commissie 12: het onderbewuste, dromen en geschiedenis

Beste commissieleden,

deze opdracht is bedoeld om jullie op weg te helpen. Het zijn wat vragen, boeken, internet links en praktische tips. Het spreekt voor zich dat je ook andere vragen kan stellen. We zouden het leuk vinden als jullie zelf met ideeën komen om je onderwerp verder uit te diepen. Gebruik je fantasie, creativiteit en kritisch inzicht. Veel succes!

Jullie onderzoeken het onderbewuste en dromen in het verleden. Wat hebben Inca's, ridders en slaven gedroomd? Wisten ze wat dromen waren? Sinds S. Freud  denken we dat dromen uitingen zijn van onze verlangens en frustraties. Hoe verklaarde men dit voordien? Bestudeer verschillende tradities en culturen. (cowboy's, Hunnen, Zulu's, Azteken, de Chinese Tang dynastie, communistische maatschappijen) (werk samen met commissie 01: dromen en andere culturen en commissie 15: dromen en religie)

Tegenover dromen en verlangens (de biologische kant van mensen) staat de rationele traditie die sinds de Renaissance en de wetenschappelijk methode (G. Galileo) is doorgebroken. Een beweging die uitmond in de Verlichting. We hebben onze natuur (emoties?) verdrongen. Om mensen in het verleden te begrijpen moet je de klok terugdraaien! Probeer het je voor te stellen. Mensen in  het verleden hebben dezelfde biologisch processen gevoeld als wij. (Is dat zo? Zijn we biologisch niet veranderd? Werk samen met commissie 05: dromen en wetenschap.) Ze zagen  in hun slaap ook mysterieuze beelden en ze hadden ook vreemde driften en verlangens. Vergeet even je kennis over de hersenen, Darwin en de theorie van Freud. Wat denk je dan dat dromen zijn en hoe ga je er mee om?

Hier zijn een paar interessante vragen: Wanneer zijn mensen gaan dromen? Droomden Neanderthalers? Zonder schrift is dit moeilijk te achterhalen. Sliepen holbewoners in zithouding? Wat weten we over hun slaapcultuur? Misschien zijn de prehistorische grotschilderingen droombeelden? Zijn daar aanwijzingen voor?

Hebben mensen doorheen de geschiedenis veel of weinig aandacht gehad voor dromen en hoe komt dat? Werd er een positieve of een negatieve interpretatie aan gegeven?

Wat droomden mensen vroeger? Verzamel dromen van Inca's, Grieken, Egyptenaren, Middeleeuwers, Vikingen, Victorianen in de 19de eeuw, Beatniks in het naoorlogse Amerika. Je kan dromen van beroemde personen nemen maar misschien ook dagelijkse ervaringen van gewone mensen. Dit laatste is natuurlijk moeilijker. Herman Pleij heeft een boek geschreven over dromen in de Late Middeleeuwen.

Zijn er universele droomthema's die in de geschiedenis steeds terugkomen? Hadden Grieken, middeleeuwers en Inca's vergelijkbare dromen? Wat zegt dit over de mens en zijn onderbewuste? Hebben mensen een universele tijdloze kern? Wat leren deze dromen je over de samenleving van toen? Is er een verband? Waarom wel/niet? Welke verklaring gaven mensen aan hun dromen? Hoe gingen ze met hun dromen om? Op welke manier heeft het onderbewuste de samenleving van toen beïnvloed? (normen en waarden, verhalen, rituelen, (bij)geloof, feesten, sociale relaties, seksualiteit...)

Het is niet voldoende om het alleen te beschrijven. Verklaar het beeld dat mensen hadden! Onderzoek hoe de cultuur in kwestie in elkaar zat. Gebruik hiervoor ideeën en theorieën uit geschiedenis, antropologie, psychologie en sociologie. Het landschap, economie, politiek, religie... alles is met elkaar verbonden en zal invloed hebben op dromen en hoe mensen zijn omgegaan met driften en verlangens (=het onderbewuste).

