'Hierna links, bronnen, artikelen, documenten, verwijzingen en achtergronden bij de diverse 'koloniale sporen' in Halle. Deze koloniale sporen zijn terug te vinden op deze website, in de folder, de wandeling en de fietstocht. Wie meer wil weten en ontdekken kan hier terecht.'

Grote Markt - Stadhuis - gedenkplaat Hendrik Conscience

'Op de Grote Markt bevindt zich het stadhuis dat van van 1608 tot 1616 in Vlaamse renaissancestijl werd opgetrokken. Een gedenkplaat (1912) op de zijgevel aan de kant van de Basiliekstraat herinnert aan het verblijf van de schrijver Hendrik Conscience (1812-1883) in Halle. Conscience werd van meet af aan financieel gesteund door koning Leopold I (1790-1865). Hij benoemde hem ook tot leraar Nederlands van zijn kinderen. Conscience verbleef geregeld in Halle in herberg ‘Lamme Gisj’ (heden nog steeds een café Ninoofsesteenweg 231) om zijn dochter Maria en zijn schoonzoon, vrederechter Gentil Antheunis te bezoeken (hier ook gedenkplaat uit 1932). Op zoek naar prestige en afzetgebieden ondernam Leopold I meerdere pogingen om kolonies te verwerven voor het jonge België. Zonder succes evenwel.  De roman Batavia (1858) van Conscience is de eerste Vlaams koloniale roman. Batavia weerspiegelt de koloniale ambities van Leopold I en illustreert de Europese koloniale blik op de wereld.'

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Batavia van Hendrik Conscience, de eerste Vlaamse koloniale roman
https://verslagenenmededelingen.be/index.php/VM/article/view/54

Opmerking : je kan Batavia hier bekijken en lezen via Google books.

Kill the Indian, save the Man: 'Batavia' als illustratie van de Europese blik op de weidse wilde wereld van ‘de ander’.  door Mohamed Barrie & Sibo R. Kanobana
https://letterenhuis.be/nl/pagina/mohamed-barrie-sibo-r-kanobana-lezen-batavia-van-hendrik-conscience

Leopold I van België

https://nl.wikipedia.org/wiki/Leopold_I_van_Belgi%C3%AB

Guatemala, Brazilië, Marokko en zelfs China: ook deze landen had België ooit in het vizier om een kolonie te stichten
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/12/21/de-andere-koloniale-avonturen-van-belgie-buiten-congo-guatemala/

De vergeten kolonie van Leopold I voor arme lui: het verhaal achter de Verapazbrug die in Gent verrijst
https://radio1.be/lees/de-vergeten-kolonie-van-leopold-i-voor-arme-lui-het-verhaal-achter-de-verapazbrug-die-in-gent-verrijst

Bibliotheek Halle : François, Peter, Hendrik Conscience in Halle, de stad “waar hij verbleef” Conscience in de Zennevallei (1851-2012), Zuidwestbrabants Museum, Halle, 2012.

Renders, Luc, Batavia van Hendrik Conscience, de eerste Vlaamse koloniale roman. 2014
In : https://verslagenenmededelingen.be/index.php/VM/article/view/54

Renders Luc, Koloniseren om te beschaven. Het Nederlandstalige Congoproza van 1596 tot 1960, Gramadoelas, Hasselt, 2019.

Wikipedia  :  Eurocentrisme
https://nl.wikipedia.org/wiki/Eurocentrisme

Wikipedia : Hendrik Conscience
https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Conscience

Grote Markt - Basiliek

'Een hoogtepunt bij een bezoek aan Halle is uiteraard de basiliek met haar Zwarte Madonna. De verering van dit  beeldje van Maria met het kindje Jezus zorgde ervoor dat Halle een belangrijk bedevaartsoord werd.   In 1910 werd onder impuls van deken Andreas Michiels (1871-1931) het vroegere hoofdaltaar (1533), dat in opdracht van Keizer Karel V (1500-1558) werd vervaardigd door kunstenaar Jan Mone (1480-1554) verplaatst naar de Trazegnieskapel.  In datzelfde jaar werd het nieuwe hoofdaltaar met versiering van verguld koper, zilver en email geplaatst bij de 500ste verjaardag van de kerkwijding. Opvallend aan het huidige hoofdaltaar zijn de figuren en wapenschilden, met onder meer ook de zwarte krijger uit Congo met het wapenschild van Congo-Vrijstaat (1885-1908) van Leopold II (1835-1909). Het blauw en de vijfpuntige gele ster is nog steeds in de huidige vlag van Congo terug te vinden.'

