چیروک

چیروکەکا راست وهژوک

سەیدا ژنک یا پولا پێنجێ روژەکێ ئاخڤتنەک گوت دەربارێ قوتابیا: ئەز حەژ هەوە هەمیا دکەم، ددلدا ئێک بێ بارکر ژوان ئەو ژی تید بو! ئەڤ کورە یێ جلک پیس

بو پێلا وی یا خاندنێ یا نزم بو، یێ بەرئێک ڤە چویێ بو برەنگەکێ دیار، ئەڤە بون ئەو تێبینێت بێ داد وێ داین دەرباری وی د وێ سالێدا:

یاریا دگەل بچیکا ناکەت، یێ جلک پیسە، هەرێ هەوجەی دەست ئاڤێ یە، یێ دامایە ئو وێ هەر حەزدکر ئو یا پێ خوش بو کاغزێت وی برەنگێ سور پێش

چاڤکەت ئو ئەڤ نیشانە دانە سەر (x) بدەست نڤێسەکا پەحن ئو دا دبن نڤێسیت، بنکەفتی ل سەرێ کاغەزێ.

روژکێ رێڤەبەرێ ژێ داخازکر دا ڤەگێرتە فایلێت کەڤن یێ هەر قوتابیەکی جودا جودا، دەما گەهشتیە یا تیدی ما حێبەتی ژ بەر ڤان تێبینا !

سەیدایێ پولا ئێکێ ئەڤە نڤێسی بو:

تید کورەکێ تێگەهشتی یە ئو یێ نمونەیە، کارێ خودکەت برەنگەکێ تازە وجان وبەند.

سەیدایێ پولا دووێ ئەڤە نڤێسی بو:

تید قوتابیەکێ بژارەیە ئو یێ خوشتڤی یە، کارێ خودکەت برەنگەکێ تازە وجان وبەند.

ماموستایێ پولا سیێ ئەڤە نڤێسی بو:

مرنا دەیکا وی داکەتنەکا مەزن سەر وی هەبو، بزاڤەکا دژوار دکر، بەلێ بابێ وی چ پیتە نە دایێ، ژیانا وی دمالێدا دێ زیانەکا مەزن دێ گەهینتی ئەگەر هندەک

پەیوەندیێت رێک وپێک نە بێنە ستاندن دەربارێ وی ژ رەخێ بابێ وقوتابخانێ ڤە پێگڤە.

سەیدایێ پولا چارێ ئەڤە دا بەر چاڤ:

تید یێ بەرکڤەچویە، حەز خاندنێ ناکەت، هەڤال نینن ئو دنڤیت دپولیدا.

دەما وێ ئەڤ توند وتەنگاڤیێت وی زانی، گەلەک شەرم ژ خو کر!

وێ گەلەک پێ نەخوش بو دەما قوتابیا بو وێ دیاریێت پێچای ب قەیتانێت جان ئیناین، بەس یا تیدی نە یا وەسا بو، یا وی یا پێچای بو بکیسکەکێ ل بەر دوکانا.

ئێشانەکا دەرونیا دژوار خانما تومسون گرت دەما دیاریا تیدی ڤەکری، قوتابیا بەردا کەنیێ ب دیاریا وی، دیاریا وی رستکەکا موریکا بو یا نیڤەرو دگەڵ سشیشەکا بهنا گولاڤێ یاکێم نەیا پڕ.

دەما کەنیا قوتابیا بدویماهیک هاتی، سەیدایێ شادییا خو دیارکر ب جانیا وێ رستکێ وشیشا گولاڤێ. ئو سوپاسیا وی کر بگەرماتی، ئینا ئەو رستک کرە ستویێ خو ئو هندەک بهنا وێ گولاڤێ ل جلکێت خو کر.

وێ روژێ تید نە چو مال پشتی خاندنێ، ما ل هیڤیا وێ ئو گوت: بهنا ژ تە دهێت وەک بهنا دەیکا منە!

ل وی دەمی خانمێ بەردا گریێ، چنکی تیدی شیشا گولاڤا دەیکا خو بو ئینابو، ئو وی بهنا دەیکا خویا مری دوێ را دیت.

