Lumumba Dag Halle 2022

Van links naar rechts : Bart Legroux, Nicole Van Overstraeten, Andries Devogel, Eunice Yahuma, Willy Dessers, Miguel Estrada.

Herdenkingsmoment Patrice Lumumba
Zondag 16 januari 2022 om 11 uur
 in het stadspark van Halle

Miguel Estrada : 'Patrice Lumumba, internationaal icoon van het anti-koloniaal verzet, werd op 17 januari 1961 vermoord. Het is ondertussen een traditie in Halle om 17 januari niet onopgemerkt te laten voorbij gaan.'

Halle herdenkt Lumumba
Inleiding  door Eunice Yahuma
'Geachte aanwezigen,
Op 17 januari, is het precies 61 jaar geleden dat Patrice Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo, werd vermoord. Patrice Lumumba is niet alleen het symbool van de Congolese onafhankelijkheid, hij is in de wereld een icoon geworden van het anti-koloniaal verzet.

In Kinshasa op 30 juni 1960, op de dag van de onafhankelijkheid van Congo, houdt koning Boudewijn een paternalistische toespraak waarin hij het werk van Leopold II en de Belgische koloniale staat ophemelt.

Patrice Lumumba reageerde daarop met een historische speech die hem wereldberoemd maakt, maar tevens ook zijn doodvonnis betekent.

De idealen van Patrice Lumumba blijven tot vandaag een belangrijke inspiratiebron. Niet alleen voor de Congolezen, maar voor iedereen die zich inzet voor gerechtigheid en de mensenrechten in de wereld.

De Belgische parlementaire onderzoekscommissie rond de moord op Patrice Lumumba in 2001 stelde de verantwoordelijkheid van de Belgen vast bij de omstandigheden die geleid hebben tot de moord op Patrice Lumumba.

Vandaag (2021-2022) is opnieuw een parlementaire commissie aan de slag rond ons koloniaal verleden.  Ter herinnering : deze parlementaire commissie is in het leven geroepen na de wereldwijde Black Lives Matter-protesten in 2020. Herinner u ook de indrukwekkende Black Lives Matter-manifestatie van honderden actievoerders op zondag 7 juni 2020 hier in Halle op deze plek in het stadspark.

Recent werd een expertenrapport van deze commissie gepubliceerd met daarin een brede reeks van aanbevelingen.  Naast het belang van de wetenschappelijke historische kennis en waarheid speelt het onderwijs en de publieksgeschiedenis een belangrijke rol. 
Dit is de uitdaging : wat doen we met de historische waarheid ? 

Met de publicatie van dit expertenrapport van de parlementaire Congo-commissie wordt een nieuwe stap gezet in de verwerking van het koloniaal verleden van ons land. 

Hopelijk is deze Congo-commissie een echte nieuwe stapsteen in het noodzakelijk traject van dekolonisering van onze maatschappij. 

Er is de wil om meer aandacht te geven aan onze gezamenlijke geschiedenis.  Met extra aandacht aan dialoog over het koloniale verleden en het hedendaags racisme.  

Dit is niet alleen een kwestie voor musea of beelden die we hier voor ons zien staan.

Ik hoop dat de aanbevelingen van de expertencommissie ter harte worden genomen en we allemaal kunnen leren van deze aanbevelingen.

Bij deze grote maatschappelijke opgave dienen we alle geledingen, sectoren en actoren in de samenleving te betrekken.

Dit herdenkingsmoment vandaag wil daarom niet alleen mensen sensibiliseren rond kolonialisme, het is ook een moment van erkenning van het historische koloniale onrecht en een levendige oproep om er een toekomstgericht engagement aan te verbinden.

Ik geef nu graag het woord aan een aantal mensen die we hebben aangesproken om een bijdrage te leveren aan deze herdenking dit jaar.

Nicole Van Overstraeten, dichter uit Halle, zal het gedicht Patrice Lumumba, voordragen.

Bart Legroux, leraar geschiedenis en onder meer bekend van het bunkerproject in Halle, zal een korte toespraak houden.

Hij geeft een antwoord op de aanstekelijke vraag : ‘Waarom Lumumba in de klas ?’

Willy Dessers heeft er voor gekozen om Blowin’ in the Wind van Bob Dylan te spelen bij deze herdenking.  Het is een knipoog naar Jean-Pierre Laus, pionier van de mondiale beweging in Halle, en de persoon die in Halle gestart is met de gewoonte van deze herdenking.

Na zijn lied is er 1 minuut stilte.

Gelieve niet te applaudisseren na dit lied.

Ik dank iedereen voor zijn aanwezigheid.

Om af te sluiten en tot slot geef ik het woord aan Andries Devogel voor een slotreflectie.'

Nicole Van Overstraeten, dichter uit Halle, heeft het gedicht Patrice Lumumba
(je kan het hier nog eens beluisteren), voorgedragen.


‘Lumumba in de klas’ 
Korte voordracht door Bart Legroux 

'Goeiemiddag allemaal,

De eindtermen historisch bewustzijn, die opgebouwd zijn rond:

maken dat Lumumba in de klas als lesonderwerp binnen het thema dekolonisatie ook vandaag waardevol blijft.


