1. Tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ

Lại thêm một mùa Xuân. Những cơn lạnh buốt người gần cuối đông đã không làm nao lòng cộng đồng người Việt (Châu Mỹ - Châu Âu), mọi người đang ra sức trang hoàng bàn thờ gia tiên, háo hức huớng về cái Tết âm lịch truyền thống: xuân Tân Sửu năm 2021.

Năm Canh Tý vừa qua đúng là một năm đầy biến động, ngay từ đầu năm nạn dịch đã và đang kéo dài mãi đến tận bây giờ, đó là con virus Corona hay còn gọi là Covid-19. Tuy chúng ta không nhìn thấy được nó bằng mắt thường nhưng sức lây lan và tàn phá lục phủ, ngũ tạng của nó thì thật là kinh hoàng. Ở thời điểm bài này sắp được lên khuôn thì đã có gần 100 triệu người mắc bệnh và 2 triệu 150 ngàn người đã ra đi vĩnh viễn trên toàn thế giới. Một con số thật kinh hoàng, lần đầu tiên con người đã hiểu chữ “Pandemic” và sống với “Pendemic virus” trong đầu Thế Kỷ thứ 21 này.

Trong lúc các nhà nghiên cứu khoa học đã hoàn thành vaccine với thời gian kỷ lục và bắt đầu chích ngừa đại trà ở Mỹ và một số nước trên thế giới thì 3 biến thể của Covid-19 đã xuất hiện tại Anh, Nam Phi và Nhật.

Lại nghe nói 3 biến thể Covid mới này có thể kháng vaccine! Các nước Châu Âu đã bắt đầu chuẩn bị đối phó với làn sóng Covid biến thể tồi tệ nhất này vào đầu tháng Hai tới. Lại đóng cửa, thất nghiệp nữa và kinh tế đã èo uột lại càng thê thảm hơn! Cuộc chiến lại tiếp diễn với nhiều biến động không ngừng!

Trước thềm Xuân Tân Sửu, người viết xin kính chúc quý thầy cô cùng anh chị em đồng môn Khoa Học:

Chúc Tết Đến Trăm Điều Như Ý,

Mừng Xuân Sang Vạn Sự Thành Công,

Phúc sinh Phú Quý gia đình thịnh,

Lộc Tấn Vinh Hoa Từ Tôn Hưng,

Thọ Tỷ Nam Sơn Bách Lão Tùng.

Trở lại với tờ báo Xuân Tân Sửu năm nay, trong mục “Sưu tầm, lượm lặt”, tôi xin được góp mặt và xin được ra mắt cùng quý thầy cô và thân hữu Khoa Học trong diễn đàn qua 3 hạng mục:

I. TEM VIGNETTE QUÂN ĐỘI THỤY SĨ

II. CHOPE

III. TRANH BIẾM HỌA

I. Bộ sưu tập tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ

(Trong hai cuộc Đại Chiến Thế Giới 1914-1918 & 1939-1945)

Như mọi người đã biết, mỗi con tem là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo từ nội dung đến hình thức, qua đó ta có thể biết và hiểu được phong tục, tập quán hay văn hóa của một đất nước.

Đặc biệt trong phần này, tôi xin được nói về tem vignette, thường được dùng để tuyên truyền, ủng hộ, quảng cáo, hội chợ, phòng dịch, ...

Riêng về tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ (trong hai cuộc Đại Chiến Thế Giới 1914-1918 và 1939-1945), loại tem này rất phong phú và độc đáo, gần như độc nhất vô nhị trên thế giới. Các nước như Pháp cũng có tem vignette Quân Đội, chủ yếu là phát hành trong Đệ Nhất Thế Chiến, nhưng lại không có nhiều loại như không răng, bloc có răng hoặc không răng, có in tiêu đề hoặc không in tiêu đề, in đè (surcharge) và in sai (variété). Hơn nữa số lượng tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ rất nhiều (do mỗi Tiểu Bang có in tem Quân Đội riêng). Vì các lý do đặc biệt này, ngày nay tem Quân Đội Thuỵ Sĩ được những người sưu tập tem săn lùng, làm nâng cao giá trị các loại tem này, vượt xa các loại tem truyền thống, tuy không có giá trị bưu chính (không có in giá tiền) và chỉ được dùng để liên lạc thơ từ giữa các đơn vị trong Quân Đội Thụy Sĩ.