ژوێ روژێ خانما تومسن پیتەکێ تایبەت دا وی، بەر ڤێ چەندێ مەژیێ وی ڤەگەریاڤە بدرستی وەکئ بەرێ. ل دویماهیا سالێ تید بو ئێکەمین دپولیدا، خانمێ نامەک دیت ل بەر دەرێ خو ژ تیدی تێدا نڤێسی بو: تو چاکترین سەیدایێ من دیتی دژیانا خودا. وێ بەرسڤا وی دا گوت: تە ئەز فێری وێ کرم بمم سەیدایەکا وەسا هەژی، پەیوەندیا وان ما وەسا ئو گەهشتا قویناغەکا درێژ.

پشتێ چەند سالا خانما تومسن ما شاش دەما گەهشتیە دەستێ وێ داخازەک بو ئامەدەبیت ل ئاهنگا کولیژا نوژداری ژ بەر دەرچونا قوتابیا ل وێ سالێ هاتبو ئمزاکرن ب ناڤێ کورێ وێ ( تیدی )، خانم ئامەدەبو ئو ئەو رستک کر بو بەرخو ئو بهنا وێ گولاڤێ ژێ دچو.

نوکە هوین دزانن کا تید کییە؟

تید ستیوارد ئێکەمین نوژدارا ل ئەمریکایێ، خودانێ بنگەها (ستیوارد بوچاک سەریا ئێشا گران ) ل نەخوشخانا میسودست ل ئوهایو، ئەڤ نەخوشخانە ئێک ژ باشترینە د ئەمریکایێدا یا ب ناڤ ودەنگ.

وەگیرانا : ئەحمەد عەلی ژئنگلیزی (author unknown)

چیروکێت زاروکا

رویڤی وکەو

روژەکێ کەوکی دادە سەر چقەکا دارا نزم، ل وێ هێڤیێ تشتەکی بخوت، ل وی دەمی رویڤیەک هاتە بەر رەخێ وی. گوتێ ئو کەوو تو چەندێ جان وتازەیی، کو ئەز سەحکە مە تە، پێت تە دسورن، دەڤێ تە وەک قرەنفلێ یە، بەس تو دا چەندا خوشکوکتر بی هەکە تە چاڤێت خو نقاند بان ئو نڤست بای بهنکەکێ. کەوی باوەرکر ئینا وەکر، رویڤی نورو خو لێدا وکرە دەڤێ خودا. بدەنگەکێ مەلیل کەوی گوت: ئو رویڤی من داخازەک یا هەی بەری من بخوی. ژبەر وان فەند وفێلێت تە یێت ب ناڤ دەنگ بەس ناڤێ من بینە ئو بێژە " کاو". سەری رویڤی مازن بو ئینا دەڤێ خو ڤەکر ئو گوت:" کاو" کەوی خو هاڤیت وفری. ئینا رویڤی پرخەم بو و گوت: قەدا ل من بکەڤن کا بو چی من وەگوت؟ ئینا کەوی ڤەگێرا وگوت: چاڤێت من بلا کورەبان من چاڤێت خو نە گرتبان. کا ژ بەر چ من وەکر؟

ئەڤ سەرهاتیە بو وان کەسانە یێت دئاخڤین نە ل دەمێ ئاخڤتنا پێدڤی، ئو مروڤ باوەریا خو ب هەمی کەسان نە

هینیت ل هەمی دەما.

رویڤی وتری

ئێڤاریەکا درەنگ دبەر رەخێ دارستتانەکێ را دچو، لوی دەمی تری خەرت ببو ئو گەلەکێ کیم بو، چاڤێ وی ف ئیشیەکێ تری کەت ب دارەکا رەشمێوی، یێ شوربو ب چقەکێڤە.

_ ئەڤە خوش ئیشیە دێ تێنا من پێ شکێت، ئەڤە هاتە سەر هزرا وی.

چار پێنج پێنگاڤا پاش ڤە چو، ئو خو هاڤێتێ، بەلێ دەڤێ وی ژێ نەگرت، جاراکەکا دی وەکرو هەولدا دا بگەهتە ئێشیێ تری، ڤێ جارێ ژی چ بدەستڤە نەهات. لدویماهیێ نەچاربو ئینا پاتکا خو دایێ گوت: ئەز دبێژم ئەو تری یێ ترشە! ئینا رێکا خو گرت وچو.

