commissie 03 : onderbewuste, dromen en dieren

Robert Williams, The flight of the last Dodo, 2005.

Beste commissieleden

Deze opdracht moet jullie op weg helpen. Het zijn vragen, boeken, internet links, filmfragmenten en praktische tips. Het spreekt voor zich dat je ook andere informatie mag gebruiken. We zouden het leuk vinden als jullie zelf met ideeën komen om je onderwerp verder uit te diepen. Gebruik je fantasie, creativiteit en kritisch inzicht. Veel succes!

Jullie onderzoeken het onderbewuste, dromen en dieren. Wat kunnen dieren ons leren over het onderbewuste? Hebben ze een ziel? Hebben mensen eigenlijk een ziel? Uiteindelijk kom je toch uit bij jezelf. Je kan de vraag biologisch benaderen. Maar je kan het ook sociologisch bekijken. Welke rol spelen dieren in onze cultuur en wat kan je hieruit leren over ons onderbewuste? Ga opzoek naar voorbeelden. Wat zeggen dichteres en schrijvers, denk aan 'Animal Farm' van George Orwell of 'The Jungle Book' van Rudyard Kipling of films als Stuart Little, Ice Age, My life as a dog... In zijn show 'Tegen beter weten in' heeft Theo Maassen het over het verschil tussen mensen en dieren en vraagt hij zich af of die laatste ook dromen.

Dit zijn een paar belangrijke vragen: Wat weten we over de slaap van dieren? Kunnen dieren dromen? Dromen sommige dieren wel en andere niet? (honden, vlinders, inktvissen, paarden, lieveheersbeestjes...) Hoe kan je weten of dieren dromen? Welke experimenten hebben wetenschappers reeds gedaan? Op de site van het tijdschrift 'Discover' staan heel wat wetenschappelijke artikels en interviews. Zo gaat dit artikel over dromen bij ratten. Je botst al gauw op grotere filosofische problemen. Hebben dieren een ziel? Wat is dat eigenlijk? Bestaat er iets als de ziel? Wat is, met andere woorden, het verschil tussen mensen en dieren? Denk aan de Franse filosoof Descartes. Hij was een dualist die een strikte scheiding zag tussen lichaam en ziel. Volgens Descartes heeft alleen de mens een ziel, een dier was slechts een ingewikkelde biologische machine. Klopt dit beeld nog? Denk aan alle biologische inzichten over hersenen, hersencellen en neurotransmitters. Waar zit de ziel? Wat is de biologische functie van dromen? Is die voor mensen en dieren hetzelfde? (werk samen met commissie 05: dromen en wetenschap)

Welke rol spelen dieren in onze cultuur en wat zegt dit over het onderbewuste? Wat betekenen dieren in onze dromen of in films, boeken en verhalen? Hebben de dieren in deze films en verhalen dromen? Ga op zoek naar voorbeelden. We projecteren vaak (menselijke?) eigenschappen op dieren. Denk aan Disney films. Dieren zijn goed of slecht en lelijk of mooi. Onderzoek dit. Welke karaktertrekken geven we aan bepaalde dieren en wat zegt dit over ons onderbewuste? Leeuwen zijn koninklijk, sterk en moedig, slangen zijn slecht en onbetrouwbaar. Het is iets wat we bijna intuïtief aanvoelen. Zijn deze projecties universeel? Heeft het iets te maken met de eigenschappen van de dieren in kwestie of zegt het meer over ons persoonlijk? Denk ook aan de totems die kinderen toegewezen krijgen bij de scouts. Waar komt dit gebruik vandaan? Zegt dit iets over ons onderbewuste? Heeft zo'n totem op zijn beurt invloed op het kind en wordt het een soort selffulfilling prophecy?

Besteedt aandacht aan het concept 'shapeshifting.' (zie ook de HBO serie True Blood) Het idee dat mensen in dieren kunnen veranderen is een wijdverspreid thema in verhalen, de bijbel, sprookjes, films en andere culturen (indianen). Heb je hier een verklaring voor? Heeft Freud hier iets over gezegd?

