Dit opiniestuk is een reactie op het NRC.next artikel 'Proletarisch Winkelen' 7/8/2009
Een overtuigend pleidooi tegen downloaden van films en muziek en toch... wat me stoort is de bewering dat 'kunstenaars' het grote slachtoffer zijn. Als hen iets in de weg staat dan is het wel de muziek-en filmindustrie die alleen dingen maakt waar ze veel geld mee kan verdienen. De commerciële muziek die mensen op grote schaal downloaden is geen kunst. Het is deze artiesten (als je ze zo wil noemen) vooral te doen om de poen. Er worden schandalige prijzen gevraagd voor dvd's en cd's. Niet iets waar kleine kunstenaars rijk van worden. Integendeel, zij krijgen geen contract omdat ze niet winstgevend genoeg zijn.
Gelukkig is er het internet dat (beginnende) kunstenaars de mogelijkheid biedt om hun kunst te verspreiden en reclame te maken. Als je kleine producties en beginnende muziekgroepen kan steunen... doen! Al de rest? Lig er niet van wakker. Die studiobazen zullen niet verhongeren. Er wordt mensen krenterigheid verweten. Precies, maar wie? Rijke managers van platenmaatschappijen en filmstudio's. Eén villa minder daar valt mee te leven.
Een goeie vriend van mij heeft een 34 inch plasmascherm gekocht. Zo'n ding kost honderden euro's. Er zit een usb-aansluiting op om gedownloade films te bekijken, tot je ziet hoe slecht het beeld is. (de resolutie is waarschijnlijk te laag) Uiteindelijk sta je toch weer in een winkel te kiezen uit een paar oppervlakkige films die zijn uitgebracht op Blue Ray. Blue Ray!? Daar gaan alle kasten vol dvd's. Gooi ze maar bij de cassettes en videobanden die waren ook niet in HD. (High Definition) Zijn dit dingen waar we zelf voor kiezen? (zie artikel 'De laatste lader')
Door film en muziek te downloaden beslis je zelf wat je ziet. Het is een manier om vorm en inhoud te scheiden. Ik vraag me af of onze ogen al die pixels wel kunnen zien. Zitten die scherpe beelden niet gewoon in ons hoofd? Een film heeft een meeslepend verhaal nodig. Dan ben ik al snel vergeten wat de resolutie van het scherm is. 'The last picture show' van Peter Bogdanovich blijft mooi, ook op een oud televisietoestelletje. Het liefst wil je de antenne eerst even kunnen draaien voor een betere ontvangst. We besteden steeds meer aandacht aan de vorm. Is inhoud niet belangrijker?
Zijn films beter sinds ze in HD zijn en computers spectaculaire effecten creëren? Goeie films spreken tot de verbeelding. Hoe minder je ziet hoe meer je zelf kan dromen. Ik weet hoe dit overkomt... toch ben ik geen cultuurpessimist. Niet alle technologie is slecht. Dit is geen nostalgisch verlangen naar vroeger maar een pleidooi om na te denken.
Wat me irriteert is de zakelijkheid van het bovenstaande opiniestuk. Ik schrijf omdat ik van verhalen houd en hetzelfde geldt waarschijnlijk voor filmmakers en muziekanten. Is het erg dat je creaties gedownload worden? Hoe meer publiek hoe beter. Natuurlijk wil je ondertussen brood op de plank maar dit opiniestuk schetst wel een erg eenzijdig beeld. Een liedje is blijkbaar niets meer dan een verbruiksartikel. Een product dat je kan verkopen. Karl Marx zei dat de materiële basis onze ideeën bepaald. De uitspraak 'Wat gratis wordt verkregen is waardeloos' zegt inderdaad veel over onze huidige cultuur.
Het NRC beweert dat 'downloaden' niets met armoede te maken heeft. Toch zijn de hoge prijzen van cd's en dvd's niet voor iedereen. 'Proletarisch winkelen' is een eufemisme voor diefstal, gerechtvaardigd door de grote ongelijkheid tussen proletariaat en patronaat. (arbeiders versus fabriekseigenaren) Armen en rijken hebben niet dezelfde toegang tot informatie. Maak je geen illusies. Het gratis downloaden van films en muziek zal dit niet oplossen. De meeste mensen downloaden weinig verheffende populaire cultuur. Dit kan hooguit de entertainmentindustrie en haar onredelijke winsten met de neus op de feiten drukken.
Toch kan je ook kwaliteit downloaden. Het internet is een afspiegeling van de wereld. Wie zoekt vindt tussen alle oppervlakkigheid eBooks over mentalisme en prachtige documentaires over Amerikaanse soldaten die verhalen schrijven over hun ervaringen in Irak. (Operation Homecoming. Writing the wartime experience, 2007) Het is een groots gevoel wanneer je deze 'torrents' kan 'seeden' en delen met de wereld. Is dat niet wat leerkrachten doen...?