مەبەست ورامان ژ ڤێ سەرهاتیا گیانەوەرا ئەوە کو مروڤ وی کاری بکەت یێ بشێت بکاربینیت ئو بدرستێ بکەت، ئو نەبێژیت ئەڤە نە دجهێ خودایە.

رویڤی وشێر

ل دەمەکی بوری دناڤ دارستانەکێ، شێرەک پیر بو ئو نە دشیا نێچیرێ بکەت. ئینا گوتە خو، دڤێت ئەز تشتەکی بکەم دا زکێ خو پێ تژی کەم ئەگەر نە دێ مرم ژبرسادا.

هزرەک ئینا ئو هزرەک بر ل دویماهیێ ئێکێ خو ل سەری دا. بریاردا خو کەلەڤاژکەت دناڤ شکەفتێ ئو خو ب نساخیێ

بینتە دەر، ئو ئەوێ دهێت وپرسیارا ساخ وساخلەمیا وی دکەت، دێ بیتە نیچیرا وی. ئەڤ بیرا ب فەند بکار ئینا. ئو گەلەک

کەتنە دڤێ دیسێدا. بەس وەریسێ فێلبازیێ یێ کورتە ل هەمی دەما.

روژەکێ رویڤیەک هاتە سەرەدانا شێری. بەس چنکی ئەو یێ ب فەند وفێلە، ما راوستیای ل بەر دەرێ شکەفتێ

وسەحکرە شێری. بو وی دیاربو کوئنیەتا شێری یا خەلەتە، گازی کرە شێری ژدەرڤە، تو یی چەوانی سەروک؟

_ شێری بەرسڤ دا وگوت: ئەز نە یێ باشم، بو تو نا هێیە ژورڤە؟

_ رویڤی بەرسڤا وی دا، ئەز حەزدکەم بێمە ژور، بەس ئەزێ دبینم، ئەو شین پێت ب ژورکەتن نە هاتینە دەر، ژبەر هندێ

ئەز نە یێ خشیمم وەبکەم.

رویڤی وەگوت، ئو جو گوتە هەمی گیانەوەرا ئەڤ سەر هاتیە.

مەبەست ئەوە هەر دەم یی چاڤ ڤەکری بە ئو یێ هشیاربە بەری تو ب چییە هەر کارەکی.

رویڤی وبزن

شەڤەکێ رویڤیەکی قەستا جهەکی دکر دا لێ بنڤیت، دنیا زورا تاری بو ئینا کەتە دچالەکا کویردا. هندی شیای ل خودا دا بدەرکەڤیت یا ژخوبو، نەچاربو ما ل سەر ڤی رەوشێ حەتا روژ بشکفتی. هەلکەفت بزنەک دسەر لێڤا چالێرا بوری ئو ژوردا بەرێ خو کرێ ودیت رویڤیەک ل بنی.

_رویڤیو تو چدکەی ل وێرێ؟ بزنێ پرسیار کر.

ئینا رویڤیێ فێلباز بەرسڤ دا گوت: ئەز هاتمە ڤێرێ دا هندەک یاڤێ ڤەخوم. هندی من ئاڤ ڤەخاریە ب عەمر خو من ژ

ڤێ خوشتر نەدیتیە. هەکە باوەرنەکەی تو ب خو وەرە تامکێ. بێ بزن هزرا خو بکەت خو ژوردا بەردا دکورێدا، ئەو ژی وەک

رویڤی ما نەچار ژچالێ بدەرکەڤیت.

ئینا رویڤی گوت: من هزرەکا هەی تو چ دبێژی، تو راوستە ل سەرپاش پیا ئو ئەز دێ سەر سەرێ تەرا بورم، پشتی هنگێ

ئەز دێ هاری تە کەم دا تو ژی بدەرکەڤی. بزنا خولی سەر باوەرکر ئو گوهێ خودا وی رویڤیێ فێلباز ئو دسەر شاخێت وێرا دەرکەت.

دگەل چونا خو گوتە بزنێ: بزنێ ئەگەر تو هندا تێگەهشتی بای، تە خو نەدهاڤێە دڤێ چالێدا بێ نەزانی کا چەوا دا دەر بکەڤی.