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Médard-Jules Van den Weghe,  Korte geschiedenis van onze Lieve Vrouw van Halle, Halle, 1912.

Belgisch Congo: Leopold II’s koloniale erfenis
https://historiek.net/leopold-iis-koloniale-erfenis/8454/

Bibliotheek Halle : Franssens, Marcel, De bouwgeschiedenis van de Halse Sint-Martinusbasiliek. Uitgave Stad Halle, 2015.

Wikipedia : Sint-Martinusbasiliek (Halle)

Baron Jacquesstraat - straatnamen

'Een aantal straatnamen rond het stadhuis (1994) aan het Oudstrijdersplein verwijzen naar de band tussen Congo en Halle. In 1937 werd op vraag van de Koloniale Kring van Halle de Gasmeterstraat omgedoopt tot Baron Jacquesstraat. Ook andere ‘koloniale pioniers’ kregen in de buurt een straatnaam : Victor Baetens, Albrecht Ardevel en Felix Steens.  Zij waren allen actief in Congo-Vrijstaat. Van 1885 tot 1908 was Congo-Vrijstaat het privébezit en wingewest van Leopold II. Het is bij uitstek een voorbeeld van het ‘plunderkolonialisme’ in de 19de eeuw. Jules Jacques speelde een kwalijke rol bij de rubberwinning vooral door de meedogenloze terreur waarmee hij te werk ging. Het koloniale project in deze periode was gebaseerd op dwangarbeid en op die manier enorm winstgevend temeer omdat de vraag naar rubber door de net ontwikkelde rubberband erg groot was. Op 21 maart 2018 werd bij zijn straatnaambord een QR-code met toelichting geplaatst. De gewelddadige verovering van Congo is ondertussen wetenschappelijk goed gedocumenteerd.'

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Senelle, Clement, Léopold II et la Charte coloniale : de l'état indépendant du Congo à la colonie belge. Mols, Wavre, 2009.

Baron Jacquesstraat blijft bestaan, maar krijgt nieuwe bijklank

https://www.persinfo.org/nl/nieuws/artikel/baron-jacquesstraat-blijft-bestaan-maar-krijgt-nieuwe-bijklank/34131

Maar één straatnaam met koloniale link veranderd sinds discussie rond koning Leopold II opnieuw oplaaide
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/29/straatnamen-met-koloniale-link-leopold-ii-veranderd/

Dewulf Marjan & André Gysel, Alphonse Jacques de Dixmude. Historische interpretatie van een omstreden figuur, Stichting KunstboekDiksmuide, 2016.

Kodak in the Congo: The Untold Story of Alice Seeley Harris
https://www.youtube.com/watch?v=rstFCn3r1BE

Alice Seeley Harris, de nachtmerrie van Leopold II
https://ongelijkheid.be/Alice-Seeley-Harris-de-nachtmerri
Wikipedia : Alphonse Jacques de Dixmude
https://nl.wikipedia.org/wiki/Jules_Jacques_de_Dixmude

Zenneterras - Zennevallei

'Het Zenneterras is een goede plaats om stil te staan bij de transitie van de Zennevallei.  Halle ligt langs het kanaal Brussel-Charleroi en dat was in de 19de eeuw een ideale plek om industriële activiteiten te ontplooien.

In de Zennevallei getuigden onder meer de grote fabrieken Lecoq en Bollinckx van deze sociaal-economische ontwikkeling. Deze fabrieken zijn inmiddels verdwenen maar brachten rijkdom in de Zennevallei.

Bij Lecoq op Nederhem werden treinstellen, bruggen, metalen constructies en spoorwegmateriaal vervaardigd. In de volksmond heet de Nederhembrug trouwens nog steeds ‘Brug van Lecoq’.  De motorenfabriek Bollinckx in Buizingen was een bekende fabrikant van gasmotoren en stoommachines. Het orderboek van de Lecoq en Bollinckx was ook gevuld met bestellingen voor Belgisch-Congo.  Typerend voor het industrieel kolonialisme is enerzijds de aanvoer van grondstoffen vanuit de kolonie maar anderzijds ook de rol van de kolonie zelf als afzetgebied voor industriële producten.

Vandaag evolueert de Zennevallei, gedomineerd door de economische ABC-as (Antwerpen - Brussel - Charleroi), naar een gevarieerde leefomgeving met een groen lint langs de Zenne.'

