te kweken die ze succesvol ingebracht hebben bij muizen. Het is dus niet ondenkbaar dat tandartsen over enkele jaren onze echte tanden laten teruggroeien. Dat is het einde van een vals gebit.

Je kan ook kijken naar hygiëne en lichaamsverzorging. Mensen hebben dankzij  zeep, shampoo, toiletpapier en tandpasta (etc...) steeds meer controle over hun gezondheid. Dit past natuurlijk bij het cyborg-idee. In Japan is er een toilet ontwikkeld dat medische informatie over je stoelgang onmiddellijk doorstuurt naar het ziekenhuis en het is niet ondenkbaar dat je in de toekomst een ijskast krijgt die je eerst onderzoekt en dan bepaalt wat je mag eten. Bekijk het thema voeding. (denk ook aan wat Martin Heidegger zei over de mens en technologie en een fenomeen als 'the decline of the miraculous', zie les geschiedenis, vijfde jaar)

Hoe zullen mensen hier mee omgaan? Ontstaat er verzet? Of niet? Wij vinden mensen uit het verleden onhygiënisch en primitief. Onze badkamer met al zijn attributen ziet er voor een middeleeuwer waarschijnlijk uit als een futuristisch laboratorium. Hoe zie je dit terrein verder evolueren? Zullen mensen in de toekomst ooit hetzelfde over ons denken?

Er zijn een aantal wetenschappelijke tijdschriften die je kan gebruiken. In EOS en Scientific-American... staan regelmatig interessante artikelen over nieuwe medische doorbraken en onderzoeken. Op die manier krijg je een interessant beeld van wat er haalbaar is en waar men naar toe wil (Wetenschap in beeld, De mens versie 2.0., nr 10, 2008). Er is ook een wetenschapsspecial van Vrij Nederland, The Smartbody, voorjaar 2007 speciaal gewijd aan de toekomst van het menselijk lichaam.

Transhumanisme is een beweging die ons met behulp van wetenschap en technologie wil verheffen tot een nieuw postmenselijk wezen.  Het transhumanisme heeft haar wortels in de geschiedenis. Meer informatie over darwinisme, transhumanisme en de eugenetica vind je in het boek 'De mens voorbij' van Gie van den Berghe. De filosoof en beeldend kunstenaar Frank Theys heeft een film gemaakt over transhumanisme. (Technocalyps, 2006) Je kan deze documentaire online bekijken.

Kijk naar de aflevering van 'Van de Schoonheid en de Troost' met Gary Lynch. Lynch is een hersenwetenschapper die vertelt hoe bepaalde chemische stoffen de mens slimmer en onsterfelijk kunnen maken. Het verouderingsproces van mensen wordt sowieso veroorzaakt door mechanismen in de hersenen.

Kijk ook eens op www.ted.com. TED staat voor 'Technology, Entertainment, Design'. Ieder jaar komen er in Californië duizend mensen bij elkaar om te praten over de nieuwste doorbraken in de wetenschap, kunst, technologie... In deze lezingen worden interessante dingen gezegd over medische en biologische ontwikkelingen in de toekomst.