In de les geschiedenis vertrekken we vanuit een onderzoeksvraag. Tot voor kort kon dit een vraag zijn zoals ‘WIE vermoordde Lumumba?’. Intussen is het antwoord ons allen bekend. Andere onderzoeksvragen dringen zich dus op: ‘WAAROM werd Lumumba vermoord?’. Hierbij verwijs ik graag naar Jean-Pierre Laus ‘Follow the money’ en het T-shirt dat Leopold voor de gelegenheid draagt.

Deze onderzoeksvraag zal niet alleen een antwoord bieden op de omstandigheden die geleid hebben tot de moord op Lumumba, maar hopelijk, zoals Eunice ook al aangaf, een breder inzicht vormen in ons koloniaal verleden en de gevolgen daarvan in onze huidige samenleving; zoals de schending van mensenrechten en racisme.
Het antwoord mag dus geen historisch weetje vormen, maar moet zorgen voor historisch bewustzijn in de brede samenleving.

Om kritisch te reflecteren over de kolonisatie kunnen we gebruik maken van een grote diversiteit aan bronnenmateriaal. Materiële bronnen zoals een stuk  tand uit Congo (waarvan de nabestaanden niet moeten hopen op excuses), administratieve documenten, radioberichten, foto’s, filmfragmenten, interviews, enzovoort.

Om multi-perspectiviteit onder de aandacht te brengen blijven de toespraken van Boudewijn en Lumumba beeldvormend. De website van Dekoloniseer Halle bevat heel wat links naar bronnenmateriaal. In het bijzonder de koloniale wandeling springt er uit als een tastbare link tussen de leerinhoud en de leefomgeving van de leerlingen met aandacht voor de complexe verbanden tussen verleden, heden en toekomst.

De herdenking van de moord op Lumumba blijft een appél op de vraag en uitdaging van Eunice: wat doen we met de historische waarheid?

Kortom Lumumba mag dus niet afwezig blijven in de klas en verdient zijn plaats in de beschikbare lestijd.

Mijn waardering aan alle medewerkers vroeger en vandaag om zoveel lesmateriaal en geschiedenis niet alleen in de klas, maar ook in de publieke ruimte onder de aandacht te brengen. Bestrijd de onwetendheid verder om tot meer historisch bewustzijn en een verdraagzame samenleving te komen! Bedankt voor jullie engagement.'

Willy Dessers :  “Ik zou om ook Jean-Pierre te herdenken een lied van een van zijn muzikale helden, Bob Dylan, zingen. Een lied dat hier vroeger veel gezongen werd, maar nu wat vergeten lijkt, namelijk 'Blowin' in the Wind'.  Een lied dat vele vragen stelt, geen antwoorden geeft , maar de vragen blijven wel pertinent!”

Andries  Devogel : Slotreflectie

'Nu ik het woord krijg, waarvoor dank, zijn we aan het einde van deze Lumumba herdenking aanbeland. Ik wil – heel kort – stilstaan bij wat deze herdenking betekent. 

Deze herdenking is een mooie traditie aan het worden waarbij we aandacht vragen voor een andere, meer genuanceerde kijk op ons koloniaal verleden. Dit via de figuur van Patrice Lumumba, een van de grootste antikolonialen die er ooit geweest is. We mogen trouwens best trots zijn dat deze man deel uitmaakt van onze koloniale geschiedenis. Nu goed, deze herdenking gaat over veel meer dan hulde brengen aan antikoloniaal verzet ten tijde van de kolonie. Het gaat over antikoloniaal verzet vandaag. Het gaat over het afbreken van het koloniaal discours, dat nog te vaak in de geesten van de mensen rondspookt, met alle gevolgen van dien. 

Want, wij als mensen begrijpen de wereld via verhalen. Het verleden is zo’n verhaal. Wat gebeurde eerst, wat nadien en hoe loopt het verhaal af? Waarom verliep het zoals het gelopen is? Dat verhaal wijzigt doorheen de tijd, soms onbewust, al te vaak bewust. 

Daarom is het geen toeval dat wij hier aanwezig zijn in het stadspark, omringd door figuren en monumenten die een zeer eenzijdige blik op het koloniaal verleden werpen. Via Lumumba willen wij die blik breder trekken en een tegenwicht bieden aan het oubollige en totaal achterhaalde koloniaal discours.

Het is onze taak om het genuanceerde verhaal te brengen bij een breed publiek, net zoals Lumumba gedaan heeft. Tot grote spijt van zij die het niet wilden horen.

Het is onze taak om het genuanceerde verhaal te brengen in het klaslokaal, net zoals onze geschiedenisleerkrachten vandaag doen. Tot grote spijt van zij die het niet willen horen.

Het is onze taak om het genuanceerde verhaal te brengen tot bij de politiek, net zoals Jean Pierre deed en dekoloniseer Halle doet. Tot grote spijt van zij die het niet horen willen.


Ik dank jullie allen voor het in leven houden van dit genuanceerd verhaal én de antikoloniale houding vroeger én nu.'