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Buelens Frans, Congo 1885-1960. Een financieel-economische geschiedenis, EPO, Berchem, 2007.

Onze droom: een plan voor de Zennevallei
https://www.zinderendezenne.be/

Fabrieksburen zet industrieel erfgoed Zennevallei in de kijker

https://www.ringtv.be/nieuws/fabrieksburen-zet-industrieel-erfgoed-zennevallei-de-kijker

Fabrieksburen: industrie in de Zennevallei

https://www.erfgoedplus.be/nieuwsbericht/fabrieksburen-industrie-in-de-zennevallei

Publicatie 'Fabrieksburen. Industrie in de Zennevallei'

https://zender.be/product/fabrieksburen-industrie-in-de-zennevallei/

Albertpark - koloniale beelden

'De twee koloniale beelden in het Albertpark zijn een initiatief van de Koloniale Kring van Halle (1920-1966). In 1932 werd het beeld voor Halse Congo-pioniers van beeldhouwer Dolf Ledel (1893-1976), onthuld.  De bronzen buste van Leopold II van Arthur Dupagne (1895-1961), werd in 1953 ingehuldigd. Belgisch-Congo was van 15 november 1908 tot 30 juni 1960 een kolonie van België. Congo werd steevast voorgesteld als een ‘modelkolonie’ en de ‘weldaden’ en het ‘beschavingswerk’ kregen een prominente plaats. De overzeese kolonie werd een voorbeeld van nationale trots waarbij het wanbeleid en de gruwelpraktijken van de kolonisering zelf werden toegedekt.  Naar aanleiding van de wereldwijde antiracistische protestacties in 2020 besloot het Halse stadsbestuur te breken met de eenzijdige verheerlijking van de koloniale tijd.  Met een kritische duiding en een ruimtelijke ingreep werden de beelden in het stadspark herkaderd en is het nu een plek met ruimte voor herinnering en reflectie en een betere verstandhouding.'

Links, bronnen, artikelen, documenten :

SPIJT IS NIET GENOEG, Miel Clement

https://salonvansisyphus.wordpress.com/2020/07/11/spijt-is-niet-genoeg/

Koloniale beelden stadspark krijgen meer kritische duiding en nieuwe ruimtelijke aankleding

https://www.halle.be/nieuwsberichten/koloniale-beelden-stadspark-krijgen-meer-kritische-duiding-en-nieuwe-ruimtelijke

Notre Congo. Onze Kongo. La propagande coloniale belge dévoilée.
https://www.cec-ong.org/actualite/livre-notre-congo-onze-kongo-la-propagande-coloniale-belge-devoilee.html

In Belgian town, Monuments Expose a Troubled Colonial Legacy
https://www.voanews.com/a/usa_race-america_belgian-town-monuments-expose-troubled-colonial-legacy/6191846.html

Lucas Catherine, Het dekoloniseringsparcours. Wandelen langs Kongolees erfgoed in België.
https://www.epo.be/nl/geschiedenis/4020-het-dekoloniseringsparcours-9789462671799.html

Cardijnplein

'België en Congo zijn nauw met elkaar verbonden en diepgaande connecties zijn in zowat alle maatschappelijke geledingen terug te vinden.  In ons collectief geheugen echter is Belgisch-Congo nu haast verdrongen tot een voetnoot. Zo was ook bijvoorbeeld de Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) van Kardinaal Jozef Cardijn actief in Congo. Het Belgische koloniale systeem steunde op drie pijlers, de drie K’s : ‘Koning’ (koloniale overheid), ‘Kapitaal’ (ondernemingen), Kerk (‘onderwijs’). Het is belangrijk dat we de persoonlijke inzet van individuen die werkzaam waren in Congo onderscheiden en afwegen tegenover de impact van het koloniale systeem op zich.  We mogen personen niet gelijkschakelen met structuren. De optelsom van individuele intenties staat niet gelijk aan het systeem zelf dat gebaseerd was op uitbuiting, segregatie en racisme. De groeiende aandacht en doorbraak van de mensenrechten na de Tweede Wereldoorlog bracht het antikoloniale bewustzijn en verzet in een stroomversnelling.'

