ιατρική κάνναβη

Η διαφαινόμενη έγκριση της ελεγχόμενης (με ειδική ιατρική συνταγή) κυκλοφορίας των συνθετικών ή φυσικών παραγώγων κανναβινοειδών προς ιατρική χρήση («ιατρικής μαριχουάνας») και στη χώρα μας καθιστά απαραίτητη τη σχετική ενημέρωση όλων μας.

Η δράση της κάνναβης στο νευρικό σύστημα είναι γνωστή από τους αρχαίους χρόνους, ενώ η απαγόρευση χρήσης στη Δύση εφαρμόστηκε από τη δεκαετία του 1930. Το φυτό περιέχει περίπου 60 φαρμακολογικά δραστικές ενώσεις («κανναβινοειδή»). Οι κύριες από αυτές, η δ-9-τετραϋδροκανναβινόλη (THC) και η κανναβιδιόλη (CBD), προσδιορίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1960. Η αναλογία των δύο ενώσεων στο βότανο καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την αναλογία των αμιγώς ιατρικών έναντι των ψυχοδραστικών δράσεων, καθώς οι τελευταίες, με ζητούμενο την «αναψυχή», εμφανίζονται όσο πιο ψηλή είναι η συγκέντρωση μόνο της THC.

Τα κανναβινοειδή δρουν σε υποδοχείς του εγκεφάλου που ρυθμίζουν την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων, καθώς το νευρικό σύστημα παράγει και τα δικά του κανναβινοειδή (ενδοκανναβινοειδή). Οι υποδοχείς αυτοί αφθονούν σε εγκεφαλικά κέντρα που ελέγχουν τα συναισθήματα, τη μνήμη και τις αναβολή μιας ανταμοιβής (αυτοσυγκράτηση έναντι παρορμητικότητας). Ανάλογα με τη συγκέντρωση της THC, επάγεται αρχικά αίσθημα ευφορίας και παρορμητικότητα και από ένα όριο και μετά συμπτώματα απώλειας αίσθησης των ορίων μεταξύ των εισερχόμενων από τις αισθήσεις πραγματικών δεδομένων και των φανταστικών προσδοκιών (ψύχωση).

Αν και η φυτική THC είναι «μερικός αγωνιστής» με ασθενή δέσμευση στους νευρωνικούς υποδοχείς, τα συνθετικά κανναβινοειδή είναι «πλήρεις αγωνιστές» με γενικά υψηλότερη συγγένεια. Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η χρήση κάνναβης συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ψυχωσικών παρενεργειών, όπου επιβεβαιώνουν και μια σχέση αναλογίας μεταξύ δόσης και αποτελέσματος. Η πειραματική χορήγηση THC προκαλεί παροδική ψύχωση σε φυσιολογικά άτομα και αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να προληφθεί με τη συγχορήγηση CBD.

Η χρήση της κάνναβης προς αναψυχή, νομιμοποιημένη πλέον σε ορισμένα μέρη του κόσμου, γίνεται κυρίως μέσω καπνίσματος (όπου οι δράσεις εμφανίζονται μέσα σε λεπτά και διαρκούν 2-3 ώρες) και κατανάλωσης σε φαγώσιμη μορφή (όπου η δράση εμφανίζεται εντός ωρών και διαρκεί περίπου μισή μέρα). Στα μέρη όπου έχει νομιμοποιηθεί η χρήση κάνναβης προς αναψυχή, ένα όλο και πιο ευρύ φάσμα προϊόντων γίνονται διαθέσιμα, συμπεριλαμβανομένων ελαίων, κεριών, μπισκότων, σοκολατών και γλυκών, αλλά και νέων μορφών χρήσης, όπως το άτμισμα. Είναι σημαντικό το ότι η έρευνα για τις θεραπευτικές χρήσεις μοιάζει να τροφοδοτεί και την έρευνα για παράγωγα αυξημένης ψυχοδραστικής δραστικότητας, καθώς παρατηρείται ώσμωση και ανταλλαγή επιστημονικών γνώσεων. Σήμερα στο διαδίκτυο υπάρχουν πάνω από συνθετικά 200 προϊόντα, με ορισμένα να προωθούνται ως νόμιμα ή να ψεκάζονται σε μίγματα άλλων βοτάνων.