Từ năm 1939, số tiền bán loại tem này được sung vào quỹ “Cấp cứu” (Secours) đã được lập ra từ Đệ Nhất Thể Chiến.

Vì quân số Quân Đội Thụy Sĩ ít (so với các nước Châu Âu) nên số lượng tem vignette loại này được phát hành theo nhu cầu của Quân Đội. Ngày nay, dân sưu tập tem đang vất vả theo đuổi hạng mục này, nên đã nâng giá trị tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ lên như ... diều gặp gió.

Sơ lược về Thụy Sĩ:

- Thụy Sĩ hay Liên Bang Thụy Sĩ là một quốc gia thuộc Tây-Trung Châu Âu

- Phía Bắc giáp nước Đức, phía Nam giáp nước Ý, phía Tây giáp Pháp và phía Đông giáp Áo

- Diện tích 41.290km²

- Thụy Sĩ là một đất nước có nhiều núi và hồ (60% là núi và trên 1.500 hồ)

- Thủ Đô Thụy Sĩ là Berne. Genève là thành phố của các cơ quan Liên Hiệp Quốc và Quốc tế.

- Dân số 8,7 triệu (2019).

- Thụy Sĩ theo chế độ Liên Bang, gồm 26 Tiểu Bang (như Hoa Kỳ), có nền dân chủ trực tiếp (mọi kế hoạch, luật pháp, ... đều thông qua dân cử).

- Thụy Sĩ nói 4 thứ tiếng: Đức, Pháp, Ý và Romansh (Trong hành chính, tiếng Đức và tiếng Pháp chiếm ưu thế). Tiếng Anh là sinh ngữ chính trong trường học.

- Tiền tệ: Swiss Franc - Đồng Franc Thụy Sĩ (CHF - CH: Confoederatio Helvetica, F: Franc)

- Tôn giáo: 75% Cơ Đốc Giáo

- Kinh tế: Ngân hàng (Banque), đồng hồ, dược phẩm (Phamacie), du lįch

Tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ:

Danh mục tem Quân Đội Thụy Sĩ được xếp qua 26 hạng mục như: Tổng Hành Dinh, Bộ Binh, Pháo Binh, Truyền Tin, Đưa Thơ, Y Tế, ...

Tuy là tem vignette Quân Đội nhưng lạ một điều là nó có đủ các hạng mục như trong tem bưu chính, được xếp thành 6 loại:

1. Tem có “răng” (sống - chết)

2. Tem không “răng”

3. Bloc có “răng”, không in tiêu đề

4. Bloc có “răng”, có in tiêu đề (in số lượng ít)

5. Bloc không “răng”, không in tiêu đề (in số lượng ít)

6. Bloc không “răng”, có in tiêu đề (in số lượng ít)

Ngoài ra tem vignette còn có thêm 2 loại nữa:

1. In đè (surcharge)

2. In sai (variété)

Hai loại này rất có giá trị vì hiếm, nhất là loại in sai.

Trong cuốn Danh Mục Bưu Chính Thụy Sĩ hằng năm, các hạng mục tem đều có đầy dủ, ngoại trừ tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ, và nếu có thì chỉ nói qua sơ sài, không đủ khái niệm cho người muốn sưu tập.

Tôi đã bị hụt mua hai lần qua mạng, khi tìm mua Catalogue “timbres militaires Suisse” do một số người chơi “dữ dằn” đứng ra biên khảo. Tuy vậy, tôi cũng sở hữu được một cuốn in hồi Đệ Nhị Thể Chiến, trắng đen, mỏng lét, trong viết toàn bằng tiếng Đức (bù trất!), và rất ít hình tem minh họa, toàn mã số.

Sau đây là những gì mà tôi chắt góp được:

A. Tem vignette Quân Đội - Đệ Nhất Thế Chiến (1914-1918)

Tem vignette được sắp xếp theo catalogue. Những phần trắng nhỏ là các tem tìm ... chưa ra!

Các tem này có tuổi đời trên một thế kỷ, được “còn sống nhăn răng” (tem), như vầy đã là một kỳ công rồi!