Links, bronnen, artikelen, documenten :

POSSOZ, Emile (Halle, 8 mei 1885 – Sint-Lambrechts-Woluwe, Brussel 12 juni 1969), magistraat en etnoloog.
https://www.kaowarsom.be/nl/notice_possoz_emile

 Olifant - Grote Markt 

'Deze thematische wandeling is een uitnodiging om onze kijk op het koloniaal verleden niet te reduceren tot een zwart-witverhaal, om niet zoals de personages in de oude vertelling ‘De blinde mannen en de olifant’ vast te houden aan de eigen ‘waarheid’. Het verhaal gaat over zes blinde reizigers die op hun levensweg tegen verschillende delen van een olifant aanlopen. Elke blinde man creëert vervolgens zijn eigen versie van de realiteit, gebaseerd op zijn eigen beperkte ervaring en perspectief.  Zo wordt de slagtand van de olifant een speer, de slurf een slang, de poot een boomstam, de staart een touw, zijn oor een waaier en de flank een muur. Dit verhaal is een metafoor voor de noodzaak van een verbindende dialoog die inzicht brengt en het hele verhaal vertelt.

Zie je de Olifant op de Grote Markt ?'

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Burgerhuis De Olifant
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/39493

De Kongolese Olifant, een verhaal met prentjes maar niet van Côte d’Or
https://salonvansisyphus.wordpress.com/2019/07/26/de-kongolese-olifant-een-verhaal-met-prentjes-maar-niet-van-cote-dor/

De steun voor dekolonisering in België in kaart gebracht: tussen politieke gevoeligheden en maatschappelijke aanvaarding. Tijdschrift Sociologie 3 (2022).

https://www.researchgate.net/publication/360317976_De_steun_voor_dekolonisering_in_Belgie_in_kaart_gebracht_tussen_politieke_gevoeligheden_en_maatschappelijke_aanvaarding

Goddeeris Idesbald, Lauro Amandine & Vanthemsche Guy (red.), Koloniaal Congo. Een geschiedenis in vragen. Polis, Kalmthout, 2020.

Kerkhof Halle

• Belgisch militair kerkhof, maar ook een Brits militair kerkhof.
  Er liggen 106 Britten, 2 Australiërs, 1 Canadees en 1 Indiër begraven.

• Grafsteen Rij A, graf 58 : brigade-generaal Doyle ?!? … Hij was de broer van de Britse schrijver Arthur Conan Doyle, bekend voor zijn verhalen over Sherlock Holmes. Maar schreef in 1909 ook : ​​’The Crime of the Congo’ over de schendingen van de mensenrechten in Congo Vrijstaat van Leopold II.

• De meerderheid van de slachtoffers overleden na de wapenstilstand als gevolg van de opgelopen verwondingen of aan de Spaanse griep (= dodental van deze wereldwijde epidemie was groter dan het totale dodental van de Eerste Wereldoorlog).

• In tegenstelling tot andere koloniale mogendheden werden door België geen troepen aangevoerd vanuit zijn kolonie. Dit was een bewuste politiek van de Belgische regering omdat deze vreesde dat dit een emancipatie-effect zou hebben op de zwarte soldaten. Uiteindelijk hebben 32 zwarte soldaten meegevochten in België, maar deze waren hier al van voor de eerste wereldoorlog (goed gedocumenteerd in boek ‘Congo aan de IJzer’).

• Maar in Afrika werd ook slag geleverd - het was een wereldoorlog - en heeft het Belgische koloniale leger, de Force Publique, overwinningen behaald tegen de Duitsers. Bekend is de slag om Tabora.  Dit is de reden waarom na wereldoorlog 1 Rwanda en Burundi in Belgische handen zijn gekomen. Pijnlijk is dat bij 11 november herdenkingen de Congolese soldaten vaak worden vergeten. Naar schatting waren er in de Force Publique 18.000 soldaten en 280.000 dragers betrokken in de oorlog in Duits Oost-Afrika. Tienduizenden Congolezen stierven.

• Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de Force Publique, het leger van Belgisch-Congo, een belangrijke rol gespeeld.
  
  

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Congo aan de IJzer
https://radio1.be/lees/congo-aan-de-ijzer
Congo aan den Yser: tragiek en heroïek van de underdog
https://faro.be/blogs/faro/congo-aan-den-yser-tragiek-en-heroiek-van-de-underdog

The Crime of the Congo
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Crime_of_the_Congo

Vader Sherlock Holmes bezocht Halle

https://radio2.be/lees/vader-sherlock-holmes-bezocht-halle

Toespraak Eunice Yahuma op 11 november 2021 Grote Markt Halle
https://www.youtube.com/watch?v=XJPmMrgxApQ

75 jaar geleden: Congolezen mogen niet helpen bij bevrijding van Europa
Kris Quanten, Koninklijke Militaire School.
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/drafts/jan-ouvry/75-jaar-geleden-congolezen-mogen-niet-helpen-bij-bevrijding-van/

Claesplein Lembeek

• Dorpsgezicht. Op oude prent zie je opschrift 'Colruyt' (hier begon het voor Colruyt). Op de prent is leesbaar : C° Coloniale & Vinicole.