Torrentsprogramma's zijn ingenieuze dingen, verdelers van informatie en verspreiders van beschaving. Het doet me denken aan de boekdrukkunst die, in de Nieuwe Tijd, het monopolie van de kerk doorbrak. Een technologische revolutie van inkt en letters die aan de basis ligt van onze vrije, democratische en wetenschappelijke wereld. Ze ging in het begin ook gepaard met een jacht op boeken en mensen die zich bedreigd voelden.
Vandaag vechten mensen nog steeds voor het verspreiden van informatie. Toch piraten dus... de kerk is alleen vervangen door grote multinationals die over patenten beschikken. 'Kennis is macht', zei Francis Bacon. Denk aan sociale projecten als de '100 dollar laptop' en het 'opensource-learning' project dat gratis schoolboeken wil aanbieden via het web. Er woedt een burgeroorlog op het internet. De opensource-gemeenschap (programmeurs die gratis software creëren) strijdt tegen bedrijven die gedreven worden door commerciële doelen. De inzet is onze vrijheid.
We staan aan het begin van een digitale renaissance. Met een computer kan ik nu films monteren, foto's bewerken en blogs maken. Ik kan informatie in één seconde naar de andere kant van de wereld sturen. Waarom klampen mensen en bedrijven zich vast aan auteursrechten?
Interessanter zijn 'creative commons'. (zie artikel in het NRC.Handelsblad) Een vorm van copyright-bescherming ontworpen voor de nieuwe realiteit van het internet. Kopieer maar! Laat mensen verder knutselen. Zolang ze de bron vermelden en er zelf geen geld aan verdienen. Alles is een samenraapsel van het verleden. Lees het artikel, 'The ecstasy of influence: A plagiarism' van de Amerikaanse schrijver Jonathan Lethem. Hij laat zien dat alle grote literatuur recyclage is. Er zijn slechts een paar verhalen die sinds de Grieken herkauwd en aangepast worden. Je herschrijft enkele hoofdstukken en dan ben je weer weg. Toch liggen we vandaag wakker van plagiaat. Disney is een mooi voorbeeld. Ze heeft al haar materiaal gestolen (sprookjes van de gebroeders Grimm, verhalen van duizend-en één nacht...) maar beroept zich nu wel op copyright en verbiedt andere kunstenaars om haar creaties te gebruiken.
Historici weten hoe belangrijk vrijheid is. Het loopt als een rode draad door de geschiedenis. Gebieden die open en tolerant zijn doen het beter dan culturen die dat niet zijn (bv westen vs het Midden-Oosten) David Landes beschrijft in 'The Wealth and Poverty of Nations' hoe 'vrijheid' ideeën bevordert wat weer economische voordelen oplevert. Hoe meer vrijheid hoe meer welvaart. Zijn copyrights en patenten geen rem op onze vooruitgang?
Ik begrijp dat je bepaalde activiteiten moet beschermen en dat nieuw onderzoek geld kost. Ergens in deze ingewikkelde kwestie ligt een juist evenwicht. Dat is de uitdaging waar wetgevers vandaag voor staan. Maar om dan de uitwisseling van informatie helemaal stil te leggen (lees het artikel: Nederlandse rechter verbiedt piratebay) lijkt me weinig genuanceerd. En om nog even terug te komen op het bovenstaande opiniestuk. Films en muziek downloaden is onderdeel van een breder gegeven. Je kan het niet over één kam scheren en als krenterigheid bestempelen.
Naast deze historische argumenten zit er ook een heel praktische kant aan het downloaden van films. Zo vaak doe ik dat uiteindelijk niet. Wat ik download is meestal niet commercieel genoeg. Het zijn programma's met weinig kijkcijfers of series die de Atlantische oceaan niet over raken, True Blood, Real Time with Bill Maher, The Daily Show, zomergasten, Van de Schoonheid en de Troost, the Atomic Cafe, Bullshit! van Penn & Teller, spoken word van Henry Rollins. Materiaal voor de les. Ik verdien er geen geld mee. Het is niet mogelijk om het allemaal te kopen. Zelfs al is het op dvd verkrijgbaar. Ik maak me zorgen over de plannen om 'torrentssites' te sluiten. Dan wordt mijn wereld kleiner. Vandaar deze site. Mijn eigen 'piratebay'. Het is geen goedlopende en winstgevende organisatie eerder een klein (piraten)eiland met palmbomen en wat roestige kanonnen. Een bolwerkje van vrijheid. Het wordt bezocht door mensen die dromen van een wereld waarin informatie voor iedereen toegankelijk is.
Niels Sverlow, 6 april 2010.