Đây là séries tem vignette rất khó đủ bộ, nhìn sơ thì tưởng là giống nhau (tem trùng), nhưng nếu để ý kỹ phía dưới là ký hiệu các sư đoàn, trung đoàn và các đơn vị trong các binh chủng trong Quân Đội Thụy Sĩ (nguyên bộ là 45 con). Bộ này được in trong khoảng 1914-1916, sau dó được dùng lại (in đè 1914-1917). Như vậy, riêng bộ này đã lên đến gần trăm con rồi.

B. Tem vignette Quân Đội - Đệ Nhị Thế Chiến (1938-1945)

Trong phần minh họa này các bạn sẽ thấy:

- Tuy cùng một con tem và cùng một đề tài, nhưng những con tem sẽ có các màu khác nhau (5-8 màu)

- Sẽ có những con tem được dùng lại trong các năm sau với số năm in đè lên trên con tem (1939-1944)

- Sẽ có những con tem, tùy theo tiểu bang mà có sự in thêm trên tem

- Sẽ có những tem mà phần dưới khác nhau do đơn vị, tiểu đoàn, chức năng khác nhau.

Đó là chưa kể các tem vignette “không răng”, “in sai” (sai màu và sai chỗ), ...

Đây chính là những đặc điểm hiếm thấy ở tem vignette trên thế giới. Hơn nữa, những tem này lại có giá trị lịch sử, nhất là được phát hành và lưu hành trong hai cuộc Đại Chiển Thế Giới thứ I và thứ II.

C. Các hạng mục tem vignette Quân Đội:

a. Tổng Hành Dinh

b. Không Quân

c. Phòng Không

d. Đưa thơ

e. Bộ Binh

f. Thiết Giáp

g. Pháo Binh

h. Tiếp Liệu

i. Hậu cần

j. Truyền Tin

k. Kỵ binh

l. Y Tế

m. Cứu Thương

n. Tiếp Vận

D. Tem không “răng”

E. Tem Bloc có “răng” (sống, chết)

F. Tem Bloc có “răng”, có in tiêu đề (sống, chểt)

G. Tem Bloc không “răng” (sống, chết)

H. Tem Bloc không “răng”, có in tiêu đề (sống, chết)

I. Tem in đè (surcharge)

J. Tem in sai màu, sai chỗ (Variétés)

K. Bao thơ Quân Đội (Đệ Nhất Thế Chiến và Đệ Nhị Thế Chiến)

a. Tem Quân Đội

b. Tem Quân Đội và tem Bưu Chính

Bao thơ Quân Đội (hiện tại)

L. Bưu thiếp Quân Đội (Carte postale militaire)

M. Carte kỷ niệm Quân Đội

BONUS:

N. Lịch Quân Đội

1. Lịch “Militaire” (Đệ Nhị Thế Chiến)

2. Quân hàm Thụy Sĩ

D. Tem không “răng”

E. Tem Bloc có “răng” (sống, chết)

F. Tem Bloc có “răng”, có in tiêu đề

a. Tem sống

Dưới đây là 3 Bloc tem Quân Đội Thụy Sĩ, có in tiêu đề, sống

Các Bloc này in với số lượng hạn chế nên có giá trị.

b. Bloc chết (có đóng dấu)

G. Tem Bloc không “răng” (sống, chết)

Tôi chỉ sưu tầm được Bloc không “răng”, sống.

H. Tem Bloc không “răng”, có in tiêu đề (sống, chết)

Dưới đây là 3 Bloc tem sống, có in tiêu đề trong thời Đệ Nhị Thế Chiến, in ấn với số lượng ít nên hiếm và có giá trị sưu tập.

Tôi cũng chưa sưu tầm được các Bloc chết ở dạng này.

I. Tem in đè (surcharge)

Đây là các tem vignette hiếm và có giá trị, có tem được dùng trong nhiều năm với số năm được in chồng lên con tem.

Tem Bloc in đè (surcharge) có “răng”

Tôi cũng chỉ sưu tập được Bloc tem sống (tem bên trái, không in đè để kiểm chứng.

J. Tem in sai (variété)

Dưới đây là 3 con tem trong quá trình từ in thử màu cho đến hoàn thành con tem được duyệt và phát hành. Các tem trong series thử màu này rất hiếm và có giá trị, nhất là con dầu tiên, trên cùng.