• Ook later op muur van de magazijnen op de Bergensesteenweg in het centrum van Halle (waar nu Bio Planet & Dreamland is) stond verwijzing naar “koloniale waren” (bron : herdenkingsboek Colruyt).

• In centrum van Lembeek was ook een rubberfabriek : daarover is weinig bekend.
  
  

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Colruyt Group, Van familiebedrijf tot familie van bedrijven, Colruyt Group 1925 -2013, een terugblik. Colruyt Group, Halle, 2017.

Vandenplas D., Lembeek in oude prentkaarten. Deel 2, Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 1994.

Congo Lembeek

• Zicht op Tubize & zicht op Domein Victor Brien, nu een ULB domein en gebouw.

• Onzekerheid over herkomst naam ‘de Congo’. In België zijn er 37 straten met verwijzing naar Congo : Kongostraat … rue du Congo (Tubize). De verspreiding van de naam Congo hangt samen met de verwevenheid met de Belgische koloniale geschiedenis. Gaf namen van ‘de Congo’ aan cafés, afgelegen gehuchten, enzovoort.

• Victor Brien (geen kinderen) heeft zijn privé domein en kasteel dat we hier zien in Lembeek overgemaakt aan de ULB waar hij professor is geweest. Deze mijningenieur heeft carriere en fortuin gemaakt als beheerder van SIMKAT, een Société Générale bedrijf voor de ontginning van koper in Katanga (de voorloper van Union Minière, nu UMICORE). De Société Générale controleerde via Simkat de mijnexploratie en mijnexploitatie in Congo.

• Gedurende vele jaren vormde de kanaal-as Charleroi / Brussel / Antwerpen (ABC-as) de economische ruggengaat van België. De fabriek Forges de Clabecq nu ontmanteld is geen opvallend herkeningspunt meer in het landschap.

• Om bij het financieel-economisch perspectief te blijven :
  ° in Buizingen was er bijvoorbeeld de belangrijke motorenfabriek Bollinckx (op de plek waar nu karting is), hier werden bijvoorbeeld de motoren gemaakt voor Congoboten en vrachtwagens
  ° in Halle bij de brug aan het zwembad (‘Brug van Lecoq’) was er de metaalfabriek Ateliers de Construction Lecoq, waar metaalconstructies zoals bruggen voor Congo werden gemaakt.
  Beide bedrijven zijn concrete voorbeelden van het industrieel kolonialisme : aanvoer van grondstoffen uit de kolonie en de kolonie als afzetgebied voor industriële producten.

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Hallerbos - Lembeekbos - Maasdalbos
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/135379

Victor Brien, géologue du Congo (Ensival, 8.4.1876 — Bruxelles, 25.11.1959) / SLUYS, M. - 368-373
http://www.kaowarsom.be/documents/BULLETINS_MEDEDELINGEN/1960-2.pdf

Bollinckx Buizingen

De firma Bollinckx uit Buizingen was al sinds 1890 een bekende fabrikant van gasmotoren en stoommachines.
Niet lang daarna produceerde men ook vrachtwagens.

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Bollinckx https://nl.wikipedia.org/wiki/Bollinckx

Tuinwijk Buizingen en Cité Bollinckx https://inventaris.onroerenderfgoed.be/themas/16976

Herisemmolen https://ifthenisnow.eu/nl/pointsofinterest/herisemmolen

Bollinckx-stoommachine in Istanbul http://www.industrieelerfgoed.be/sites/Bollinckx-stoommachine-in-Istanbul

Lecoq Halle

De negentiende eeuw was ‘the new iron age’, het tijdperk waarin ijzer hét materiaal werd.
Voorbeeld in Halle : fabriek Lecoq.

Links, bronnen, artikelen, documenten :

CLEMENT, Raymond, Een Hals Constructiebedrijf met wereldfaam ca.1900.
In: Hallensia, jrg.24,nr 4, oktober-december 2002, p. 26-30.)

