de uitvinding (project)

Beste leerlingen van 6 Humane Wetenschappen

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bedacht Percy Spencer, voor het Amerikaanse wapenbedrijf Raytheon, een nieuwe techniek om microgolfradars te ontwikkelen. Hij wilde de bombardementen op Londen door Duitse bommenwerpers beperken. Op een dag merkte hij dat een chocoladereep, die hij in zijn zak had zitten, was gesmolten. Met microgolven kan je eten opwarmen! Vandaag staat er in bijna elke keuken een microgolfoven. Deze apparaten beïnvloeden op grote schaal gezinsstructuren en eetgewoonten. 

Vraag je je wel eens af hoe haardrogers en broodroosters uitgevonden zijn? Waar komen deze ideeën vandaan? Zijn je hersenen in staat om nieuwe dingen te denken? Hebben uitvinders een uniek talent of is het een kwestie van geluk? Kan iedereen uitvinden of zijn sommige mensen creatiever dan anderen? Misschien komt het door de situatie maar wat zijn dan de juiste omstandigheden? Het is tijd om dit te onderzoeken.

Dit project bevindt zich in een grijze zone tussen wetenschap, psychologie en kunst. Lokaal 107 is omgetoverd tot het Inventorium (Humanitatis). Dit kerkhof van oude telefoons, dvd spelers, televisietoestellen en stofzuigers wordt een broedkamer van nieuwe dingen. Schroef toestellen open. Omring je met draden, schroeven en printplaten. Bestudeer hoe apparaten werken en welke invloed ze hebben. Met psychologische en wetenschappelijke kennis en schroevendraaiers en duct tape proberen we in de komende maanden nieuwe apparaten uit te vinden. 

In het inventorium staat de ‘Inspirator’. Het is een machine die andere machines kan bedenken! Elke week krijgen jullie van de inspirator een parameter die je in je apparaat verwerkt. De machine is vermoedelijk gebouwd door een onbekende uitvinder in de 19de eeuw. Deze ultieme uitvinding moest het uitvinden zelf overbodig maken. Dit past in de positivistische sfeer van toen. Een machine die andere machines kan maken? Waar eindigt dat?’  ‘Niet meer…’ ‘Zoiets heet een ‘technologische singulariteit’. 

Kennis van wetenschappelijke processen is onontbeerlijk om uitvindingen te doen, maar niet iedereen die wetenschappelijk is opgeleid bedenkt nieuwe dingen. Soms moet je onbevangen, met een frisse blik naar iets kijken. We pleiten voor een gezond evenwicht. Een combinatie tussen technische kennis van wetenschappers, de creativiteit van kunstenaars en de ideeën van filosofen. De ‘War of the Sciences’ is erg ongelukkig. Met dit project willen we een brug slaan en zoeken we de juiste mix van wetenschappelijk, creatief en filosofisch denken. De meeste mensen combineren dit sowieso. 

Uitvindingen komen meestal niet uit het niets. Ze zijn een antwoord op een concreet probleem. Je hersenen zijn een informatieverwerkend systeem. Je ziet een probleem en begint doelgericht, al dan niet met behulp van de  wetenschappelijk methode en experimenten te zoeken naar een oplossing. Of geloof je meer in de rol van serendipiteit? Een idee kan je ineens te binnen schieten, zomaar, terwijl je je tanden staat te poetsen. We moeten ons neerleggen bij het feit dat het creatieve proces vaak ondoorgrondelijk is en toeval een grote rol speelt. ‘Thinking Fast and Slow’ van Daniel Kahneman is een interessant concept. Volgens deze psycholoog beschikt een mens over twee denksystemen. Het ene is snel en intuïtief en het andere is traag en bewuster. Op school proberen we vooral dat tweede systeem te ontwikkelen maar vaak combineer je beide. Je kan het creatieve proces niet forceren. Ook voor dit project heb je tijd nodig. Misschien ontstaan er geen nieuwe ideeën … maar we kunnen het wel proberen… toch? Kan je het niet een beetje in de hand werken? We voorzien in de komende maanden allerlei opdrachten. Jullie verzamelen onbekende dingen, kruipen in de huid van alledaagse voorwerpen en bouwen Rube Goldberg machines. In het ‘inventorium’ kom je vermoedelijk sneller op nieuwe ideeën dan in een gewoon klaslokaal. Er zijn meer van deze vruchtbare plaatsen. Denk aan universiteit labo's of onderzoeksafdelingen van bedrijven of het leger. Zullen we contact opnemen met de opleiding productontwikkeling aan de Hogeschool Antwerpen? 

Je kan steenrijk worden van het patent op je nieuwe uitvinding, maar zelf als dat niet gebeurt kan dit project nuttig zijn. (over het doel) Als alles goed loopt krijg je meer zicht op je eigen creatieve proces. Het maakt je hopelijk innovatiever. Waarom knutsel je zelf geen oplossingen als je op een probleem botst? Vroeger moesten mensen meer hun plan trekken nu gaan we voor alles naar de winkel. Wees meer dan een consument. Geef zelf vorm aan je leven. Het geeft een grote voldoening wanneer je zelf iets bedenkt. Maar er is nog een voordeel. Als blijkt dat het creatieve proces niet louter intentioneel is, kan dat heel wat frustraties wegnemen. Je hebt niet alles in de hand. Dit wordt in deze meritocratische samenleving wel eens vergeten. ‘Waarom heb ik nog geen geniale uitvinding gedaan, of geweldig lied geschreven, of een wereldrecord verbroken. Ben ik niet slim of goed genoeg?’ Een begrijpelijk gevoel, maar het is onzin. Creatieve verwezenlijkingen zijn een combinatie van talent, kennis en de juiste omstandigheden. 

      Technologische pioniers als Leonardo Da Vinci, Nikola Tesla, Elon Musk en Panamarenko worden op handen gedragen. Er zit schoonheid en ambitie in wat ze doen. We dromen graag van de toekomst. In ons hoofd wonen we al op Mars. Maar waar komt dit gevoel vandaan? Zijn er voor en nadelen? Ik ben geen cultuurpessimist die liever aan het haardvuur zit in een middeleeuws dorpje maar ik vraag me wel af waarom dit vooruitgangsgeloof zo dominant is. Is dat in alle culturen zo? Is het typisch menselijk? Het gaat terug op humanisme, de verlichting en een drang naar rationaliteit. Moet de wereld efficiënter en beter worden? Dit utilitair denken is typisch. Alles wordt economisch bekeken. We moeten groeien en winst maken. Zijn uitvindingen altijd nuttig? 

Jullie gevaarlijke, smerige of fantastische machines zullen straks de wereld beter of slechter maken. Laten we in de komende maanden zoveel mogelijk nadenken over onszelf en hoe we leren. Ideeën over bewustzijn en kunstmatige intelligentie krijgen daarbij een belangrijke plaats. Zou de ‘inspirator’ zich van zijn taak en omgeving bewust zijn? Sinds hij op school staat gebeuren er in lokaal 107 vreemde dingen.

We wensen jullie veel plezier en inspiratie en kijken er al naar uit om jullie uitvindingen te gebruiken. 

Charlotte de Beukelaer, Dorien Dewilde, Louis Luyten en Niels Sverlow