commissie 05: het onderbewuste, dromen en wetenschap

Beste commissieleden

Deze opdracht moet jullie op weg helpen. Het zijn vragen, boeken, internet links, filmfragmenten en praktische tips. Het spreekt voor zich dat je ook andere informatie mag gebruiken. We zouden het leuk vinden als jullie zelf met ideeën komen om je onderwerp verder uit te diepen. Gebruik je fantasie, creativiteit en kritisch vermogen. Veel succes!

Jullie nemen de wetenschappelijke kant van dit project voor je rekening. Wat weten we eigenlijk over dromen en het onderbewuste? Er zijn boekenkasten vol geschreven en toch is er niet altijd een duidelijke grens tussen wetenschap, therapie en esoterie. Alle meningen zijn natuurlijk interessant. Ze zeggen veel over de mensen die er mee bezig zijn. Jullie proberen voorzichtig het kaf van het koren te scheiden. Besteed aandacht aan de psychologische maar ook biologische en chemische aspecten van dromen. Wat zeggen biologen, neurologen en hersenonderzoekers?

'Alles over dromen' van psycholoog Victor Spoormaker is een helder leesbaar en wetenschappelijk boek over dromen. Bekijk zeker ook de bijhorende website.

                        Robert Williams, "Putting The Genie Back in The Bottle", 2000

Dit zijn een paar belangrijke vragen: hoe ontstaan dromen (zie schema)? Wat gebeurt er in onze hersenen als we slapen? Wat is REM-slaap? Wat dromen we? Dromen mannen over andere dingen dan vrouwen, ja of nee en hoe komt dat? Dromen kinderen dezelfde dingen als volwassenen? Hebben dromen een betekenis en zo ja welke?  Waarom dromen we? Kunnen we zonder dromen? Wat is de functie van dromen en wat zijn de verschillende meningen hierover?

Volgens de evolutietheorie van Darwin moet er een meerwaarde zijn. De hersenen van mensen die dromen blijven ook 's nachts actief wat overdag een voordeel is. Dromen zijn in dat geval een oefening van de hersenen om ook 's nachts de verbindingen tussen hersencellen te onderhouden? Maar waarom dromen we dan verhalen en gaan die vaak over dingen die je de vorige dag hebt meegemaakt? Dit laatste suggereert misschien dat dromen een verwerking zijn van frustraties (zie S. Freud en de psychoanalyse). Is daar iets voor te zeggen? Wat zijn de meningen hierover?

Kunnen blinde mensen dromen (wat zien ze dan)?

Op de Wikipedia pagina over dromen vind je een aantal neurologische en psychologische verklaringen (Activation synthesis theory, dreams as excitations of long-term memory...) Welke theorie is volgens jullie de meest zinnige en waarom? Werk samen met commissie 04: het onderbewuste, dromen en het geheugen. Is er sprake van spanning tussen fysiologische en psychologische verklaringen? Wie heeft er gelijk? Speelt hier ook een 'War of the sciences' tussen exacte wetenschappen en humane wetenschappen?

Onderzoek de claims van de parapsychologie. Kan er in dromen sprake zijn van telepathie, kunnen dromen de toekomst voorspellen en bestaan mutuele dromen? Zoek uit of er wetenschappelijke bewijzen zijn voor deze fenomenen.

Besteedt voldoende aandacht aan de hersenen! Probeer nieuwe doorbraken in hersenonderzoek in kaart te brengen. Wetenschappelijke tijdschriften (Eos, Scientific American, ...) publiceren vaak artikels over de hersenen. Wat weet men ondertussen en wat impliceert dit voor dromen en het onderbewuste? Vooral dit laatste is een probleem. Bestaat dit eigenlijk wel? Zijn hier wetenschappelijke bewijzen voor? Ja of nee? Stel je voor! Misschien komen we er in de loop van dit project achter dat het onderbewuste helemaal niet bestaat. Lees het artikel over 'the subconsious mind' op de site 'The Skeptic's Dictionary.' Concepten als 'de ziel' en 'het bewustzijn'  veranderen nu we steeds meer over de hersenen weten. Waar zit identiteit? Zijn het slechts signalen tussen hersencellen? Is alles te herleiden tot chemie in de hersenen? Wat is jullie mening hierover? Leg uit waarom.

Lees in 'De ijzeren wil' van Bas Haring het hoofdstuk over onze hersenen. In dit boek legt hij op een heel aanschouwelijke manier uit hoe die werken. Hoe ga je van mensen die allemaal touwtjes vast hebben naar de beelden die je 's nachts in je dromen ziet? Is het een soort echo van  de golven aanspringende hersencellen die overdag door je hersenen waaien? Wat weten wetenschappers hier eigenlijk over?

Surf naar de site Meeting of Minds for Youth (MOM4Y). Dit is een schoolproject van Breinwijzer vzw over de hersenen.

Veel nieuwe inzichten komen voort uit technieken als MRI en CT-scans. Ze bieden ons een kans om in de hersenen te kijken. (foto's van het onderbewuste!?) De kunstenaar Christoph De Boeck heeft een installatie gemaakt die gedachten omzet in geluiden. Zijn werk heet 'Staalhemel'. Het is een grote ruimte, bekleed met stalen platen die door het tikken van een hamer veel of weinig geluid maken. Bezoekers hebben een EEG-scanner om hun hoofd die de elektrische signalen van hun hersenen meet. Als ze door de ruimte lopen activeren ze de hamers en horen ze geluiden die gecreëerd worden door  hun eigen hersenactiviteit. Hoe meer je  denkt, hoe sterker het geluid.

Probeer contact op te nemen met Christoph De Boeck. Hij maakt deel uit van het Brussels kunstenaarscollectief 'deepblue'. 'Staalhemel' is van 12/02/2010 tot 22/02/2010 te bezoeken in 'Het concertgebouw' in Brugge.

Naast het theoretisch opzoekingswerk is het belangrijk om je onderzoek ook een praktische dimensie te geven. Ga naar een ziekenhuis en neem contact op met neurologen en mensen die MRI's interpreteren. Doe een interview. (Kijk op de site van U.A.) 

Zijn er dingen die jullie zelf kunnen uitproberen? Zet de nodige experimenten op om je bevindingen te onderbouwen. Haal inspiratie uit de manier waarop wetenschappers te werk gaan. Komen de theorieën over het ontstaan van dromen overeen met je eigen ervaringen? (zie droomboekjes)

Gebruik de psychonaut (=de isolatietank) om een aantal experimenten te doen. Wat zijn de gevolgen van 'sensory deprivation'? Zijn er gevaren? Waar moeten we rekening mee houden bij onze experimenten? Jullie kunnen de experimenten van de verschillende commissies begeleiden.

Maak een verslag van je bevindingen en denk na over je bijdrage aan de droomavond. Hoe kan je je thema best overbrengen aan het publiek? Laat je onderwerp tot de verbeelding spreken. Jullie kunnen een aantal wetenschappelijke experimenten doen? Het zou ook interessant zijn als jullie bij de inhuldiging van de psychonaut wetenschappelijke informatie geven aan het publiek.

Om te weten of een theorie klopt moet je ze toetsen aan de wetenschappelijke methode.