IJzerconstructies http://www.industrieelerfgoed.be/erfgoed/ijzeren-constructies
IRON AND STEEL CONSTRUCTION WORKSHOPS IN 19TH AND EARLY 20TH CENTURY BELGIUM https://www.scipedia.com/wd/images/2/25/Draft_Content_759896223p690.pdf

Website Great Southern of Spain Railway Company Limited
(onder meer bij 'People' & 'Construction' & 'Companies' concrete verwijzingen naar Lecoq)

https://www.gssr.es/people.php

https://www.gssr.es/construction.php

https://www.gssr.es/companies.php

Wikipediapagina brug in Porto waarbij Lecoq deelnam aan wedstrijd voor de constructie
(link met Lecoq is rood)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Luis_I-brug

Portrettengalerij

Hoewel dit lijstje lang niet volledig is vind je vele Halse namen die verweven zijn met Congo. 
De portretten hierna werpen een licht op een bepaald aspect van onze koloniale geschiedenis.  

• Ernest Courtois (1856-1884)
  
  

In 1883 vertrok Hallenaar Ernest Courtois naar Congo. Hij was net afgestudeerd als apotheker. Nog geen jaar later -hij was amper 28 jaar- stierf hij op de Congostroom, aan boord van de stoomboot Royal. In opdracht van Leopold II was hij samen met de ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley (1841-1904) in Congo om verdragen te sluiten met inheemse leiders en handelsposten te vestigen. Koloniale expedities op de Congorivier zoals deze waarbij Ernest Courtois is overleden, waren een belangrijke inspiratiebron voor het wereldberoemde boek The Heart of Darkness (1899) van Joseph Conrad (1857-1924).

Link :

Het Koloniale Geheugen van Halle. Deel 1. Ernest Courtois
https://studylibnl.com/doc/616996/het-koloniale-geheugen-van-halle.-deel-1.-ernest-courtois

Jean-Pierre Laus, Congoforum 22/03/2007, deel 1 van Het Koloniale Geheugen van Halle
https://www.congoforum.be/2007/03/22-03-07-het-koloniale-geheugen-van-halle-deel-1-ernest-courtois/

Wikipedia  : https://nl.wikipedia.org/wiki/Ernest_Courtois

• Gentil Antheunis (1840-1907)
  
  

In 1905 schreef Gentil Antheunis de tekst van het lied Vers l’avenir / Naar Wijd en Zijd, opgedragen aan Leopold II (1835-1909). Het werd het volkslied van Belgisch-Congo en bleef dat tot 1960. Deze artistieke vrederechter was de schoonzoon van Hendrik Conscience.

Link :
WIKIPEDIA : https://nl.wikipedia.org/wiki/Gentil_Theodoor_Antheunis

Naar wijd en zijd
https://nl.wikipedia.org/wiki/Naar_Wijd_en_Zijd

Vers 'l'avenir
https://www.youtube.com/watch?v=UCmsKtbSouU

• Victor Brien (1876-1959)
  
  

In 1936 werd het Lembeekbos, 120 hectare groot, eigendom van Victor Brien. Hij  laat er een kasteel bouwen. Na zijn dood werden het kasteel en het bos bezit van de ULB (Université libre de Bruxelles). Victor Brien, mijningenieur en ULB-professor, heeft zijn fortuin vergaard als bestuurder van de mijnbouwmaatschappij Société Industrielle et Minière du Katanga (Simkat). De Société Générale controleerde onder meer via Simkat de ontginning van mijnen in Congo.

Link :

'TRABEKA – General contractor in Africa and Belgium (1924–39)'
In : History of Construction Cultures Volume 1

• Jean François Cuvelier (1882-1962)
  
  

Van 1907 tot 1937 was deze Hallenaar bijzonder actief als missionaris in Congo. Hij maakte daarna naam met zijn studies over Congo, waaronder ‘Het Oud-Koninkrijk Kongo / L’ancien Royaume de Congo’ in 1941. In Halle was hij erevoorzitter van de Geschied- en Oudheidkundige Kring.

Link :

Jean François Cuvelier
https://www.kaowarsom.be/documents/bbom/Tome_VIII/Cuvelier.Jean_Francois.pdf

• Emile Possoz (1885-1969)
  
  

Deze oudste zoon van notaris Joseph Possoz (1857-1942) was een stads- en studievriend van Jozef Cardijn (1882-1967). Hij leidde een een bewogen leven in het teken van Congo en Cardijn.  In 1926 vertrok hij naar Congo waar hij werkzaam was als magistraat in het koloniaal rechtssysteem. Emile Possoz maakte  etnologische studies en verdiepte zich  in het Congolese gewoonterecht.  Hij werkte samen met de wereldvermaarde pater Placide Tempels (1906-1977), bekend van het ophefmakende en invloedrijke boek Bantoe-filosofie (1945).