K. Bao thơ Quân Đội

a. Đệ Nhất Thế Chiến (1914-1918)

Tem vignette Quân Đội dán trên bao thơ, có dóng dấu thường mắc hơn nhiều so với tem đơn lẻ. Để ý sẽ thấy tem và mộc đóng dấu (sư đoàn, tiểu đoàn, … thuộc ngành nào, ...) trùng với tem.

b. Đệ Nhị Thế Chiến (1939-1945)

- Tem Quân Đội

- Tem Quân Đội và tem Bưu Chính

Dạng thứ 2 này rất hiếm vì ngoài tem vignette còn có kèm theo tem bưu chính.

L. Bưu thiếp Quân Đội (“Carte postale militaire”)

Đây là séries “cartes postales” Quân Đội Thụy Sĩ, diễn tả sinh hoạt hằng ngày của người lính trong thời Đệ Nhị Thế Nhị qua một họa sĩ vẽ hí họa dương thời đảm trách.

Đây là bộ “cartes postales militaires” đầy đủ (20 cartes), diễn tả quân lính (sau là quân đội) từ lúc thành lập nước Thụy Sĩ cho đến hết Đệ Nhất Thế Chiến (1914-1918), được in ấn sau năm 1918.

Rất hiếm người còn giữ đầy đủ 2 bộ này (mỗi bộ 10 cartes) và hình đầu tiên là bao thơ của bộ thứ nhất (10 cartes).

M. Carte kỷ niêm Quân Đội

- Lời hiệu triệu của tướng General Henri Guisan nồi tiếng Thụy Sĩ trong Đệ Nhi Thế Chiến, 1944. Cạnh bên là con tem dát vàng kỷ niệm ngày mất của ông (1874-1960)

- Đây là 2 “cartes postales militaires” Quân Đội trong Đệ Nhi Thế Chiến.

N. Lịch Quân Đội Thụy Sĩ

Trích một số tờ lịch của Quân Đội Thụy Sĩ trong các năm Đệ Nhi Thế Chiến (1939-1945)

Tả cảnh chiến trường, hành quân, diễn binh, phòng không, đại pháo, ... qua tranh vẽ màu nước (aquarelle) sống động. Các tờ lịch tường trong giai đoạn chiến tranh vệ quốc này cũng hiếm hỏi và ít ai còn giữ được.

O. Tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ dát vàng

Đặc biệt để kỷ niệm ngày mất của vị tướng tài danh Thụy Sĩ Henri Guisan (1874-1960) hồi Đệ Nhị Thế Chiến, một con tem dát vàng được phát hành, tem dành cho giới sưu tập hơn là để sử dụng cho Quân Bưu.

Thay lời kết:

Tuy tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ trên lý thuyết không có giá trị bằng tem bưu chính (không có giá tiền), nhưng do số lượng in ấn ít ỏi cộng với giá trị lịch sử, nên loại tem này ngày càng được giới chơi tem săn lùng, vô tình đã đẩy giá trị của nó lên ... không tưởng (không có giá nhất định).

Tôi có mò thử trên mạng bán tem vignette loại này, chỉ với một vài bộ phát hành hồi Đệ Nhất Thế Chiến lèo tèo và một số tem thời Đệ Nhị Thế Chiến mà họ đã hét giá ngàn rưởi quan rồi! (Còn nói đây là giá hữu nghị … hảo hảo nữa chứ!). Giá trị nhất vẫn là các con tem thời Đệ Nhất Thế Chiến, có thêm các con tem variétés thì zách lầu!

Có thể đối với một số bạn chơi tem (amateur hay chuyên nghiệp), đây là lần đầu tiên các bạn được nhìn thấy các con tem vignette Quân Đội Thụy Sĩ rất đa dạng và đẹp này (còn “zin”, chưa đóng ... con triện).

Tôi là người chơi tem ... bán chuyên nghiệp (thuộc câu lạc bộ CLC = Chơi là chính) cũng tình cờ sưu tập chút đỉnh và dần dần rơi vào cõi mê này, nhìn thấy các ông già, bà cả dân bản địa lân la, lùn sụt các chợ trời tem tìm mua ... những kỷ niệm thời quân ngũ của chính mình, của ông cha mình với giá ... cắt cổ mà thấy thương … hại! (Ai biểu mê chi … cho khổ!).

Cũng đã gần mười lăm năm rồi (sưu tập tem vignette), tôi vẫn còn đang tiếp tục cuộc rong chơi này ... (dù bị ... mắng ... yêu dữ lắm nhưng tôi vẫn ... “lì đòn” và ... “cho em xin” …).