Πώς να διεκδικείτε αποτελεσματικότερα

«Δεν σου επιβάλλομαι αλλά και δεν αποδέχομαι:

παίρνω απόσταση»

του Κωνσταντίνου Χρ. Σπίγγου, νευρολόγου*

Για πολλούς ανθρώπους η διαφοροποίηση από τους άλλους είναι δύσκολη. Πολλοί, ιδίως γυναίκες, θεωρούν ότι ο διαχωρισμός της θέσης τους από την άποψη των άλλων, ισοδυναμεί με επανάσταση ή ασέβεια, κάτι που όμως δεν ισχύει, διότι στο δίπολο «επιβάλλομαι ή μου επιβάλλονται», μπορεί να υπάρξει και η μέση οδός: η διαφοροποίηση. Ο εγκλωβισμός στο παραπάνω δίπολο οδηγεί πολλούς ανθρώπους σε σχέσεις που προκαλούν δυσφορία και έλλειψη κατανόησης.

Αν δυσφορείτε πια τόσο ώστε αποφασίσατε να πάψετε να δέχεστε αδιαμαρτύρητα την επιβολή των άλλων επάνω σας, θα πρέπει εξαρχής να βάλετε καλά στο μυαλό σας το εξής: η αλλαγή συνηθειών και η απώλεια «κεκτημένων» δεν γίνεται ποτέ δεκτή με χαρά από τους άλλους, όσο καλοπροαίρετοι ή κατανοητικοί και αν είναι: θα πρέπει λοιπόν να είστε έτοιμοι να τους στενοχωρήσετε. Αν όχι, αν αισθάνεστε ότι τους λυπάστε ή ότι οι δικές τους ανάγκες είναι σημαντικότερες για εσάς από τις δικές σας, οι παρακάτω βασικές αρχές, προς όσους θέλετε να κερδίσετε τη διαφοροποίησή σας χωρίς φόβο και πάθος και με την ελάχιστη δυνατή ζημιά, μάλλον θα σας είναι άχρηστες.

Τονίζεται, ότι χρειάζεται υπομονή: ανεξάρτητα από το ποιος τελικά θα επιβληθεί σε κάθε διαφωνία, το ζητούμενο είναι η διαφοροποίηση, η οποία προοδευτικά θα δημιουργήσει στους άλλους σεβασμό προς το πρόσωπό σας -και παράλληλα αυτοσεβασμό και λιγότερη αυτομομφή σε εσάς- και τελικά θα βελτιώσει τα ποσοστά επιτυχίας σας στην επικράτηση της δικής σας άποψης και όχι, φυσικά, στη μετατροπή εσάς σε δυνάστη των άλλων.

Η θεωρία

1. Να συμφωνείτε με τους ανθρώπους που σας κατηγορούν μόνο ως προς το κομμάτι που είναι αλήθεια και να αμφιβάλλετε ρητά για τα κομμάτια που δεν είναι αλήθεια.

2. Αν διαφωνείτε με κάτι, δηλώστε πάντα και ρητά αυτό που εσείς θα θέλατε, χωρίς όμως και «να χτυπιέστε στο πάτωμα» για να γίνει. Η διαφοροποίηση αρκεί.

3. Ζητάτε χρόνο για να σκεφτείτε όταν άλλοι σας πιέζουν για απαντήσεις «εδώ και τώρα»

4. Όταν δεν γνωρίζετε κάτι, λέγετε «δεν το ξέρω» και μην προσποιηθείτε ότι το ξέρετε.

5. Καταργήστε τις δικαιολογίες τόσο για τον εαυτό όσο και για τους άλλους. Φράσεις όπως «είμαι απλώς», «είναι απλώς», «είμαι μόνο», «είναι μόνο» (π.χ. «είναι απλώς η γραμματέας») θα πρέπει να εξαλειφθούν από το λεξιλόγιο και από τις σκέψεις σας.

6. Βγάλτε τα άκρα από την επικοινωνία σας διότι αποδυναμώνουν τα μηνύματά σας. Οι λέξεις «πάντα» και «ποτέ» (π.χ. «πάντα το αφήνεις εκεί», «ποτέ δεν κλείνεις την οδοντόκρεμα») θα πρέπει να εξαλειφθούν από το λεξιλόγιο και από τις σκέψεις σας.

7. Μην κατηγορείτε - βγαίνετε χαμένοι. Μιλήστε για το πώς αισθάνεστε όταν γίνεται κάτι και όχι για το πώς χαρακτηρίζετε αυτόν/ήν που το έκανε.

8. Αν εισπράξετε έπαινο, δεχτείτε τον χωρίς ταπεινοφροσύνη - απλά πείτε «ευχαριστώ». Με τον τρόπο αυτό «γεμίζουν οι μπαταρίες σας» ώστε να μπορείτε να γίνετε και δυσάρεστοι όταν χρειάζεται.

9. Ζητούμενο είναι, όταν πια εξασκηθείτε, να μπορείτε να λέτε προκαταβολικά τη λέξη «όχι» όταν δεν θέλετε να κάνετε κάτι.

10. Αυτές οι «δέκα εντολές» θα πρέπει να είναι και οι τελευταίες που θα ακολουθήσετε πειθήνια στη ζωή σας!