Link:

Emile Possoz (door Piet Clement)
https://www.kaowarsom.be/nl/notice_possoz_emile

Wikipedia : https://nl.wikipedia.org/wiki/Emile_Possoz

• Jan van den Weghe (1920-1988)
  
  

Deze Vlaamse dichter en schrijver was van 1952 tot 1960 koloniaal ambtenaar in Belgisch-Congo. Hij was er werkzaam in het onderwijs. Schreef enkele koloniale romans, waaronder  En elke dag rees weer de zon (1963) en Djiki-djiki (1972).

Link :

WIKIPEDIA : https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_van_den_Weghe

Van den Weghe, Jan. Maakt deel uit van: Koloniale literatuur
https://schrijversgewijs.be/schrijvers/van-de-weghe-jan/

• Jean-Pierre Laus (1949-2020)
  
  

Hij was een pionier van de mondiale actie en dekoloniseringsbeweging in Halle.  De jaarlijkse herdenking van de moord op Patrice Lumumba op 17 januari in Halle is zijn initiatief.  Zijn engagement en studiewerk leverden de basis voor deze wandeling langs koloniale sporen.

Link :

09.09.09 Halle: nieuwe tekst voor beeld Leopold II

https://www.congoforum.be/2009/09/09-09-09-halle-nieuwe-tekst-voor-beeld-leopold-ii/

Hallenaar en wereldburger Jean-Pierre Laus (70) onverwacht overleden: “Hij had een groot hart voor iedereen”

https://www.hln.be/halle/hallenaar-en-wereldburger-jean-pierre-laus-70-onverwacht-overleden-hij-had-een-groot-hart-voor-iedereen~a9e99677/

Halle November Wereldmaand eert Jean-Pierre Laus (1949-2020)

https://www.dewereldmorgen.be/community/van-struikelblok-naar-stapsteen-halle-november-wereldmaand-eert-jean-pierre-laus-1949-2020/

Extra linken

• Een portaal met een verhaal

Het Driekoningenportaal van de Basiliek van Halle dateert van 1385 in een periode waarin het verhaal van de Drie Koningen populair was. Het is opvallend dat de zwarte koning niet minderwaardig wordt uitgebeeld, maar met respect en met gelijke status. Dit wereldbeeld verandert na 1492. Met de opkomst van het kolonialisme en het kapitalisme verandert de beeldvorming over zwarte mensen echter grondig.

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Nederveen Pieterse, Jan,  Wit over Zwart. Beelden van Afrika en zwarten in de westerse populaire cultuur, Tropeninstituut, Amsterdam, 1990.

Westerse beeldvorming over zwarten door de eeuwen heen.

Zwart maar bekoorlijk ?
https://studylibnl.com/doc/739491/westerse-beeldvorming-over-zwarten-door-de-eeuwen-heen--m...

Otele, Olivette, Une histoire des noirs d'Europe. De l'Antiquité à nos jours. Albin Michel, Paris, 2022.

• De eerste zwarte Afrikaan in Halle ?

Het vroegst bekende zelfstandige portret van een zwarte man uit de geschiedenis van de westerse schilderkunst hangt in het Rijksmuseum Amsterdam en is het werk van Jan Mostaert (ca. 1474-1552/53). Op het schilderij staat Christoffel De Moor die als lijfwacht Keizer Karel V begeleidde op zijn reizen door Europa.  In die hoedanigheid trok hij in 1520 met Keizer Karel op bedevaart naar Halle. Jan Mostaert schilderde hem iets later. Op zijn muts herinnert het pelgrimsmedaillon van Halle aan deze pelgrimstocht.

In het streekmuseum Den Ast in Halle hangt een reproductie.

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Wie was de eerste Zwarte Afrikaan in Brussel ?

https://salonvansisyphus.wordpress.com/2019/08/22/wie-was-de-eerste-zwarte-afrikaan-in-brussel/

Jan Mostaert en zijn bedevaart naar Halle
https://historiek.net/jan-mostaert-en-zijn-bedevaart-naar-halle/11062/

Revealing the African Presence in Renaissance Europe

Joaneath Spicer
https://www.academia.edu/62070959/Revealing_the_African_Presence_in_Renaissance_Europe?email_work_card=title

Otele, Olivette, Une histoire des noirs d'Europe. De l'Antiquité à nos jours.
Albin Michel, Paris, 2022.