Παράλληλα, το ποσοστό της THC στην φυτική κάνναβη (μαριχουάνα) και η αποξηραμένη ρητίνη (χασίς) ήταν 3% ή και λιγότερο στη δεκαετία του 1960, αλλά στη συνέχεια άρχισε να αυξάνεται. Οι καλλιεργητές εφαρμόζουν διασταυρώσεις και άλλες γεωπονικές τεχνικές με σκοπό να αυξήσουν την ψυχοδραστική ισχύ. Έτσι έχει προκύψει η τεχνητή ποικιλία της κάνναβης sinsemilla (χωρίς σπόρους). Σήμερα, το μέσο ποσοστό της THC έχει ανέλθει σε 16 και 20% στην Αγγλία και την Ολλανδία αντίστοιχα και η sinsemilla έχει κατακτήσει μεγάλο μέρος της παραδοσιακής αγοράς. Στην Αυστραλία, η μέση συγκέντρωση της THC είναι περίπου 15%, ενώ στις ΗΠΑ 12%.

Τα συνθετικά κανναβινοειδή φαίνεται πως επάγουν, πάντως, πολύ σημαντικότερους κινδύνους υγείας σε σύγκριση με το παραδοσιακό φυτό. Ένας μεγάλος αριθμός αυτών, που συνεχώς αυξάνεται, δεν μπορεί ούτε να προσδιορισθεί στα ούρα με τις συνήθεις μεθόδους, ενώ η εμφάνιση άλλων σοβαρών παρενεργειών προφανώς δεν είναι μελετημένη.

Τα ιατρικά συνθετικά κανναβινοειδή, μέσω σχετικών αντίστροφων εργαστηριακών χειρισμών, επιδιώκουν τη μειωμένη ψυχική δραστικότητα, σε αντίθεση με τα παράνομα. Τα διαλύματα, οι κάψουλες ή οι στοματικοί ψεκασμοί εμφανίζονται γενικά δραστικά στη σπαστικότητα, στο χρόνιο πόνο και στη δυσλειτουργία της ούρησης στο πλαίσιο της πολλαπλής σκλήρυνσης και στη ναυτία που επάγεται από τη χημειοθεραπεία, ενώ είναι μάλλον αναποτελεσματικά στη νόσο του Parkinson και ανεπιβεβαίωτης δραστικότητας στο σύνδρομο Tourette και την επιληψία. Είναι πολύ σημαντικό, ότι για κάθε ιατρική χρήση μόνο ένα σκεύασμα θεωρείται μελετημένο και δεν είναι καθόλου αυτονόητη η γενίκευση.

Με βάση τις μελέτες, για κάθε 100 ασθενείς που λαμβάνουν THC για ιατρικούς λόγους, ο 1 θα εμφανίσει ψύχωση, χωρίς να μπορεί να προσδιοριστεί εκ των προτέρων η σχετική προδιάθεση. Δεν υπάρχουν επιστημονικές αντιρρήσεις σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες στη γνωστική λειτουργία από τη μακροχρόνια χρήση, όπου έχουν γίνει επιβεβαιωμένες παρατηρήσεις μόνιμης εξασθένισης της μνήμης και των αντανακλαστικών. Ας σημειωθεί επίσης ότι όλες οι αρνητικές πτυχές μεγεθύνονται εάν η χρήση ξεκινά στην αρχή της εφηβείας.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία ότι η χρήση προϊόντων κάνναβης αυξάνει τον κίνδυνο άλλων ψυχιατρικών ή σωματικών διαταραχών. Ωστόσο, η αδυναμία αναψυχής ή κοινωνικής λειτουργικότητάς μας χωρίς τη χρήση ουσιών εξ ορισμού θα πρέπει να προκαλεί το μέγιστο προβληματισμό ως προς την πορεία της ζωής μας.