Daarnaast is het interessant om te onderzoeken hoe de 'slaapcultuur' van mensen geëvolueerd is. Zoek uit welke invloed dit had op dromen. Een voor de hand liggend voorbeeld is de introductie van elektrisch licht sinds de tweede industriële revolutie. Het heeft ons slaappatroon veranderd. In het donker kon je toch niet veel doen. Mensen ging vroeg slapen en stonden dan midden in de nacht nog even op om bij kaarslicht een boek te lezen, de liefde te bedrijven of na te denken over hun dromen! Vandaag blijven we langer wakker en slapen we in één keer door waardoor we als moderne mensen afgesneden zijn van de schemerwereld tussen slaap en de wakkere wereld. We staan (te?) snel op, kleden ons aan en gaan naar ons werk of naar school wat suggereert dat mensen vroeger meer contact hadden met hun onderbewuste. Het is waarschijnlijk een oorzaak en/of gevolg van onze rationaliteit. In onze samenleving zijn mensen meer dan ooit bezig met het Ego, het nu. We zijn heel rationeel. (Is dat zo? Denk aan de Matrix, angst voor allochtonen?... Werk samen met de commissie 09: dromen en de samenleving.) Als deze theorie klopt dan is onze geschiedenis een poort naar het onderbewuste. Het was toen immers belangrijker. Mensen uit het verleden kunnen ons dan heel wat leren over ons onderbewuste, dat wat we verloren zijn in deze rationele en wetenschappelijke samenleving.

Kijk eens op de site van 'The Journal of American History'. Hier staan geschiedkundige artikels op over zeer uiteenlopende onderwerpen. Lees het artikel: Sleep We Have Lost: Pre-industrial Slumber in the British Isles van A. ROGER EKIRCH.

Op de site van het Tijdschrift voor Medische Antropologie staan een aantal wetenschappelijke artikels over slaapcultuur.

Robert Williams, Wrangling the firmament, 2008

Naast theoretisch opzoekingswerk is het interessant om je onderzoek ook praktisch aan te pakken. Doe een aantal experimenten. Leef een paar weken zonder kunstlicht en onderzoek wat er gebeurt met je slaappatroon en welke invloed dit heeft op je dromen. Waarschijnlijk stuit je op verloren inzichten over het onderbewuste en kom je terug in contact met wie je echt bent. Probeer dingen uit die mensen in het verleden gedaan hebben. Slaap zittend en simuleer hoe prehistorische mensen sliepen in grotten. (dit kan voor elke periode en cultuur!) Vergelijk historische dromen met de dromen in je droomboekje. Zijn er gelijkenissen/verschillen? Hoe komt dit? Droom je wel eens over het verleden? Heb je daar een verklaring voor? Waarschijnlijk zal deze opdracht je dromen  beïnvloeden. Door er intensief  mee bezig te zijn sluipen personen en hun ideeën je dromen binnen. Je kan proberen een zelfde droom te dromen als mensen in het verleden. Heb je wel eens een middeleeuwse droom gehad? Leef je volledig in (dezelfde ideeën en ervaringen, dezelfde bedden) en kijk wat er 's nachts gebeurt!

Neem contact op met de faculteit geschiedenis van de Universiteit Antwerpen . Is  er iemand die onderzoek verricht naar dromen in het verleden? Neem een interview af. Prof. dr. H. De Smaele, geeft cultuurgeschiedenis aan de Universiteit Antwerpen. Weet hij iets over slaapcultuur en dromen in het verleden?

Jullie schrijven een verslag van je bevindingen en je denkt na over je bijdrage aan de droomavond. Hoe gaan jullie je thema brengen? Probeer het publiek er zoveel mogelijk bij te betrekken. Laat mensen hun onderbewuste ontdekken door zich in te leven in het verleden. Neem ze mee naar vreemde en lang verdwenen werelden, zonder kunstlicht en met meer nacht.