• Van Leopold tot Lumumba

Tijdens de Koloniale Conferentie van Berlijn (1884-1885) ging de koloniale droom van Leopold II in vervulling.  Hoewel humanitaire argumenten naar voren werden gebracht voor de kolonisatie was economische winst toch de echte drijfveer.  Onder internationale druk en wegens de wrede exploitatie (‘rood rubber’) kwam in 1908 Congo onder Belgisch bewind. Op 30 juni 1960 werd Belgisch-Congo onafhankelijk.  De moord op zijn eerste premier, Patrice Lumumba, op 17 januari 1961 in Katanga symboliseert de overgang van het oude type kolonialisme naar het neokolonialisme : van open en directe vormen van uitbuiting naar verborgen en indirecte vormen van overheersing. 

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Getuigenissen bij de herdenking van Patrice Lumumba in Halle

https://www.youtube.com/watch?v=T4hRzb-hu7A

Laatste Brief van Patrice Lumumba : brief aan zijn vrouw Pauline
https://www.youtube.com/watch?v=Apj0oNnGwX4

Patrice Lumumba - Gedicht van Sameeh Al-Qassem

https://www.youtube.com/watch?v=lC2ph2wsEJU

Lessenreeks geschiedenis, kolonialisme, Congo https://www.arts.kuleuven.be/geschiedenis/EMvakdidactiek/documenten/

Pedagogische tools
Perspectieven op het koloniale verleden

Historisch dossier: Belgische kolonisatie in Midden-Afrika
https://www.belvue.be/nl/educatie/downloads/historisch-dossier-belgische-kolonisatie-in-midden-afrika

Senelle, Clement, Léopold II et la Charte coloniale : de l'état indépendant du Congo à la colonie belge. Mols, Wavre, 2009.

Tijdvakken

1000 - 1500

De economische opbloei van steden en staten in Europa in de middeleeuwen valt samen met de ontwikkeling van verschillende grote rijken in Azië, Afrika en Amerika. 

1500 - 1600

De ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus bereikte in 1492 de Amerika's.
Het startpunt van een explosief treffen tussen Europa, de Amerika's, Afrika en Azië.
Met een wereldwijde uitwisseling van mensen, dieren en planten als gevolg.

1600 - 1700

Europese landen verwierven met geweld een dominante positie in oude en nieuwe handelsroutes. 

De trans-Atlantische driehoekshandel, waarbij goederen en tot slaafgemaakte mensen werden verscheept,  was een belangrijk onderdeel van het handelskapitalisme. 

De start van roof, handel en uitbuiting op wereldschaal.

1700 - 1800

Tijdvak met belangrijke revoluties : de Franse en Amerikaanse, maar ook de Haïtiaanse Revolutie. In Haïti, toen een Franse kolonie, organiseerden tot slaaf gemaakte Afrikanen een opstand die leidde tot de oprichting van een onafhankelijke staat. ​Maar ook rassentheorieën staken de kop op. 

1800 - 1900

Veel Zuid-Amerikaanse landen werden onafhankelijk, de slavernij werd formeel afgeschaft en Europese mogendheden streefden naar een zo groot mogelijk bezit aan Afrikaanse koloniën. Terwijl in Europa de strijd voor democratie en sociale emancipatie vorm kreeg, drukte de industriële revolutie en de overmacht van Europese landen een steeds zwaardere stempel op de wereld.

1900 - 2000

Oorlogen veroorzaken enorm veel menselijk leed. Na de Tweede Wereldoorlog werd de VN (Verenigde Naties) opgericht (1945). Tegen de achtergrond van dekolonisatie en globalisering nam de wereldwijde strijd voor zelfbeschikking en mensenrechten toe. 

2000 - …

Het kolonialisme blijft nog steeds op velerlei vlakken doorwegen en vormt een bedreiging voor onze toekomst. De mondiale erfenis van het kolonialisme is een belangrijke hinderpaal voor vrede, democratie, mensenrechten, gelijkheid, internationale rechtvaardigheid, duurzaamheid. Omdat het kolonialisme doorleeft in het heden is dekoloniseren belangrijk.

Links, bronnen, artikelen, documenten :

Tien keer meer geschiedenis
https://www.theblackarchives.nl/meergeschiedenis.html

'Tien keer meer geschiedenis, Verzwegen geschiedenis op school'

https://www.youtube.com/watch?v=gu1Offd4i6M

10x meer geschiedenis
https://www.fawakaondernemersschool.nl/wereldburgerschapmeergeschiedenis/