Je kan het ook breder zien en onze maatschappij bekijken. Wat zegt onze omgang dieren over ons onderbewuste? Denk aan de genegenheid voor huisdieren en onze onverschilligheid ten opzichte van vee ( varkens, kippen en koeien) dat we slachten en eten? Waar zit het verschil? Is dit iets waar we bewust over nadenken? Hoe wordt er in andere culturen omgegaan met dieren? Bijvoorbeeld de wreedheid jegens dieren (honden in Spanje) of Indianen in Noord-Amerika die op hun 'vision quests' contact hadden met dieren. Het (goddelijke) dier in kwestie  stond in voor je persoonlijke bescherming. Er was vaak een link tussen je karakter en de kenmerken van het dier. Denk aan de namen die indianen hebben. (raadpleeg commissie 01: het onderbewuste, dromen en andere culturen)

Kinderen dromen vaker over dieren dan volwassenen. Hoe komt dit? In het boek van Amanda Cross, 'Droomland, waar komen de dromen van je kind vandaan en wat betekenen ze?' Wordt nagedacht over de symbolische betekenis van dieren. Olifanten worden gezien als grote betrouwbare vrienden met een uitstekend geheugen, uithoudingsvermogen en kracht, leeuwen symboliseren moed, verhevenheid en trots, apen zijn ondeugend en speels, kikkers staan voor grote verandering, krokodillen weerspiegelen dan weer een diepe, fundamentele angst van de mens. Geloven jullie zelf in deze droominterpretaties? Waarom wel/niet? Probeer het zelf ook! Kies een aantal dieren en bedenk er betekenissen bij. Je kan ook exotische en onbekende dieren nemen. (uit het tropisch regenwoud?) De aardbeikikker, de potoo, de Californische tijgersalamander, de berglemming, de oostelijke franjeaap...

Je kan deze opdracht ook een literair gezicht geven. Kies een dier en beschrijf de dromen die het zou kunnen hebben. Baseer je op wat het beest in zijn leven meemaakt. Volg je kat, hond of ander dier en kijk wat het beest overkomt. Daar kan je dan dromen van maken. Veel baasjes hebben op Youtube filmpjes gezet van huisdieren die slapen en dromen. Verzin dromen bij deze dieren.

Naast het theoretisch opzoekingswerk is het belangrijk om je onderzoek ook praktisch aan te pakken. Pas de dingen die je te weten bent gekomen toe op je zelf. Droom je wel eens over dieren? (droomboekjes) Waarom wel/niet? Wat denk je dat het betekent? Jullie kunnen ook een aantal experimenten opzetten. Observeer dieren als ze slapen. Probeer te achterhalen of je hond, kat of vissen dromen. Bezoek de Zoo of het dierenpark Planckendael. Vraag aan oppassers of zij het gevoel hebben dat de dieren die ze verzorgen dromen of een ziel hebben. Vraag hen waarom ze dat denken/weten. Doe een interview.

Hoe is het om een dier te zijn? Leef je in en probeer dezelfde dromen te hebben. Denk aan het gedicht 'Dog' van Lawrence Ferlinghetti, over het leven van een straathond. Hij bekijkt en beschrijft de wereld door de ogen van een dier. Doe hetzelfde. Waarschijnlijk droom je dan ook anders? Gebruik de 'Psychonaut' (= isolatietank) om het effect te versterken. Wat gebeurt er na een paar uur in een isolatietank? Krijg je visioenen van dieren? Misschien vind er een transformatie plaats en slaag je er in om door te dringen tot de wereld van een dier, maar dan moet je wel over de juiste biologische informatie beschikken.

Je schrijft een verslag van je bevindingen en denkt na over je bijdrage aan de droomavond. Probeer mensen zoveel mogelijk te betrekken bij het thema. Denk na over hoe je dat gaat doen. Neem (huis)dieren mee. Op die manier dromen er ook dieren op onze droomavond.