Και η πράξη: «Κάνε το Χ για μένα» ή «μην κανείς το Υ σε μένα»

Α. Προϋποθέσεις του τι να πείτε:

1. Κάνετε αρχικά την περιγραφή των πράξεων του άλλου με όσο πιο αντικειμενικό τρόπο, σαν να μην είστε εσείς ο αποδέκτης τους.

2. Κάνετε σαφή λεκτική αναφορά στο πώς νιώθετε ως συνέπεια των πράξεων αυτών (πολλοί άνθρωποι δεν «διαβάζουν» τη γλώσσα του σώματος).

3. Μιλάτε μόνο σε πρώτο πρόσωπο (απαγορεύεται εντελώς η χρήση φράσεων που περιέχουν το «είσαι»).

4. Ζητήστε συγκεκριμένη εναλλακτική συμπεριφορά από τον άλλο την οποία περιγράφετε με κάθε λεπτομέρεια.

5. Δηλώστε τις συνέπειες που θα έχει ο άλλος αν αγνοήσει το μήνυμα σας. Εδώ οπωσδήποτε δεν πρέπει να υπερβάλλετε, υπό την έννοια ότι δεν πρέπει να απειλήσετε ποτέ με κάτι που ξέρετε προκαταβολικά ότι δεν γίνεται να τηρήσετε.

Β. Προϋποθέσεις του πώς να το πείτε:

1. Χρονική στιγμή: γενικά, η καλύτερη πρακτική είναι να ανταποκριθείτε άμεσα. Αυτό θα επιτρέψει την ακριβή μεταφορά των συναισθημάτων σας. Αν αργήσατε, προσπαθήστε πρώτα να συντονιστείτε συναισθηματικά.

2. Σωματική απόσταση: όντας πολύ κοντά ή πολύ μακριά μπορεί να προσβάλλετε κάποιον ή να επηρεάσετε αρνητικά την ικανότητα μεταφοράς του μηνύματος σας.

3. Στάση του σώματος: η ευθεία πρόσωπο με πρόσωπο στάση προς το άλλο άτομο δείχνει πιο προσωπική, από ό,τι η στροφή μακριά ή στο πλάι. Η σκυφτή στάση μεταφέρει αντίθετο μήνυμα. Σε ένα πολύ ψηλότερο άτομο από εσάς μπορείτε να ζητήσετε να καθίσετε ή να κρατήσετε απόσταση τόση ώστε να μη χρειάζεται να στρέφετε το κεφάλι και το βλέμμα προς τα πάνω.

4. Έκφραση του προσώπου και χειρονομίες: το αίτημά σας πρέπει να ταιριάζει με το μήνυμά σας. Το αίτημα έχει συναισθηματική αξία για εσάς η οποία και δεν πρέπει να αποκρύβεται στην έκφραση του προσώπου σας (η έντονη οργή μπορεί απλά να μετατραπεί σε σοβαρή ανέκφραστη στάση αλλά όχι σε προσποίηση άνεσης)

5. Επαφή με τα μάτια: κοιτώντας μέσα στα μάτια χωρίς επίδειξη αμηχανίας προς το άτομο στο οποίο μιλάτε, δίνετε καλύτερα το μήνυμα της ευθύτητας και της αποφασιστικότητας. Η αποφυγή επαφής με το βλέμμα μεταφέρει τα αντίθετα μηνύματα. Από την άλλη, με έντονο «κάρφωμα», μπορεί επίσης να επιτευχθεί αντίθετο αποτέλεσμα, αφού μπορεί να κινητοποιηθούν αμυντικά αντανακλαστικά στο άλλο άτομο. Προσπαθήστε ώστε οι στιγμές βλεμματικής επαφής να συντονίζονται με το μέγιστο βαθμό έκφρασης των συναισθημάτων σας ή με τη σημαντικότερη πλευρά του μηνύματός σας.

6. Φωνή: ένα σταθερό επίπεδο ακουστό καθαρά είναι σαφές και πειστικό χωρίς να εκφοβίζει ή να εκνευρίζει. Αν το άλλο άτομο ανεβάσει τον τόνο, εξασκηθείτε στο να κρατήσετε το δικό σας σταθερό, καθώς αυτό φέρνει πάντα αποτέλεσμα

7. Όταν μιλά ο άλλος: «ακούω τον άλλο» δεν σημαίνει «υπακούω τον άλλο». Ίσα-ίσα η ενεργητική ακρόαση θεωρείται μέρος της καλής ικανότητας διεκδίκησης. Στην ενεργητική ακρόαση, ο ακροατής επιβεβαιώνει αυτό που είπε και που αισθάνεται ο άλλος, επαναλαμβάνοντας το μήνυμα του, ώστε αυτός να συμφωνήσει με την επαναδιατύπωση του μηνύματός του. Με τον τρόπο αυτό δεν αμφιβάλλει ότι δεν έγινε κατανοητός και η αμέσως μετά διατυπωμένη δική σας διαφωνία μαζί του θα ενισχύεται. Η τεχνική αυτή προϋποθέτει εξάσκηση στην υπομονή, ώστε να αφήνουμε τον άλλο να τελειώσει την κουβέντα του, όσο θυμό ή αντίδραση και αν μας προκαλεί.

*Υπό δημοσίευση στο περιοδικό Life Positive , 3/2011.