Jongens en meisjes, dames en heren, het doet me veel plezier om jullie hier te zien op deze droomavond in pius x
Wat weten we eigenlijk over elkaar? We staan er niet bij stil maar we zien slechts een klein stukje van mensen. Een dun laagje huid. De machinekamer is ontzichtbaar. We zien mensen maar niet hun ideeën. Waar zitten die? Wat is bewustzijn? Neurologen scannen de hersenen met MRI-toestellen in een poging om onze gedachten te ontdekken. Behalve wat oplichtende cellen en neurotransmitters is er niet veel te zien. S. Freud ging een stap verder. Hij ontdekte aan het begin van 20ste eeuw een hele nieuwe wereld in ons allemaal. Achter alle Victoriaanse duidelijkheid zag hij een hysterische en onvoorspelbare wereld van driften en verlangens. Onze cultuur is een poging om dit onderbewuste te onderdrukken en te kanaliseren. Soms lukt dat niet en worden mensen ziek. Psychologische stoornissen ontstaan wanneer onze verlangens botsen met de sociale en morele context waarin we leven. We hebben dus, zonder het te weten, heel wat bij ons.
Had Freud gelijk? Bestaat er een geheime wereld die invloed heeft op ons gedrag? Je kan je afvragen waarom we dromen. Voor Freud zijn het verlangens die als luchtbellen opborrelen uit het onderbewuste. Een manier om onze frustraties 's nachts te verwerken. Er wordt beweerd dat seriemoordenaars niet kunnen dromen. En wat met mensen die een ramp overleefd hebben en pas jaren later last krijgen van nachtmerries en paniekaanvallen? Waar heeft deze ellende al die tijd gezeten? Het lijkt inderdaad wel alsof we soms bestuurd worden door een andere wereld. Een paar weken geleden was het tijd voor een nieuwe gsm. Ik naar de winkel, voor hetzelfde merk maar een ander model. Mijn vingers duwen nog steeds op plaatsen waar helemaal geen knoppen zitten. We handelen minder bewust dan we denken. Vaak hebben we intuïtief een idee over mensen. Het is moeilijk om er woorden voor te vinden. Het gaat meer om een gevoel. We doen veel op automatische piloot en dan wordt het interessant. Want... wie zit er dan aan het stuur? Darwin... onze natuur, de geschiedenis?
Het is een onbehaaglijk maar ook wel fascinerend idee dat we zonder het te weten beïnvloed worden door een mysterieuze wereld, een stuk van onszelf dat we niet kennen. Vanavond kunnen jullie deze wereld ontdekken. Het is een spannende reis in jezelf. Een zoektocht naar het 'ik'. Maar ... wees wel voorzichtig. De experimenten zijn niet ongevaarlijk. Je weet niet wat er boven komt wanneer je het deksel naar het onderbewuste optilt. De commissies hebben druk gezocht naar de relatie tussen het onderbewuste, dromen en dieren, dromen en oorlog, het geheugen, psychologische stoornissen en kunst. Allemaal hebben ze plekjes ingericht, in het donker. Bestudeer slapende dieren en neem deel aan geheimzinnige seances. Bezoek de commissie dromen en het kwaad en ontdek de donkere kanten van jezelf. Luister naar muziek en literatuur uit het onderbewuste. Om 21u wordt de 'psychonaut' officieel in gebruik genomen. Een hoogtechnogische isolatietank die een dapper proefpersoon naar de wereld van het onderbewuste zal brengen. Stel je voor... je ziet niets meer, je hoort niets meer, je ruikt niets meer, je voelt... alleen maar water. Het eerste halfuur kan je nog denken aan je vrienden en boodschappenlijstjes maar dan worden de ideeën en beelden steeds vreemder en ben je in een andere wereld.
Laatst droomde ik dat ik aan het lesgeven was. 's Morgens, het eerste uur in lokaal 102. De leerlingen liggen met hun hoofd op de bank, op hun notities, balpen in de hand. 'Wat doen jullie?' vraag ik. 'Word wakker. Je bent op school.' Een leerling kijkt slaperig op en zegt: 'Doe maar rustig verder, meneer. Dit is een experiment in het kader van het droomproject. Vertel maar ... we willen weten of uw les invloed heeft op onze dromen.' Goed idee, bedenk ik me en ik begin te vertellen over het ontstaan van onze populaire cultuur en de pretparken op 'Coney Island'. Ineens staan we op een archeologische site, ergens in Engeland, denk ik. Er zijn aanwijzingen dat er een zware brand is geweest. Wanneer en wat we precies opgraven is niet helemaal duidelijk. Overal liggen stukken ijzer... bouten, schroeven. Er staan archeologen te discussiëren. Aan onze voeten liggen roestige zwart geblakerde scharnieren. Ze hebben er een bordje bij gezet en er worden foto's genomen. 'IJzeren vlinders uit de eerste industriële revolutie', hoor ik iemand zeggen. Ik zie de anderen bevestigend knikken. 'Ze zijn gemaakt door dezelfde mensen die de stoommachines gebouwd hebben. Waarschijnlijk wilde men alles van ijzer maken, ijzeren bloemen en bomen...' 'Ja, zo'n tijd was het wel', zegt een andere archeoloog. Ik voel dat ik boos word. 'IJzeren vlinders? Hoe kan dat nu... voel hoe zwaar ze zijn. IJzer kan toch niet vliegen,' zeg ik geïrriteerd. 'Wel als je ze snel genoeg laat fladderen,' zegt één van mijn collega's. De anderen lijken het te beamen. Ik probeer gefrustreerd uit te leggen dat het een scharnier is die een deur op zijn plaats gehouden heeft maar ze begrijpen het niet. Op dat moment word ik zwetend wakker.
niels sverlow