مەبست ئەڤەیە سەحکە چاک: بەری تو جهێ پێ خو نە بینی، پێ خو نەهاڤێژە، ب چاڤ کورەیێ خو نە هاڤێژە کارا، هزرا خو

بکە پاشی ب وی کاری رابە.

کیسەلە وکێڤریشک

روژەکێ کێڤریشکێ خو پێش نیازدکر بو هەمی گیانەورا کو ژوان هەمیا سڤکترە بو رێڤە چونێ. ئو دکرە کەنی ب کیسەلەی چنکی هێدی ب رێڤەدچیت. زندێ سەرێ وی گرت دەما بهیستی ژ کیسەلەی ب چنە غاردانەکێ. کێڤریشکێ هزرکر ئەڤە خوش پێ کەنینە ئو ل بەر هات وەبکەت. رویڤی بو دادڤان ل سەر ڤی یاریێ. هەردو ب رێکەتن، ئو کێڤریشکێ دبەریکا کیسەلەیرا کر وەک هەمیا ئەڤ هزرە کری.

کێڤریشک گەهشتە نیڤا رێکێ ئو سەحکرە پشت خو کیسەلە ل چ عەردا یێ دیارنەبو. رویڤیێ وەستیای وخوهدای راوستیا دا پیچەکێ ب نڤیت.ئەگەر هات وکیسەلە ژێ بوری ئەو دێ ڤێراگەهیت بەری ب گەهتە قویناغا دویماهیێ. کیسەلە هێدی هێدی دهات وبێ راوستیان ژ کێڤریشکێ بوری ئو گوهێ خو نەدا وەستیانا گیانێ خو.

کێڤریشک ژخەوا گران رابوڤە ئو هندی سەحدکر چاڤێ وی ب کیسەلەی نە کەت ل وان رەخ ودورا. ئینا کارێ غارێ کر ب لەز وبەز دا ب گەهتە کێشا دویماهیێ، ل وێرێ دیت کیسەلە یێ گەهشتی بەری وی.

سود ئەوە کێماسیێ بو هەڤرکێ خو نەدانە ئو گەلەک ژ خو یێ پشت راست نەبە.

دو بەق

برەکا بەقا ب رێ دچون دناڤ دارستانێ، دو بەق ژوان کەتنە دکورەکا کویردا. دەما هەڤالێت وان دیتی کو چال زورا کویرە، گوتنێ هەما حسێبکەن هوین ژمریانە. هەر دو بەقان ئاخڤتنا وان پشت گوهێت خوهاڤێت، ئو هەولدان دا ژ چالێ بدەرکەڤن ب هەمی هێز وشیانێت خوڤە. ئو هەڤالا هەر دگوتنێ یا ژخویە هوین ژ مریا دحسێبن. ل دویماهیێ، ئێک ژوان هەردو بەقان گوهێ خو دا وان وکەتە وێرێ نەچار ئو مر.

یێ دی هەر خو هەلاڤێت ب خر هێز وشیانێت خوڤە. جارەکا دی، هەمیا پێگڤە کرنە قێژی وگوتنێ راوستە ئو بمینە ل

هیڤیا مرنێ. بەس وی پترتر هەولدا بزاخەکا پر شیان ئو خو ژچالێ دەر ئێخست. دەما دەرکەتی، هەڤالا گوتێ: ما تە نە

دبهیست مە چ دگوت؟ وی بو وان ئاشکراکر ئەو یی کەڕ بو. من هزردکر هەوە ئەز دپالدام ل وی خر دەمی.

سود ومەبەست ژڤێ ئەوە کو زاخەکا مەزنا ژیان ومرنێ یا هەی دئەزمانیدا. ئاخڤتنەکا پێش ڤە برنێ وپالدانێ بو هەر

کەسەکێ بن کەڤتی بیت، وی گاڤێ وروژێدا دێ وی ب سەر ئێخیت وپێش کەڤینیت. ڤێجا یێ هشیاربە ل وێ یا تو دبێژی.

شیرەتێ ل وان کەسا بکە یێت دکەڤنە درێکا تەدا. زاخا پەیڤا د گەلەک جاران دا جهێ خو یێ تابەت دکەت ل دەمەکێ

دویر

سەر مروڤی.

فولکلور